«دو راهی رژیم بعث عراق بر سر ماندن یا رفتن امام خمینی(ره) در واپسین روزهای اقامت ایشان در نجف» به روایت اسناد لانه جاسوسی آمریکا
معضلی به نام «خمینی»!
محرمانه
۴ اکتبر ۱۹۷۸ (۱۲ مهر ۱۳۵۷)
از: دفتر حافظ منافع امریکا، بغداد
به: وزارت امورخارجه، واشنگتن دی.سی - فوری
رونوشت: سفارتخانه‌های امریکا در تهران، آنکارا، اسلام آباد، کویت، لندن، پاریس، مسکو
موضوع: معضلی به نام خمینی
۱. خلاصه: تصمیم عراق در رابطه با حضور آیت‌الله خمینی در این کشور، با توجه به چند نکته از جمله تمایل به داشتن روابط حسنه با ایران اتخاذ خواهد شد. روش سخت ایران مبنی بر تقاضا ازعراق جهت نگهداری خمینی در این کشور، همراه با تلاش برای اطمینان از اینکه او نمی‌تواند تبعیدگاه دیگری داشته باشد، به نظر می‌رسد تا حد زیادی در این رابطه مؤثر واقع شود. پایان خلاصه.
۲. عراق در رابطه با حضور خمینی در این کشور دارای منافعی می‌باشد، زیرا از حضور وی به عنوان یک اهرم روانی برای بهبود روابط ایران و عراق در بلندمدت استفاده می‌کند. خمینی شمشیرِ غلاف‌شده‌ای است که نیاز تداوم روند بهبود بخشیدن به رابطه با بغداد را به تهران گوشزد می‌کند. ادریس بارزانی هم همین وظیفه را برای طرف‌های ایرانی اجرا می‌کند.
۳. با این حال رژیم عراق می‌خواهد مطمئن باشد که از خمینی در جهت اهداف خود، و نه اهداف دیگران استفاده می‌کند. تمایل عراق برای حفظ آتش‌بس با همسایه بزرگتر خود، انگیزه اصلی اِعمال محدودیت‌های شدید بر فعالیت‌های خمینی می‌باشد. مقامات بغداد در مقابل این اخبار مطبوعات بین‌المللی مبنی بر این که در ایجاد اغتشاش در ایران از خمینی حمایت کرده‌اند، بیش از حد عکس‌العمل شدید نشان می‌دهند.
۴. رهبریت عراق شدیداً از وقایع افغانستان تکان خورده است. احتمال بروز بی‌ثباتی عمده در ایران به هیچ‌وجه امر خوشایندی [برای عراق] نمی‌باشد. با وجود اینکه عراق نسبت به یک ایران قدرتمند و متحد با غرب احساس عدم اطمینان بسیار دارد، ولی در همسایگی خود یک ایران تحت سلطه شوروی با یک «قذافی ایرانی» را کمتر می‌پسندد. دلیل دیگری نیز می‌توان برای تحت کنترل نگهداشتن خمینی ایراد نمود.
۵. رهبریت این کشور همچنین بایستی تأثیر حضور خمینی را بر روی ۵۰ درصد از جمعیت شیعه مذهب خود در نظر داشته باشد. توجه این رژیم به امنیت داخلی اولویت اصلی را دارد. نگهداشتن خمینی در کشور به عنوان یک «پناهنده سیاسی قدردان» که رفتار متعادلی داشته باشد، منعکس‌کننده اعتبار دولت خواهد بود. بیرون‌راندن وی به منزله نقض ارزش‌های سنتی اعراب و همچنین احساسات مذهبی بسیاری از عراقی‌ها خواهد بود. در حال حاضر، با متهم‌شدن رژیم[بعث عراق] به زندانی‌کردن خمینی بر اساس درخواست ایران، اوضاع ممکن است معکوس شود.
۶. خمینی برای هر دو کشور ایران و عراق معضل به وجود آورده است. خطر وی نسبت به بغداد در مقایسه با تهران ممکن است کمتر باشد، ولی در مورد عواملی که بایستی به هنگام تصمیم‌گیری در مورد محل اقامت بعدی وی در نظر گرفت، هیچ اختلافی [بین دو کشور] وجود ندارد. حضور وی در اینجا یک فرصت بالقوه بلندمدت در اختیار عراق گذاشته است، اما بکر[=حسن البکر] و صدام حسین باید از این موضوع واهمه داشته باشند که اگر قرار شود دولت ایران بر اثر روحیه منتشرشده توسط خمینی سقوط کند، و یا اگر ایران با استفاده از امکاناتی که دارد علیه عراق اقدامات تلافی‌جویانه انجام دهد، هرگز نخواهند توانست از چنین امکانات بالقوه‌ای استفاده نمایند؛ و اگر با خمینی بدرفتاری کند تأثیرات آن بر شیعیان عراق چه خواهد بود؟
۷. موضع محکم و یکپارچه‌ای که دولت ایران اتخاذ کرده، ایجاب می‌کند که در چنین شرایط بحرانی دقت بیشتری به عمل آید. اگر رژیم بغداد احساس کند که خمینی مثل یک «سیب‌زمینی خیلی داغ»* خواهد شد، ممکن است وی را با یک هواپیما روانه کند، تا هر کشوری که می‌خواهد به وی پناهندگی بدهد.(به نظر ما در عین حالی که ممکن است یک کشور مسلمان چنین کاری بکند اما این امکان هم وجود دارد که یک کشور غربی که تعداد قابل توجهی از پناهندگان غیرفعال ایرانی را پذیرفته، چنین کاری را انجام دهد.) با این حال اگر دولت ایران مشخص نماید که ادامه اقامت خمینی در نجف برای روابط ایران و عراق به جای مضر بودن، نسبتاً مفید خواهد بود، حدس می‌زنیم که رژیم بغداد نیز خطر نگهداری وی در اینجا را بپذیرد و اقدامات لازم برای مراقبت از اعمال وی را اتخاذ نماید. اگرچه تنظیم دقیق، در زمره امور جاری دستگاه امنیتی عراق نمی‌باشد، ولی ما تصور می‌کنیم که آنها در مورد حد قابل قبول اِعمال کنترل بر مراجعات خمینی و آزادی عمل وی، به دیدگاه‌های ایران توجه خواهند داشت.**
پک
-----------------------------
* در زبان انگلیسی این اصطلاح درباره «موضوع یا موقعیتی که مواجه‌شدن با آن سخت و وحشتناک است» به کارمی‌رود.
** در اینجا لازم به یادآوری است که امام خمینی(ره) به دنبال اِعمال محدودیت‌های شدید رژیم بعث عراق در مورد ایشان، بالاخره تصمیم گرفتند که از عراق خارج شوند و از همین رو در ۱۲ مهرماه ۱۳۵۷ به همراه تنی چند از همراهان خود با دو دستگاه خودرو از نجف به سمت مرز کویت حرکت نمودند و پس از آن که دولت کویت از ورود ایشان جلوگیری کرد، به بغداد رفته و سرانجام در صبح روز چهاردهم مهرماه با هواپیما به پاریس هجرت کردند.
جهت مشاهده اسناد مشابه رجوع شود به: اسناد لانه جاسوسی آمریکا؛ مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی؛ کتاب نهم.
نظرات