کدام نخست وزیر ایرانی ملت ایران را لایق نمی‌دانست؟
به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری فارس، دولت ایران، در طول سالهای جنگ جهانی دوم به علت تحولات اوضاع سیاسی- اقتصادی جهان و تغییر شرایط قراردادهای نفتی در کشورهای نفت خیز خاورمیانه و از سوی دیگر با کاهش سهام نفت شرکت ایران و انگلیس، خواستار بازنگری در قرارداد 1933 شد.
از این رو در تاریخ 29 مهرماه 1326 (21 اکتبر 1947) دولت قوام السلطنه و پس از آن دولت حکیمی موظف شدند تا برای تأمین منافع مادی و معنوی ایران از شرکت نفت جنوب اقدام نمایند.
پس از یک سال تلاش و فعالیت سیاسی، بالاخره نویل گیس از طرف انگلستان وارد تهران شد و دولتمردان ایرانی پیشنهادات و نظرات خود را در 25 ماده به او تسلیم کردند. این مذاکرات دو هفته به طول انجامید و نماینده انگلستان در بازگشت به کشورش، پیگیر خواستهای ایرانیان شد.
اما در این فاصله، التهابات زیاد هیأت حاکمه ایران، منجر به برکناری حکیمی و هژیر شد و نوبل گیس نیز در بازگشت به ایران مخالفت مقامات شرکت را به دولتمردان ایرانی اعلام کرد و مذاکرات بینتیجه خویش را، با محمد ساعد مراغهای، تا پایان سال 1327 ادامه داد.
بار دیگر ساعد مراغهای، ویلیام فریزر، رئیس هیأت مدیره شرکت نفت ایران و انگلیس را برای بهبود مذاکرات به تهران دعوت کرد با پیچیده شدن اوضاع به پیشنهاد «گلشائیان» وزیر دارایی، کار به حکمیت کشیده شده هیأت دولت با این حکمیت مخالفت کرد. به هر حال در تاریخ 26/4/1328 مذاکرات به امضای قرارداد الحاقی (قرارداد 1933) گس – گلشائیان منجر شد.
این بار مجلس آن را نپذیرفت و کشمکشها بالا گرفت. ساعد مراغهای معزول شد و رجبعلی منصور نتوانست کار را دنبال کند. با روی کار آمدن حاج علی رزم آرا در تاریخ پنجم تیر 1329، گروه اقلیت مجلس، به رهبری دکتر مصدق که از ابتدا با انتصاب سپهبد رزم آرا به نخست وزیری مخالف بودند، دولت رزم آرا را در بیستم مهر 1329 به خاطر دفاع از قرارداد الحاقی استیضاح کردند.
در تاریخ 27 مهرماه به دلیل فشارهای سیاسی داخلی و خارجی، استیضاح مسکوت ماند. کمیسیون مخصوص نفت در نوزدهم آذر 1329 ضمن مخالفت، قرارداد الحاقی گس- گلشائیان را کافی ندانست و در 21 دی 1329 مأمور شد تا ظرف دو ماه وظیفه و رویه دولت را در حل قضیه نفت تعیین و اعلام کند. از این به بعد رویارویی ها رنگ دیگر گرفت. در 30 بهمن کمیسیون نفت از دولت سپهبد رزم آرا پاسخ به دو سؤال را درخواست کرد: 1- آیا دولت شما، حتی با کمک کارشناسان خارجی قادر است که از معادن نفت جنوب بهره برداری کند یا خیر؟ چنانچه جواب این سؤال منفی است، علل آن را بیان دارید.
2- چنانچه دولت ایران هیچگونه تغییری در مشتریان نفت ندهد و کلیه محصول معادن نفت جنوب را بعد از مصرف داخلی با دول و بنگاههایی معامله کند، که تاکنون با شرکت نفت معامله میکردهاند، آیا ممکن است، ملی شدن صنعت نفت ایجاد عکس العملهایی کند یا خیر؟ در صورت امکان توضیح دهید که عکس- العملهای احتمالی چیست و نتایج آنها کدام است؟
کمیسیون مخصوص نفت از دولت رزم آرا خواسته بود تا حداکثر ظرف مدت چهل روز به این سؤالات پاسخ دهد.
در 12 اسفند 1329 رزم آرا در مجلس حاضر و به سؤالات مذکور پاسخ منفی داد و اضافه کرد که ملت ایران لیاقت اداره صنایع نفت خود را ندارد. در شانزدهم اسفند 1329، خلیل طهماسبی یکی از اعضای فدائیان اسلام، سپهبد رزم آرا را ترور کرد. با کشته شدن رزم آرا، خلیل فهیمی به کفالت نخست وزیری انتخاب گردید. در 21 اسفند با ابراز تمایل مجلسین شورا و سنا، حسین به نخست وزیری انتخاب شد. مجلس شورای ملی در 24 اسفند گزارش پیشنهادی کمیسیون نفت را تصویب کرد. سرانجام با تصویب مجلس سنا در 29 اسفند 1329، صنعت نفت ایران ملی اعلام شد.
فارس
نظرات