فهرست‌نویسی 350 هزار نسخه خطی کتابخانه‌های ایران
حسین متقی، نویسنده کتاب «فهرستنامه ایران» گفت:بر اساس آمار غیر رسمی اعلام شده، بیش از یک میلیون نسخه خطی در کتابخانه‌ها و آرشیو‌های شخصی ایران وجود دارد و از این میان تنها 350 هزار نسخه فهرست‌نویسی شدند.-
متقی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، اظهار کرد: کشور ترکیه دارای بیشترین آمار نسخههای خطی در جهان است و ایران با توجه به آمار غیر رسمی، دارای بیش از یک میلیون نسخه خطی در کتابخانه‌ها و مجموعه‌های شخصی خود است و از این نظر، رتبه دوم را در جهان دارد، هرچند برخی کارشناسان کشور مصر را در رتبه دوم می‌‌‌‌دانند.
مسوول پیشین نسخ خطی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: در ایران کتابخانه‌های زیادی مانند موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک، آیت‌الله مرعشی نجفی در قم، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی و آستان قدس رضوی، کتابخانه وزیری یزد و یا کتابخانه تبریز وجود دارند که نمونه‌های شاخصی از نسخههای خطی را در خود جای دادند.
دانشجوی دکترای دانشگاه ادیان اظهار کرد: نسخههای خطی بسیاری در کتابخانه‌های عمومی و مجموعه‌های شخصی ایران وجود دارند اما هنوز بسیاری از‌آن‌ها فهرست‌نویسی و چاپ نشدند.
وی درباره منابع مورد استفاده در نگارش و تدوین کتاب«فهرستنامه ایران» گفت: با توجه به فعالیت 20 ساله در بخش نسخههای خطی، بیشتر منابع و فهرستهای این نسخهها را مستقیم دریافت کردم اما استفاده از کتابخانه آیت‌آلله مرعشی نجفی و فهرستهای در دست فهرست‌نویسان، از منابع دیگری بود که در تدوین این کتاب، از آن‌ها استفاده کردم.
متقی افزود: بیش از دو هزار فهرست در قالب کتاب، مقاله، پایان‌نامه و یادادشت‌های گوناگون محققانی که بیش از سه نسخه خطی در آن‌ها معرفی شده بود، در کتاب «فهرستنامه ایران» آمده است.
مسوول سابق بخش نسخههای خطی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: هزار و 500 تا دو هزار جلد نسخه خطی در این فهرستنامه معرفی شده است.
وی درباره آمار نسخههای خطی در کتابخانه‌ها و مجموعه‌های شخصی و همچنین تطابق آن‌ها با فهرستنویسیهای منتشر شده گفت: آمار نسخههای خطی موجود با آمار فهرستنویسیهای منتشر شده مطابقت ندارد زیرا برخی نسخهها هنوز فهرست‌نویسی نشدند و یا آمار آن‌ها به صورت کاغذی موجود نیست.
متقی درباره کتابخانه‌هایی که دارای بیشترین آمار نسخههای خطی در ایران هستند، اظهار کرد: به عنوان مثال، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی در قم دارای 40 هزار مجلد و 80 هزار عنوان نسخه خطی با عناوین تکراری هستند(عناوین تکراری به معنای وجود نسخههای گوناگون از یک جلد هستند) و به همین دلیل در محاسبه و فهرست‌نویسی نسخههای خطی، محاسبه می‌شوند.
وی افزود: از 80 هزار عنوان نسخه خطی این کتابخانه فقط 16 هزار نسخه خطی فهرست‌نویسی شده و 24 هزار نسخه دیگر هنوز فهرست‌نگاری نشدند.
مسوول پیشین بخش نسخههای خطی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: فهرست‌نویسی کلید استفاده محققان از نسخههای خطی کتابخانه‌هاست و سرچشمه پژوهش‌ها، پایان‌نامه‌‌ها و تحقیقات جدید محسوب می شود.
متقی با اشاره به نقش نسخههای خطی در تولید علم و دانش اظهار کرد: نسخههای خطی دارای سابقه 12 قرنی از 14 قرن تاریخ بشری هستند و کمک بزرگی به رمز‌گشایی علم و دانش از گذشته تا کنون می‌کنند، در حالی که کتاب‌های چاپی بیش از 250 سال از تاریخ را بازگو نمی‌کنند.
وی با بیان این‌که در دسترس نبودن نسخههای خطی به معنای از دست‌‌‌دادن 80 درصد از حوزه پژوهش‌های جدید برای محققان است، اظهار کرد: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی تا کنون 90 درصد نسخههای خطی خود را فهرست‌نویسی کردهاست.
متقی با بیان این‌که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از طریق دیجیتال‌سازی، این نسخهها را در اختیار مخاطبان قرار داده است، اظهار کرد: (فنخا) فهرست‌نویسی نسخههای خطی کتابخانه‌ها در ایران و خارج از کشور است که از سوی این سازمان در حال آماده شدن است، منبع بزرگی برای پژوهشگران خواهد شد.
وی درباره فهرست‌نویسی نسخههای خطی کتابخانه‌های شهرستانی اظهار کرد: مجمع ذخایر اسلامی سهم بسیار پررنگی در فهرست‌نویسی نسخههای خطی داشته است. تا کنون بیش از 100 جلد از فهرستهای نسخ خطی کتابخانه‌های شهرستانی از سوی مجمع ذخایر اسلامی، منتشر شده است.
کتاب « فهرستنامه ایران» کتاب‌شناسی فهرستهای دست‌نویس‌های اسلامی در کتابخانه‌های ایران است که از سوی حسین متقی، تنظیم شده و انتشارات کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی آن را منتشر کرده است.
ایبنا
نظرات