بازخوانی بیانات مقام معظم رهبری درمورد مساجد
مسجد؛ مرکز افشای زمامداران فاسد طاغوت/ظرفیت شوق‌آوری و شورآفرینی مساجد را تقویت کنید
در فرازی از بیانات مقام معظم رهبری در مورد مساجد آمده است: باید با برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از ابزارهای فرهنگی، هنری، عمران معنوی مساجد را تقویت کرد و از ظرفیت شوق‌آوری و شورآفرینی مساجد برای جذب قشرهای مختلف مردم بهره برد.
مسجد کانون موثری است که علاوه بر این که نقش خود را به عنوان یک نهاد موفق اجتماعی در طول حیات ارزشمند خویش به خوبی ایفاء نموده بلکه به صورت فردی نیز زمینه تمسک و بهره مندی از رفتارهای اجتماعی، شخصی و خانوادگی و همچنین بهره مندی از سبک و سیاق زندگی معنوی و اسلامی در این امور را از طریق مبلغان، روحانیون و عالمان وارسته دینی در قالب سخنرانی، وعظ و خطابه در منابر مساجد که یکی از عناصر و اجزاء مهم مساجد در انتقال پیام ها محسوب می‌شوند فراهم کرده است.
علاوه بر آن، عمده محتوای متون و منابعی که توسط آنان مورد بهره برداری قرار می گرفت آیات، احادیث و روایات برگرفته از سخنان گهربار پیشوایان، بزرگان و عالمان دینی ست و بسیاری از این مباحث به امور مربوط به سبک و شیوه زندگی یک فرد مسلمان و چگونگی برگزیدن رفتاری مناسب و شایسته برای زندگی در یک جامعه اسلامی است.
مقام معظم رهبری پیرامون مسجد و تأثیراتش بر زندگی و فضای موجود در جامعه بیانات متعددی داشته‌اند؛ بخشی از سخنان ایشان پیرامون اهمیت مسجد و ثمرات وجود آن در جامعه به شرح ذیل است:
مسجد، نه فقط در زمان ما و نه فقط در کشور عزیز اسلامى ما، بلکه در نقاط مختلف عالم و در طول تاریخ، منشأ آثار بزرگ و نهضت‌ها و حرکت‌هاى اسلامى بزرگى شده است. مثلاً قیام مردم کشورهاى شمال آفریقا که مسلمان هستند - مثل الجزایر و دیگر کشورهایى که سال‌ها در زیر سلطه نظامى استعمار فرانسوی‌ها بودند - از مساجد شروع شد، که به پیروزى هم رسید و کشورها استقلال پیدا کردند. انقلاب در این کشورها هم، آن روزى رو به شکست رفت و دوباره ملّت‌ها استقلال خودشان را از دست دادند که رابطه خود را با مساجد و با دین و ایمانِ مساجد قطع کردند.
مسجد به عنوان پایگاه دین و عبودیت، منشأ برکات ماندگار است
در صدر اسلام هم، در زمان نبىّ مکرّم اسلام(ص) و همچنین در زمان حکومت با برکت امیرالمؤمنین(ع)، مسجد مرکز همه تصمیم‌گیری‌هاى مهم و کارهاى بزرگ بود. نمى‌خواهیم از لحاظ وضع زمان، مسجد امروز را به مسجد کوفه زمان امیرالمؤمنین تشبیه کنیم؛ زیرا اقتضاهاى هر زمان متفاوت است. به‌طور کلّى مسجد به عنوان یک پایگاه دین، عبودیّت و معرفت، مى‌تواند براى جوامع اسلامى منشأ و سرآغاز حرکات بزرگ و برکات ماندگار باشد.
مسجد؛ مرکز افشای زمامداران فاسد و خود فروخته طاغوت
یکى از علل پیروزى این انقلاب مبارک در ایران اسلامى - و یا لااقل سهولت این پیروزى - این بود که مردم به مساجد اقبال پیدا کردند؛ جوانان مساجد را پر کردند و علماى اعلام، مساجد را به عنوان مرکزى براى تعلیم، تربیت، روشنگرى افکار و اذهان، مورد استفاده قرار دادند و مسجد، مرکزى براى حرکت، آگاهى، نهضت و افشاى اسرار زمامداران فاسد و خودفروخته رژیم طاغوت شد. در دوره مشروطیت هم همین‌طور بوده است؛ در دوره ملى شدن صنعت نفت هم تا حدودى همین‌طور بود؛ در زمان انقلاب هم که این مسأله، به حدّاعلى رسید.
ملت ایران باید مساجد را مغتنم بشمارد و پایگاه معرفت و روشن بینى و روشنگرى و استقامت ملى به حساب آورند. اگر کسى خیال کند که در مسجد، فقط چند رکعت نماز مى‌خوانند و بیرون مى‌آیند و این چه تأثیرى دارد، خطاست. این‌طور نیست. اوّلاً اگر همان چند رکعت نماز هم با چشم بصیرت نگاه شود، خودِ نماز که به زبان مُشَرِّع مقدّس نماز و اذان، خیرالعمل و فلاح است، مایه برکات زیادى مى‌شود. نماز یک ملت را به قیامِ للَّه وادار مى‌کند. نماز انسانها را از فساد دور و به خلوص و فداکارى نزدیک مى‌کند.
علاوه بر آن، مسجد فقط براى نماز نیست؛ در مسجد انواع عبادات هست. از جمله آن عبادات، تفکّر است که «تفکّر ساعة خیر مِن عبادة سنة»، یا در بعضى از روایات است که «من عبادة اربعین سنة»، یا «سبعین سنة» - البته فکر کردن درست - افراد مسجد برو، این فکر را به وسیله شنیدن سخنان عالم دین و فقیه به دست مى‌آورند.
مسجد؛ مرکز تفکّر، تأمل و تصفیه روح
بنابراین مسجد، هم مدرسه است، هم دانشگاه، هم مرکز تفکّر و تأمل، هم مرکز تصفیه روح، هم مرکز خلوص و مرکز اتّصال بنده به خداست. ارتباط زمین و آسمان است. جایى است که انسان خود را به منبع لایزال فیض و قدرت وصل مى‌کند. انسان در مسجد، خود را به خدا متصّل مى‌کند.
بنابراین باید قدر مساجد را دانست. باید در مساجد حضور پیدا کرد. بحمداللَّه به برکت انقلاب در این سالهاى اخیر، این معنا زیاد شده و کیفیّت پیدا کرده است. همه شنیدید که امسال در ایام اعتکاف در ماه مبارک رجب، در بسیارى از مساجد سراسر کشور، جوانان ما، زنان و مردان از قشرها و سنین مختلف، رفتند و در مسجد ماندند؛ سه روز روزه گرفتند و با خدا مأنوس شدند. بعد از آن هم با گریه و اشک و آه، مسجد را وداع گفتند و بیرون آمدند، تا براى سال آینده آماده شوند.
عزیزان من! این براى یک جامعه، علامت خوبى است. «الذین ان مکّنا هم فى‌الارض اقاموا الصلوة»، علامت یک حکومت الهى، علامت یک حرکت صحیح و داراى جهت‌گیرى صحیح است. این را جدّى بگیرید و تقویت کنید. بحمداللَّه مسأله تنظیف و تطهیر و پاکسازى و غبارروبى و عطرافشان مساجد - کارهایى که این روزها انجام مى‌گیرد - همه جزء کارهاى خوبى است که بحمداللَّه انجام هم مى‌گیرد و خوب است که انجام دهید. (بیانات در دیدار مردم قم- 1375/10/19)
ظرفیت شوق‌آوری و شورآفرینی مساجد را تقویت کنید
مساجد، جایگاه ارتباط انسان با پروردگار و از جمله مراکز تصمیم‌گیری‌های اجتماعی و سیاسی جوامع اسلامی است باید با برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از ابزارهای فرهنگی، هنری، عمران معنوی مساجد را تقویت کرد و از ظرفیت شوق‌آوری و شورآفرینی مساجد برای جذب قشرهای مختلف مردم و تبلیغ مفاهیم و معارف اسلامی، بهره‌گیری کامل کرد.
ارتباط بین مساجد کشورهای اسلامی ضروری ضروری است حادثه آتش زدن مسجدالاقصی نشان‌دهنده‌ی جهت‌گیری همیشگی دنیای استکبار بر ضد مظاهر و جلوه‌های هویت مسلمانان است و به همین علت، باید در ذهن ملت‌های مسلمان زنده بماند.
سیاست‌ها و تلاش‌های آمریکایی‌ها و صهیونیست‌ها برای خنثی‌کردن جذابیت و قدرت نفوذ اسلام در میان ملت‌ها با شکست مواجه شده است، دشمنان اسلام در مقابل روش‌های نشأت‌گرفته از ایمان اسلامی مردم منطقه حقیقتا درمانده‌اند و اگر این روند با امید و ایمان و ابتکار بیشتر ملت‌های مسلمان ادامه یابد یقینا نصرت و یاری پروردگار بیش از پیش شامل حال مسلمانان خواهد شد. (دیدار شرکت‌کنندگان در همایش هفته گرامی‌داشت مساجد با رهبر انقلاب - 1384/05/30)
مساجد تبلیغ است. ما با مساجد و مجالس تبلیغ چه کرده‌ایم و چه مى‌خواهیم بکنیم؟ این سؤالى است که ما باید از خودمان بکنیم. در همه‌ى مراحلِ این تاریخ پُرافتخار، مساجد همیشه پایگاه دیندارى و حرکت مردم در جهت دین بوده است. شما خودتان یادتان است که انقلاب از مساجد شروع شد؛ امروز هم در هنگامى که حرکت و بسیج مردم مطرح مى‌شود - چه سیاسى و چه نظامى - باز مساجد کانونند؛ این برکت مساجد است؛ لیکن مساجد که فقط در و دیوار نیست. این سؤال واجبى است که ما باید از خودمان بکنیم، و اگر نکنیم، دیگران از ما سؤال مى‌کنند که شما براى تحول بخشیدن و پیشرفت دادن به مساجد چه کارهایى مى‌خواهید بکنید و چه برنامه‌هایى در پیش دارید.
در دوره‌هاى پیش از انقلاب، عالمى به مسجد مى‌رفت، نمازى مى‌خواند و مسأله‌یى مى‌گفت؛ در ایام مخصوص هم یک منبرى دعوت مى‌شد و سخنرانى مى‌کرد. اگر امروز - که روز حاکمیت اسلام و ارزشهاى اسلامى است - مساجد به همان شکل، بلکه در مواردى با افت کیفى و کمى اداره بشود، آیا این مقتضاى حق و مصلحت است؟ آیا این پیشرفت است؟ پس «من استوى یوماه فهو مغبون»یعنى چه؟
ما باید براى مساجد برنامه‌ریزى کنیم. غیر از خود علما و روحانیون و ائمه‌ى جماعات، چه کسى باید برنامه‌ریزى کند؟ من نمى‌گویم حتماً بیاییم در مساجد از وسایل و دستگاه‌هاى تبلیغاتىِ جدید مثل فیلم و این‌طور چیزها استفاده کنیم - حالا اگر در موردى امام جماعتى مصلحت دانست، بحث دیگرى است - اما من عرض مى‌کنم که همان شیوه گذشته را هم مى‌توان با محتواى بهتر ادامه داد؛ این کار را باید بکنیم.
چرا بنده باید بشنوم که در تهران با این عظمت، براى نماز صبح در اول اذان، چندان مسجدى باز نیست و چندان نماز جماعتى برقرار نمى‌شود؟! ما باید صبح‌ها و ظهرها و شب‌ها برویم و با مردم نماز بخوانیم؛ این اوّلى‌ترین و ضرورى‌ترین کار ما در مساجد است. چرا باید در این شهر با این عظمت، با این همه هیاهوهاى گوناگون از اطراف و اکناف، نغمه اذان در همه جاى شهر شنیده نشود؟! اذان، علامت مسلمانى است. چه کسى گفته باید در پشت بام مساجد یا در مساجد بزرگ و عمده، حتّى در سحرها - ظهر و شب که جاى خود را دارد - از طریق بلندگو اذان نگویند؟ وقت اذان که مى‌شود، باید تهران یکسره صداى اذان باشد. مگر این‌جا قبةالاسلام نیست؟ مگر ما این حرف را نمى‌گوییم؟ این‌که ظهر بشود، از ظهر یک ساعت هم بگذرد، کسى در خیابان راه برود، اما احساس نکند که ظهر شده است، آیا این قضیه با آن ادعا مى‌سازد؟! اگر ما مساجد را گرم نگه نداریم، در مساجد حضور نداشته باشیم و در حد توان و امکانِ یک روحانى و پیشنماز به مسجد نرسیم، چه‌طور مى‌توانیم توقع کنیم که به هنگام اذان ظهر مردم دکان‌هاشان را ببندند و بیایند پشت سر ما نماز بخوانند؟! ما باید آن‌جا باشیم تا زمینه براى آمدن مردم فراهم بشود. البته آمدن مردم هم تبلیغات و گفتن مى‌خواهد؛ اما زمینه و مقتضى آن، عبارت از حضور ما در آن‌جاست، که متأسفانه ضعیف شده است؛ ما باید اینها را علاج کنیم.
در خصوص منبر و مطالبى هم که در آن مطرح مى‌شود، باید یک فکر اساسى کرد. امروز، روز بیدارى ذهن‌هاست. انقلاب ذهنها را بیدار کرد و در ذهنها سؤال به‌وجود آورد. طول دوران استبداد موجب خمودگى ذهنها شده بود. قبل از انقلاب جوانان ما سرشان پایین بود؛ مى‌آمدند و مى‌رفتند و کارى به کار کسى نداشتند؛ مگر آن‌که یک نفر انقلابى مى‌رفت و آنها را با مفاهیم انقلابى آشنا مى‌کرد؛ اما امروز این‌طور نیست؛ امروز رادیو، تلویزیون، اخبار، سخنرانیها و چهره‌ى باز حکومت و دولتمردان در برخورد با مردم، آنها را متوجه قضایا کرده است. خود انقلاب اساساً مردم را بیدار کرده، اما سؤال در ذهنها هست. مگر مى‌شود در آن منبرى که ما مى‌رویم، به این سؤالها پاسخ داده نشود؟ (بیانات در دیدار جمعى از روحانیون- 1370/12/14)
نمازهای جماعت و مساجد باید کاملا جدی گرفته شود و مردم با مسجد و نمازهای جماعت روز به روز انس بیشتری پیدا کنند و برای این منظور روحانیون باید منبر، تبلیغ و تبیین را به عنوان یک کار ضروری در نظر بگیرند. روحانیون باید با استفاده از منابر و مساجد، سؤالات موجود در ذهن مردم را بیابند و با دادن پاسخ مستدل و منطقی به آنها خلاذهنی زنان و مردان و به ویژه جوانان را پر کنند، زیرا اگر غفلت شود این خلا را دشمنان اسلام آنگونه که خود می‌خواهند پر خواهند کرد.
دعوت مردم به عبودیت خداوند را در تمامی عرصه‌ها، ضروری و مفید است دعا و تضرع، راز و نیاز با معبود و ذکر خدا از صمیم قلب، متعلق به شجاعترین، سیاسی‌ترین، روشنفکرترین، عاقل‌ترین و اندیشمندترین انسانهای روزگار یعنی امیرالمؤمنین علی(ع) حسین بن علی و امام سجاد(ع) است و جامعه‌ای که از این نظر خلا داشته باشد، ضربه خواهد خورد، بنا بر این روحانیون پیوسته باید مردم را به عبودیت خدا توجه دهند.
همیشه و در همه جا مردم باید به اخلاق صحیح، گذشت، محبت و مهربانی با یکدیگر، صبر و استقامت در کارها، اجتناب از خیانت و پرهیز از بدخواهی و بدگویی دعوت شوند زیرا اگر جامعه‌ای تزکیه و تهذیب اخلاقی نشده باشد، حتی اگر در اوج ترقی هم قرار بگیرد، قابل تحمل نخواهد بود. آگاهی‌های سیاسی از جمله مواردی است که همه مردم به آن احتیاج دارند، زیرا ملتی که قدرت تحلیل صحیح داشته باشد می‌تواند توطئه دشمن را دریابد و خود را از نیرنگ و فریب او در امان نگه دارد.
روحانیت باید به معنای حقیقی کلمه وحدت داشته باشد زیرا بدون تردید در سایه این اتحاد و همسویی، بزرگترین و خطرناکترین دشمنان نیز نمی‌توانند علیه ملت، کشور و نظام اسلامی ایران کاری از پیش ببرند. (دیدار جمع کثیری از روحانیون و ائمه جماعات مساجد با رهبر انقلاب- 1373/11/05)
تسنیم
نظرات