کانون بانوان
اشاره
«کانون بانوان ایران» تشکلی بود که در سالهای دهه 1340 برای پیشبرد اهداف تجدمآبی و سوق قشر عظیم جامعه زنان ایرانی به سمت الگوهای غربی به وجود آمد. این تلاش، تداوم حرکتی بود که از دوران رضاشاه به عنوان «کشف حجاب» آغاز شده بود. «کانون بانوان»، «شورای عالی زنان» و تشکلهایی از این دست تلاش داشتند تا سیمای اصیل زن ایرانی را در فرهنگ بی بند و بار غرب ذوب سازند؛ تلاشی که بی حاصل بود.
مجله «گذرستان» حاضر، «کانون بانوان ایران» و مجموعههایی از این دست را کالبدشکافی و بررسی کرده است.
«ساعت 3 بعد از ظهر روز 17 دی ماه 1314 موکب اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و موکب علیاحضرت ملکة پهلوی و والاحضرت شاهدخت برای افتتاح دانشسرای مقدماتی و اعطای دانشنامههای محصلان طب و قابلگی به عمارت جدید دانشسرای مقدماتی نزول اجلال فرمودند. حضور علیاحضرت ملکه پهلوی و والاحضرتین شاهدخت در مراسم افتتاح فصل تازهای در تاریخ جدید ایران و مرحله نوینی در دوره حیات اجتماعی کشور ما میباشد و این...
بررسی اسناد و گزارشهای به جای مانده از آن دوران نشان میدهد که میزان و چگونگی پیشبرد طرح کشف حجاب در هر منطقه، با توجه به بافت اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و موقعیت جغرافیایی و اقلیمی و همچنین، نحوة فعالیت نهادها و سازمانهای ذیربط از قبیل انجمنها و سازمانهای زنان و اقدامات تبلیغاتی آنان در این راستا، متفاوت بوده است. پیشرفت و پذیرش این طرح، در شهرهایی که جریان تجددطلبی و نوگرایی در آنجا پیشرفت...
کشف حجاب و تجددمآبی و فرنگیزدگی جای خود! چه اجباری در اجباری کردن اینگونه برنامهها و بهکار بردن خشونت در مسیر تجددمآبی وجود داشت؟! شاید اگر رضاشاه و اطرافیان او کشف حجاب را به سرعت اجباری نمیکردند، بعضی از اقدامات مورد قبول آنها در زمینۀ نوسازی هم در گرد و غبار خشم و غیرت مردم فرو نمیرفت، امّا گویی لازم بود که چنین رژیم مستبد و خشکمغزی از طریق همین اشتباهات در نزد مردم و...
آغاز جنگ جهانی اول، پایانی بر سلطنت قاجار و بستری برای شکلگیری «پهلویسم» بود. عناصر و مؤلفههای اساسی گفتمان پهلویستی عبارت بودند از: 1. شوونیسم (ناسیونالیسم افراطی ایران)؛ 2. شبه مدرنیسم (غرابگرایی) و یا به تعبیر دیگر مدرنیسم کاذب؛ 3. سکولاریزم.[1] با استقرار رضاخان بر مسند حکومت، پروژه کلاسیک تجدد ایرانی شکل گرفت و دولت مطلقه شبه مدرن تکوین یافت. دولت مطلقهای که مهمترین...
پس از برکناری رضاشاه و روی کار آمدن محمدرضا پهلوی، تشکل زنان همچنان مورد توجه بود. به طوری که روز به روز بر تعداد انجمنها و جمعیتهای زنان افزوده میشد. این افزایش تشکل تقریباً با طرح انجمنهای ایالتی و ولایتی دولت مصادف شد. در سالهای 1340-1350، حکومت پهلوی به منظور تحکیم قدرت بیشتر به سمت امریکاییها متمایل شد و به توصیه طراحان امریکایی، طرح انقلاب سفید را در ایران به اجرا درآورد. هدف مهم این طرح، خروج...
در روند گسترش حضور اجتماعی زنان در دوران رضاخان، انجمنها و گروههای متعددی با آرمانها و اهداف ویژهای قدم به دایره فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی نهادند. مطالعه و بررسی طیفها و گروههای مختلف فعال در دوره بعد از به قدرت رسیدن رضاخان نشان میدهد که زنانی آزادی عمل و میدان فعالیت بیشتری در اختیار داشتند که با اهداف فرهنگی طراحی شده حکومت پهلوی همساز و هماهنگ بودند و برای این دسته...
دستیابی رضاخان به قدرت و تأسیس سلسله پهلوی با توجه به ماهیت حکومت و اندیشه حاکم بر آن که به سیاستهای دولتهای غربی وابسته بود، سبب شد که برنامهریزیهای تجددگرایی در رأس سیاستهای حکومت قرار بگیرد. بخش عمده این تجددگرایی به زندگی اجتماعی زنان، اختصاص مییافت. اصلیترین برنامه سوق دادن زن ایرانی به سمت فرهنگ غربی، خط مشی برداشتن حجاب بود که با اجرای آن زندگی زن ایرانی، تغییرات عمدهای را...
خبر اعلام رسمی کشف حجاب، اگر چه با توجه به زمینهسازیهایی که شده بود، چندان هم غیره منتظره نبود، اما خبر منع حجاب بسیار غیر منتظره بود. این خبر به منزله به کارگیری هر گونه اقدام علیه زنان محجبهای محسوب میشد که تا آنروز حتی حاضر نبودند نقاب از چهره بردارند، تا مبادا چشم نامحرم به روی آنان بیفتد. با اعلام رسمی کشف حجاب و منع استفاده از آن در معابر عمومی، این دسته از زنان در حالی ناگزیر بودند...
تاریخ گذشته بر این سرزمین، روزهای متفاوت و پرهیاهویی را در باب حجاب از سر گذرانده است. در طول یک قرن، حجاب زن ایرانی دچار دو تغییر و الزام قانونی شده است؛ الزام برای "از سر برگیری حجاب" و دیگری در راستای "بر سر گیری حجاب". گرچه حافظه تاریخی، دو روز مشخص را برای اعلان و تصویب قانونی این تغییرها به یاد سپرده است، اما برای فهم نحوه شکلگیری این جریانها، باید روزهای بسیاری را...
جامعهی ایران تا قبل از آشنایی درباریان با فرهنگ غرب، فضایل سنتی خود را محفوظ نگاه میداشتند، حتی در حرمسراها زنان از قواعد مذهبی چشم نمیپوشیدند، حتی جماعتی در حرمسراها بودند که شئون اساسی را به زنان یادآوری میکردند. فقط پس از مسافرتهای فرهنگ ناصرالدین شاه وهن زننده در این زمینه وارد شد. بطور طبیعی ظهور زن در عرصهی حیات ملی ایرانیان همراه حضور مرد در این سامان است، از بدو...
زمینههای نظری کشف حجاب به پیش از تغییر سلطنت و انتقال قدرت به خاندان پهلوی باز میگردد. این فکر در دوران مشروطیت نضج یافت و پس از آن نیز، هرگاه مجالی پیدا میکرد، به انحاء گوناگون ظاهر میشد. به طوری که قبل از به قدرت رسیدن رضاخان گروههای متعددی از زنان قصد داشتند کشف حجاب نمایند و برای این منظور در یکی از مساجد بست نشستند و خواستار حق کشف حجاب برای زنان شدند. مطرحشدن چنین درخواستی...