پدر زمین‌شناسی ایران «قریب» است
استاد عبدالکریم قریب گرکانی، در سال ۱۲۹۱ خورشیدی در محله عین‌الدوله تهران به دنیا آمد. او فرزند میرزا مصطفی‌خان مستوفی و پدربزرگش میرزا عبدالکریم مستوفی گرکانی و مادرش دختر میرزا شکراله‌خان (کاردار سفارت ایران در دولت عثمانی) بود. عبدالکریم که چهارمین فرزنده خانواده گرکانی محسوب می‌شد، وقتی دوساله بود، بعد از بازنشستگی پدر، به گرکان از شهرستان‌های توابع آشتیان بازگشتند.
خود درباره بازگشتشان به گرکان با کجاوه می‌گوید: «از تهران با کجاره به گرکان رفتیم. در طول راه، من و مادرم در یک تای کجاوه نشسته بودیم و خواهرم و یکی از دختر عموهایم که تحت تکفل پدرم بود در تای دیگر. پدرم نیز سوار بر اسب بود تا به گرکان رسیدیم. این مسافرت ۷ روز به طول انجامید. ۳ روز تا قم و ۳ روز تا گرکان.»
تحصیل در سرزمین پدری؛ از عم جزء تا کتاب «حکیم مؤمن»
مکتبخانه، تنها مرکز آموزشی آن روزگار گرکان بود اما مستوفی‌گری پدر عبدالکریم، مکتبانه را به منزل آورده بود. وقتی 6 ساله شد نزد پدر، علوم مختلفی مانند ریاضیات، زبان فارسی، ادعیه معروفی مانند دعای توسل و علم جزء و آثاری مانند «گلستان» و «بوستان»، «نصاب»، «امثله»، «صرف و نحو»، «مقامات حیدری» و کتاب معروف علوم طبیعی آن روزگار یعنی «حکیم مومن» را فرا گرفت.
تجربه زندگی در گرکان، بعد از مرگ پدر به پایان رسید. بعد از 10 سال دوباره به همراه مادر که متولد تهران بود به پایتخت برگشت. خود درباره این تجربه دوران نوجوانی می‌گوید: «در سال ۱۳۰۴خورشیدی، پدرم فوت کرد. پس از فروش خانه و باغ و اثاثیه‌های منزل، من و مادرم در سال ۱۳۰۶ به تهران آمدیم و منزلی کوچک در خیابان سقاباشی اجاره کردیم.
در همان سال به دبستان صفوی رفتم و چون در دروس ادبیات قوی بودم، من را در کلاس پنجم پذیرفتند. مدرسه صفوی بین دروازه دولاب و دروازه دوشان تپه بود. من در کلاس پنجم آن مدرسه عربی، انشاء، فارسی و ریاضیات را یاد گرفتم و چون شاگرد اول کلاس بودم، همیشه مبصر هم بودم. وقتی هم معلم‌ها نبودند، من به بچه‌ها دیکته می‌گفتم.»
شاگردی دکتر حسابی
در 17 سالگی از دبیرستانی پشت مسجد سپه‌سالار دیپلم گرفت. پدر زمین‌شناسی ایران، دانش‌آموز نمونه مدرسه بود و مهارت خاصی در درس‌های فیزیک، شیمی و ریاضی داشت. قریب، فیزیک را نزد زنده‌یاد پروفسور محمود حسابی آموخته بود.
ورود به دانشگاه؛ زمین‌شناسی انتخاب آخر
«در سالی که ما دیپلم گرفتیم آن قدر تعداد دیپلمه‌ها کم بود که به ما می‌گفتند در هر دانشکده‌ای که دوست دارید ادامه تحصیل دهید و حتی می‌گفتند، بیایید یک ماه در این دانشکده بنشینید، اگر خوشتان آمد ادامه دهید و اگر خوشتان نیامد بروید دانشکده دیگر. من نیز در ابتدا، هر چند روز در یک دانشکده می‌رفتم و حدود یک ماه همین‌طور در دانشکده‌ها می‌چرخیدم تا وارد دانشکده علوم در رشته ریاضی شدم. ۶ ماه در رشته ریاضی ادامه تحصیل دادم ولی بعد از آن دوباره رشته علوم طبیعی را انتخاب کردم و تا پایان تحصیلات دوره کارشناسی در این رشته ماندم، به‌خصوص چون زمین‌شناسی جزو این رشته بود و من به مرور زمان به رشته زمین‌شناسی خیلی علاقه‌مند شده بودم، در این رشته ماندم.»
پس از پایان خدمت نظام در سال 1320، در یک دبیرستان مشغول کار شد. وی مدتى را نیز به عنوان دبیر آزمایشگاه کانى‌شناسى در دانشکده علوم فعالیت داشت. استاد عبدالکریم قریب،
آثار استاد عبدالکریم قریب گرکانی
عبدالکریم قریب، بین سال‌های 1328 تا 1377 به تالیف و ترجمه کتاب اشتغال داشت و در طول عمر خود بیش از 26 عنوان کتاب و ده‌ها مقاله علمی به رشته تحریر درآورد.
کتاب «بلورشناسی» را در سال 1329 منتشر کرد. از دیگر آثار پدر زمین‌شناسی ایران می‌توان به «کانی‌شناسی؛ درباره کانی‌های جزیره هرمز»، «سنگ‌‌شناسی»، «زمین در فضا» و « فرهنگ زمین‌شناسی» اشاره کرد.
استاد قریب، در سال 1366 برای آشنایی دانش‌آموزان با شاخه‌های علم نیز دست به قلم شد و یک دوره ۱۷ جلدی کتاب‌های طبیعی برای دبیرستان‌ها را تالیف کرد.
فعالیت استاد فقط به حوزه تالیف محدود نبود و آثاری مانند «تولید خاک از نظر کشاورزی»، «زلزله و آتشفشان»، «غارشناسی»، «پدیده‌های شگفت‌انگیز در آسمان و زمین» و «رازهای درون زمین» را نیز ترجمه کرده است.
فعالیت‌های درخشان علمی
عضویت در کمیسیون واژه‌گزینی زمین‌شناسی به سرپرستی شادروان دکتر حسین گل گلاب، عضویت در انجمن کانی‌شناسی و بلورشناسی فرانسه، بنیانگذار رشته زمین‌شناسی در دانشگاه آزاد اسلامی آشتیان و عضویت در کمیسیون واژه‌گزینی جغرافیا در سازمان جغرافیای ارتش جمهوری اسلامی، از جمله فعالیت‌های علمی استاد عبدالکریم قریب گرکانی است.
بازگشت به آسمان از آشتیان
دکتر عبدالکریم قریب گرکانی، پس از سال‌ها فعالیت علمی و تحقیقاتی، در هفدهم بهمن‌ماه 1381، دیده از جهان فرو بست و در دانشگاه آزاد اسلامی واحد آشتیان به خاک سپرده شد.-
ایبنا
نظرات