بررسی اهداف پنهان شاه از مصوبه انجمنهای ایالتی و ولایتی

لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی و آغاز نهضت امام خمینی (ره) بخشی از اصلاحات مورد نظر شاه و آمریکا بود که نمودهای ضد دینی صریح و روشنی داشت، موجب مخالفت و اعتراض بیشتری شد و به نیروهای سیاسی اجتماعی مخالف، سر و سامان داد، بخصوص حضرت امام خمینی (ره) که پس از رحلت آیت الله بروجردی (ره) تقریبا شاخص شده بود رهبری این مبارزه را بر عهده گرفت.در مهر ماه 1341، رژیم شاه با تصور خلأ اقتدار مذهبی تصویب نامه انجمنهای ایالتی و ولایتی را با شرایط جدید اعلام کرد.
در مصوبه جدید دولت علم ، از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان، قید اسلام حذف، و به جای سوگند به قرآن نیز سوگند به کتاب آسمانی قید شده بود و به زنان هم حق انتخاب شدن و انتخاب کردن داده شده بود.جلال الدین مدنی، هدف رژیم را از این تغییر و تبدیل قانون چنین می داند: (1)
اولا: زورآزمایی با روحانیت و هواخواهان مذهب و کنار گذاشتن همیشگی آنها از صحنه تا دیگر مجبور به محافظه کاری در برابر مراجع دینی نباشد.
ثانیا: با حذف مذهب رسمی و سوگند به قرآن، به گروههای صاحب نفوذ غیر مسلمان که در عمل سیاست کشور را به دست داشتند، فرصت دهد که به طور رسمی اعلام موجودیت کنند.
ثالثا: با عنوان کردن آزادی زنان، دلیل عقب ماندگی و محرومیت گذشته آنها را به عهده اسلام و قانون اساسی بگذارد.
رابعا: آخرین مانع پیوستگی کامل ایران به غرب را از میان بردارد. شاه در پاسخ تلگراف مخالفت علما هم موضوع را بی اهمیت دانسته و توجه آنها را به «وضعیت زمانه و تاریخ و همچنین به وضع سایر ممالک اسلامی دنیا» (2) مثل ترکیه) جلب نموده و صریحا به جبر زمانه و تاریخ یعنی همان فشار آمریکا و نظام بین المللی اشاره کرده بود. از این نظر، تغییرهای جدید برای افراد مذهبی و متدین قابل تحمل نبود و مبارزه با آن یک وظیفه شرعی تلقی می شد و برای گروهها و دستجات سیاسی و ملی هم می توانست به عنوان تغییر قانون در شرایط تعطیلی مجلس با دخل و تصرف در قانون اساسی و تجاوز به اساس مشروطیت شناخته شود و توجیهی برای مبارزه باشد.
تنها نکته بحث برانگیز این لایحه، موضوع مشارکت زنان بود که از ابتدایی ترین حقوق انسانی محروم بودند (همانگونه که مردان هم محروم بودند) .مخالفت با آن هم با توجیه آمریکایی بودن طرح و ماهیت فریبکارانه و مفسده انگیزه آن همراه شد و امام (ره) اعلام کردند: «ما با ترقی زنها مخالف نیستیم، ما با این فحشاء مخالفیم، با این کارهای غلط مخالفیم، مگر مردها در این مملکت آزادی دارند که زنها داشته باشند؟ ! آزاد مرد و آزاد زن با لفظ درست می شود؟ (3)  بنابر این موضوع لایحه، مبارزه ای بود که می توانست تمامی نیروها را بسیج کند و به قیام همگانی وادارد و امام خمینی (ره) به عنوان یک مبارزه شرعی و مخالف با اقدامات ضد اسلامی رژیم، با ارسال تلگرافهایی به شاه و علم و ایجاد هماهنگی و وحدت نظر با علما و مراجع دیگر در کانون این مبارزه قرار گرفت و توجه همگان را به خود جلب کرد.امام با هدایت و رهبری این مبارزه تا پیروزی و عقب نشینی دولت، بنای یک حرکت اجتماعی علیه رژیم شاه را گذاشت که در سال بعد در قیام 15 خرداد نمود یافت.
پی نوشت ها:
1. مدنی، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج 1، ص .623
2. همان، ص .624
3. مراجعه شود به: صحیفه نور، ج 1، ص .80