دفاع از «تاریخ جامع ایران» حفاظت از هویت ملی است/ آغاز تاریخ جهانی از دوره کوروش هخامنشی

آیین رونمایی مجموعه 20 جلدی «تاریخ جامع ایران» دوشنبه 26 خردادماه با حضور آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام، علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، جمعی از اعضای شورای عالی بنیاد دائره‌المعارف بزرگ اسلامی و نویسندگان تاریخ جامع ایران، پژوهشگران و محققان حوزه تاریخ در مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی برگزار شد.

سیدجواد طباطبایی یکی از سرویراستاران «تاریخ جامع ایران» و مدیر گروه فلسفه بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با اشاره به قدمت تاریخ ایران‌زمین گفت: همه کشورها مثل ایران صاحب تاریخ کهن و ملی نیستند. به گفته هگل، تاریخ جهانی از زمان کوروش آغاز می‌شود چرا که کوروش اولین دولت را با تعاریفی که امروز هم وجود دارد‌، تشکیل داد.

وی ادامه داد: هگل در باب فلسفه دین به زرتشت هم اشاره می‌کند و می‌گوید، در دین زرتشت خداوند نور است و این یعنی آغازی غیرتجسدی برای پرستش.

طباطبایی افزود: با استنباط به این نکات می‌توان گفت مفهوم ملت در ایران از دیرباز وجود داشته و در دوره‌هایی حتی ملت‌ها توانسته‌اند دولت‌های خود را ایجاد کنند. این تعبیر را می‌شود از تاکید فردوسی در شاهنامه روی مفاهیم ایران و ایرانی و همچنین در آثار بیهقی دید.

ما تاریخ ملی داریم و به عنوان ملت تاریخ نوشتیم
به گفته طباطبایی، ایرانیان ملتی بودند که همواره از ملت بودنشان آگاهی داشته‌اند و از آغاز دوره اسلامی می‌بینیم که این وضع ادامه دارد. یکی از مناطقی که در آن تاریخ زود شروع می‌شود ایران است، اگرچه زبان عربی زبان اولیه تاریخ است اما از قرن 4 هجری به بعد ایران تاریخ خود را از نو شروع می‌کند. بنابراین این نشان‌دهنده آگاهی ملی ماست که در تاریخ ما بیان شده است. ما تاریخ ملی داریم و به عنوان ملت تاریخ نوشتیم.

مدیر گروه فلسفه بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با بیان اینکه افق تاریخ جامع ایران، تاریخ ملی ماست عنوان کرد: ما توسط این کتاب می‌توانیم به تاریخ ملی خود برسیم. ما تاریخ ملی و آگاهی خودمان را نوشتیم چون پیش از این «تاریخ کمبریج» وجود داشت که اگرچه درباره ایران و دولت آن بود اما تاریخ آگاهی ملی ما نیست.

برخی کشورها آثار فرهنگی و تاریخی ایران را مصادره می‌کنند
طباطبایی گفت: این کتاب طرح تاریخ جامع ایران است و به این اعتبار باید باز باشد. این تاریخ باید به تدریج به تاریخ ملی ایران تبدیل شد و در افق باز آینده این موضوع امکان‌پذیر می‌شود.

وی در ادامه با اشاره به اهمیت مجموعه «تاریخ جامع ایران» با توجه به جعل تاریخ در برخی  کشورها افزود: اهمیت این مجموعه در این است که نشان می‌دهد بعضی کشورها که در زمانی کوتاهی ایجاد شده‌اند‌ و تاریخی ندارند‌، متاسفانه اقدام به مصادره فرهنگی و تاریخی ایران کرده‌اند. به عنوان مثال کشور آذربایجان که پس از فروپاشی جماهیر شوروی تنها 20 سال از تاسیس آن می‌گذرد در رویکردهای تبلیغاتی خود آذربایجان را به عنوان شهر آتشکده‌های قدیمی معرفی می‌کند در حالی که حتی اسم این کشور نیز متعلق به خود آنها نیست. آنها تاریخ خود را به چندین بخش تقسیم کرده اند و گاهی تاریخ خود را اروپایی و گاهی نیز ترکی نشان می‌دهند و تمام منابعشان را از تاریخ ایران می‌گیرند.

باید از این تاریخ به عنوان سند هویت ملی‌ دفاع کنیم
مدیر گروه فلسفه بنیاد دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با بیان اینکه دفاع از تاریخ ایران، دفاع از تمام منابع گذشته ایران است، گفت: ایران فرهنگی تاریخی دارد که یک بخش از آن تاریخ آگاهی است و کشورهای اطراف ما اگر بخواهند تاریخ خودشان را بنویسند و بفهمند باید آن را در ذیل تاریخ ایران بفهمند.

طباطبایی در پایان گفت: تاریخ نوشته شده و عرضه می‌شود و ما باید از این تاریخ به عنوان سند هویت ملی‌ ایران دفاع کنیم و امیدوارم همچنان در چاپ‌های بعدی این کتاب بهتر شود چون این اثر یک امر سیاسی ملی است و ما البته باید خطراتی را که ممکن است ایران را تهدید کند بفهمیم. این تاریخ شاید یکی از تریبون‌ها و سنگرهایی است که باید از آن دفاع کنیم.

به تصویر کشیدن پندارها‌ و زندگی ایرانیان در طول سه‌هزار سال

سیدکاظم موسوی بجنوردی رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در ابتدای این مراسم با درود به روح شهدای غواصی که امروز تشییع می‌شوند، گفت: اگر این کشور پابرجاست به خاطر خون همین شهداست. سپس برای طول عمر مقام معظم رهبری دعا می‌کنیم و همچنین از تشریف‌فرمایی مجاهد بزرگ آیت‌الله هاشمی رفسنجانی فقیه توانمند‌، مفسر قرآن و شخصیتی که چه قبل و بعد از انقلاب خدمات بزرگی به این کشور کرده‌اند سپاسگزاری می‌‌کنیم. ایشان خدمات زیادی در حوزه فرهنگی و عرصه آبادانی و اقتدار ملی انجام داده‌اند.

وی با بیان اینکه تدوین کتاب بیست‌جلدی «تاریخ جامع ایران» نزدیک به 14 سال طول کشیده است افزود: در این مجموعه 170 استاد برجسته مانند سید صادق سجادی، سرویراستار دوره اسلامی، محمود جعفری‌دهقی سرویراستار دوره ماقبل اسلامی (ایران باستان) و... همکاری داشته‌اند.

وی ادامه داد: «تاریخ جامع ایران» تاریخ سیاسی، اجتماعی‌ و فرهنگی ایران است که تمام رفتارهای ایرانیان را که در گذشته گسترده‌تر از ایران امروز بوده، شامل می‌شود و تمام رفتارها، پندارها‌ و زندگی ایرانیان در طول سه‌هزار سال را به تصویر می‌کشد.

این اثر مهم‌ترین سند هویت ملی ما ایرانیان است
به گفته موسوی بجنوردی، این اثر مهم‌ترین سند هویت ملی ما ایرانیان است و ما در نظر داریم این کتاب یعنی «تاریخ جامع ایران» را زنده نگه داریم و در طول زمان نواقص آن را برطرف کنیم، چون معتقدیم به هر حال هیچ اثری بدون نقص نیست.

رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در همین باره افزود: خوشبختانه ما در این مرکز یک سنت خوبی داریم و‌ آن این است که تولید هر اثر را به مثابه یک موجود زنده می‌دانیم که باید آن را در طول زمان پرورش بدهیم.

موسوی بجنوری تاکید کرد: به هر حال مجموعه هیات علمی بنیاد دایره‌المعارف بزرگ اسلامی این توانایی را به وجود آورد که بتواند چنین سندی را برای ملت ایران که ملت بزرگی است به وجود آورد.

وی با بیان اینکه ملت ایران ملت بزرگی است که تهاجمی نیست و هیچ وقت هم تهاجمی نبوده است، گفت: ما همواره به بشریت معارف و علوم زیادی عرضه کرده‌ایم و سهم خوبی در معرفت بشری داشته‌ایم. ما قبل از اسلام موحد بوده‌ایم و اسلام امتداد جهان‌بینی تفکر ما بوده و ایران حتی سهمی در این تفکر داشته است.

این مقام مسئول عنوان کرد: ما اسلام را از جان و دل پذیرفتیم چون آن را در امتداد جهانبینی خودمان دیدیم یعنی ذهنیت ایرانی آماده پذیرش فرهنگ توحیدی را داشته است.

موسوی بجنوردی در پایان از نویسندگان و سرویراستاران این اثر از جمله فتح‌الله مجتبایی، صادق سجادی‌، سیدجواد طباطبایی‌ و محمود جعفری دهقی تشکر کرد.

«دایره‌المعارف جغرافیایی» و «دایره‌المعارف شهر تهران» در دست نگارش
فتح‌الله مجتبایی، مشاور عالی تاریخ جامع ایران و عضو شورای عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در سخنانی با ابراز خوشحالی از تدوین کتاب «تاریخ جامع ایران» گفت: همواره خلأ بزرگی در زمینه تاریخ و فرهنگ ایران وجود داشته که خوشبختانه مرکز این خلأ را با تدوین این مجموعه پر کرد چون ما همیشه در حوزه فرهنگ و سیاست این کمبود را حس می‌کردیم.

وی ادامه داد: در طول جریان تدوین این کتاب در مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی خلأ‌های دیگری نیز به تدریج احساس شد که خوشبختانه در این مرکز برای پر کردن این خلأها نیز اقداماتی در حال انجام است که از جمله آنها در دست نگارش قرار گرفتن «دایره‌المعارف جغرافیایی» و همچنین «دایره‌المعارف شهر تهران» است و امیدواریم در آینده دایره‌المعارف شهرهای دیگر نیز که ریشه‌های هویتی ما هستند‌، تدوین شوند.
 
مجتبایی با بیان اینکه تاریخ یعنی هویت و هویت یعنی تاریخ یادآور شد: پیش از نگارش «تاریخ جامع ایران» تنها «تاریخ کمبریج» وجود داشت ولی این اثر با نگاه غربی‌ها نوشته شده بود بنابراین لازم بود ما نگاه خودمان را منعکس کنیم زیرا غربی‌ها دریافت‌های خودشان را از ما منعکس کرده‌اند.

این اثر به نقادی نیاز دارد‌
وی با تاکید بر اینکه امیدوارم این تاریخ خوانده شود چون این اثر به نقادی نیاز دارد‌ گفت: همچنین امیدوارم همتی شود و این کتاب به زبان انگلیسی هم ترجمه شود.

مجتبایی در پایان ضمن تشکر از سیدکاظم بجنوردی، رئیس مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی برای تلاش‌هایش در زمینه تدوین این اثر گفت: ایشان در طول این 14 - 15 در شرایط دشوار اقتصادی با چنگ و دندان مقاومت کرد و کار تدوین این اثر را جلو برد.