عبدالحسین تیمورتاش که بود؟

عبدالحسین خان تیمورتاش معروف به معززالملک و سردار معظم خراسانی فرزند حاج کریم دادخان نردینی معروف به امیرمنظم، متولد سال 1258 شمسی در نردین از توابع شاهرود بود. وی در سن 13 سالگی به روسیه رفت و در مدرسه جنگ سن‌پطرزبورگ مشغول به تحصیل شد. در سال 1286 شمسی پس از فراغت از تحصیل به ایران بازگشت و به دلیل تسلط به زبان فرانسوی و روسی به عنوان مترجم در سن 27 سالگی در وزارت خارجه استخدام شد. دو سال بعد علی‌رغم به حدنصاب نرسیدن سنش برای نمایندگی مجلس که 30 سالگی بود، به عنوان نماینده خراسان وارد مجلس شورای ملی دوم شد.[1] با تعطیلی مجلس در سال 1290 به ریاست قشون خراسان منصوب شد و در مجلس سوم نیز به عنوان نماینده خراسان به نمایندگی رسید. در سال 1297 مابین مجالس سوم و چهارم حاکم گیلان شد و به سرکوب قوای میرزا کوچک‌خان پرداخت. در کودتای 1299 بازداشت و به قم تبعید شد.  در مجلس چهارم که کار خود را در تیرماه سال 1300 شروع کرد عضو حزب اصلاح‌طلبان بود که اشخاصی همچون مدرس، آشتیانی، بهبهانی و فبروزمیرزا عضو آن بودند، در آن مجلس از مخالفان قرار داد 1919 وثوق‌الدوله بود.[2] در همان سال ضمن نمایندگی مجلس در کابینه سوم مشیرالدوله وزیر عدلیه  شد و در سال 1302 حاکم کرمان و بلوچستان شد. در سالهای 1303 و 1304 وزیر فوائد عامه رضاخان سردارسپه بود و پس از به سلطنت رسیدن رضاشاه از سال 1304 تا آذر ماه 1311 وزیر دربار بود. مهدی قلی هدایت ملقب به مخبرالسلطنه که در آن ایام وزیر و نخست وزیر بوده است در خاطرات خود می‌نویسد: « تیمورتاش وزیر دربار ماست و رافع بین شاه و هیأت و نافذ در هر کار طرف اعتماد شاه است و از سیاست آگاه روزی در هیأت فرمودند (شاه) قول تیمور قول من است.»[3]

اعتماد رضاشاه به تیمورتاش زبانزد خاص و عام بود و قدرت زیادی به عنوان وزیر دربار از خود نشان می‌داد به طوریکه شخص دوم مملکت در امور کشور بجز امور نظامی محسوب می‌شد. وی نیز در خوش‌خدمتی به سلطنت پهلوی فروگذار نبود و تا آنجا پیش رفت که  حتی روز تولد رضاشاه را عید اعلام کرد.[4] علی رغم این قبیل کارها وی در سال 1311 از وزارت دربار عزل و دو بار محاکمه شد. یکبار در 25 اسفند 1311 که طی آن به سه سال حبس و استرداد مال حاصل از ارتشاء محکوم گردید و بار دیگر در 4 تیرماه 1312 که به جرم گرفتن رشوه از حاج میرزا حبیب‌الله امین‌التجار اصفهانی برای مداخله و اعمال نفوذ در امر واگذاری انحصار صدور تریاک به 5 سال حبس و پرداخت 9 هزار لیره و دویست هزار ریال محکوم شد. تقریباً سه ماه پس از دادرسی دوم تیمورتاش در هشتم مهرماه 1312 کاراخان قائم مقام کمیسر امورخارجه (معاون وزارت خارجه) شوروی به ایران آمد و جلساتی در مورد امورات تجارتی و سرحدی با نخست وزیر و وزیر امور خارجه برگزار کرد لیکن در باطن امر برای آزادی تیمورتاش تلاش می‌کرد و حتی در ملاقات با رضاشاه نیز این خواسته شوروی را مطرح کرد. رضاشاه در پاسخ به او گفته بود: «از قضا حال مزاجی تیمورتاش چندان خوب نیست و شاید مرده باشد»، در زمان رد و بدل شدن این مکالمات در نهم مهر ماه 1312 تیمورتاش را در زندان قصر ابتدا مسموم و سپس خفه کردند و اعلام شد که به دلیل عارضه قلبی در زندان فوت کرده است؛ جنازه وی بدون تشریفات خاصی در امامزاده عبدالله دفن شد.[5]