گزیده اسناد انجمن های ایالتی و ولایتی

در ارتباط با موضوع انجمنهای ایالتی و ولایتی از سوی کتابخانه،‌ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، کتابی با عنوان « گزیده اسناد انجمنهای ایالتی و ولایتی و به قلم مسعود کوهستانی نژاد منتشر شده است .
در این کتاب که جلد نهم از مجموعه «اسناد بهارستان» است، گزیده ای از اسناد انجمن های ایالتی و ولایتی، گردآوری و تدوین گردیده است.
منشاء پیدایش انجمن های ایالتی و ولایتی را باید دربرگزاری انتخابات نخستین دوره مجلس شورای ملی (شعبان 1324 ه. ق به بعد) جستجو کرد. این انجمن ها، در آن هنگام، برای نظارت بر حسن جریان انتخابات تشکیل شدند و پس از برگزاری انتخابات، به کار خود ادامه دادند و با انتخاب انجمن ملی، به حراست و حفاظت از دستاوردهای مشروطیت پرداختند. انجمن های ملی به تدریج فعالیت خود را گسترش داد و به گونه ای، کلیه امور محلی را تحت نظارت خود درآوردند. اقبال مردم، مشروطه خواهان و دولت مرکزی از این روند، سبب ابقای انجمن های ملی و تبدیل نهایی آنها به انجمن های ایالتی و ولایتی شد. بدین ترتیب حداقل هشت ماه قبل از تصویب قانون انجمن های ایالتی و ولایتی در مجلس شورای ملی، در ربیع الاول سال 1325 ه. ق، انجمن های مزبور تشکیل شده و به فعالیت پرداخته بودند. مجموعه حاضر، با مقدمه ای درباره چگونگی پیدایش انجمن های ایالتی و ولایتی و فعالیت ها و کارکردهای آنها آ‎غاز می شود. سپس گزیده ای از اسناد این انجمن ها، از مناطق گوناگون ایران، هم چون آذربایجان، خراسان، کرمان، فارس، گیلان، اصفهان، کردستان و ...، در فاصله سال های 1327 تا 1329 ه. ق ارائه شده است .