حماسه شکسته شدن محاصره پاوه

اشاره:

محاصره پاوه  توسط نیروهای ضد انقلاب حزب دموکرات کردستان و سایر گروهای چپی طی روزهای  ۲۳ تا ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ رخ داد. در این نبرد چند هزار تن از نیروهای شورشی به اسم دفاع از حقوق کردها اما در واقع در خدمت نیروهای بیگانه که سودای تجزیه ایران را در سر داشتند به شهر پاوه حمله کردند و کوشیدند تا آن را تصرف کنند. در مقابل، چند صد تن نیروهای ژاندارمری و سپاه پاسداران از شهر دفاع کردند. برای تقویت دفاع شهر، حدود ۸۰ نفر از نیروهای سپاه تحت فرماندهی علی‌اصغر وصالی به مدافعان پیوستند. تا روز ۲۷ مرداد، برتری با طرف کرد بود و آنها توانستند تقریباً همه شهر جز پاسگاه ژاندارمری و پادگان سپاه را تصرف کنند. پس از تلاش‌های شهید ولی‌الله فلاحی، فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش و شهید دکتر مصطفی چمران، نماینده دولت موقت، برای حفظ شهر، در نهایت با فرمان امام خمینی، با کمک  هلی کوپترهای هوانیروز به فرماندهی شهید احمد کشوری توانستند مهاجمان را شکست دهند و محاصره پاوه را بشکنند و مناطق تصرف شده را بازپس گیرند.

درمطلب پیش رو با گذشت بیش ازچهار دهه از این رویداد تاریخی نگاهی گذرا به چگونگی وقوع این رویداد و تاثیرات آن بر تحولات بعدی  انقلاب داشته ایم .

مقدمه:

اتفاق­هایی که درسال 1358 در کردستان و غرب ایران رخ داد از عجیب‌ترین صفحات تاریخ انقلاب اسلامی است. اینجا نقطه‌ای بود که باید عزم انقلابی بر اراده خارجی برای خرد کردن مردم ایران غلبه می‌یافت. یک سال جنایت تمام عیار گروهک‌های وابسته به غرب و شرق در کردستان به خصوص شهر پاوه همه چیزرا ازایرانی‌ها ربوده بود وهمه دنبال آن بودند تا شاید بتوانند به این جنایات و آدم‌کشی‌ها را پایان دهند. [1]

همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران ماجراهای کردستان آغاز شد. هدف این بود که انقلاب نوپای ما را درگیرمسائل و جنگ‌های داخلی نموده و از درون متلاشی سازند. حوادث کردستان در آن زمان یکی از بزرگترین مشکلات داخلی ما بود. بعضی اوقات آنچنان حساس بود که سرنوشت انقلاب اسلامی به آن بستگی داشت. در این میان حماسه خونین «پاوه» حادثه‌ای بس مهم و دارای اهمیت خاص در تاریخ تحولات ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی بشمار می رود. آنقدر مهم که امام (ره) مهمترین فرمان نظامی تاریخی خویش را در همین ارتباط صادر و امید دشمنان به سقوط انقلاب اسلامی را به یأس مبدل کرد[2].

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی همه نیروهای خارجی دست به کار شدند تا در کردستان آشوبی علیه دولت مرکزی و شکست انقلاب اسلامی به پا کنند. سیل پول و اسلحه از عراق و نقاط دیگر به­سوی کردستان سرازیر شد. فقر و ناآگاهی برخی از مردم و دسیسه‌های استعمار و صهیونیسم برای سوءاستفاده از آن، شعله نفاق و آشوب را هر روز گسترده تر ساخت. البته بحث دامن زدن به اختلاف های قومی در ایران بحث جدیدی نبود. از گذشته دست‌های مرموزی سعی کرده بودند برای کردها یک قومیت، یک ملیت خاص و مستقل، جدای از ایران به وجود آورند. عده‌ای از سال‌ها قبل در اروپا و آمریکا، مشغول برنامه‌ریزی و طراحی فرهنگ و زبان و ملیتی خاص برای کردها بودند. فکر استقلال کردستان و تشکیل یک کشور مستقل کردی در بین کردهای ایران ، عراق ،ترکیه و سوریه تبلیغ و ترویج شده و می شود. این در حالی­ است که کردها در حقیقت ایرانیان اصیل‌اند و فرهنگ، زبان و ملیت اصیل ایرانی به آنها تعلق دارد[3].

1)چگونگی شکل گیری رویداد پاوه  :

از همان اوایل پیروزی انقلاب، جنگ و خونریزی در منطقه کردستان شروع شد. اولین نمونه بزرگ آن، حمله به پادگان مهاباد بود. در این تهاجم، سلاح‌ها به غارت رفت و پادگان به آتش کشیده شد. با اسلحه‌هایی که از مهاباد به یغما برده شده بود، در ساعت 23 روز 27/12/57 صدها نفر از توطئه‌گران، پادگان سنندج را محاصره کردند. بدون آنکه گلوله‌ای از داخل پادگان به طرف آنها شلیک شود وارد پادگان شدند، 21 سرباز را کشتند و چند ساختمان داخلی را تسخیر کردند. مهاجمان احزاب چپ، در تاریخ 31 فروردین 58 نیروهای مسلح خود را به نقده بردند. جمعیت این شهر بیست هزار نفر بود که تقریبا 15 هزار نفر آن ترک­ بودند. مطابق معمول توطئه‌گران پس از ایجاد آشوب در یک شهر، نیروهای خود را برای توطئه در محل جدید دیگری تجهیز می‌کردند. پس از جریان مریوان نیز رهسپار پاوه شدند و به مدت چند هفته تجهیزات و نفرات خود را برای جنگ بزرگ در پاوه آماده کردند[4].

این گروهک‌ها رهسپار پاوه شدند و با وجود نفرات بیشتر به دلیل مقاومت جانانه مردمی و نیروهای مسلح وفادار به نظام جمهوری اسلامی پشت دروازه‌های شهر ماندند و موفق به تسخیر شهر نشدند. اما پاوه به محاصره دشمن درآمد و ساعت به ساعت حلقه محاصره آن تنگ‌تر می‌شد. شامگاه ۲۲ مرداد سپاه پاسداران و گروهان ژاندارمری پاوه طی پیام‌های فوری به مراکز خود در کرمانشاه، اعلام کردند: «پاوه به دست مهاجمان در شرف سقوط است» و از مسئولان و قوای نظامی طلب کمک کردند. در این پیغام‌ها شرایط بسیار شکننده و مدت مقاومت شهر حدود یک ساعت پیش‌بینی شده بود. در پی اعلام این خبر، هیأتی مرکب از شهید دکتر چمران، معاون نخست‌وزیر، تیمسار فلاحی، فرمانده وقت نیروی زمینی ارتش و ابوشریف فرمانده عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با سه فروند هلی‌کوپتر و مهمات کافی راهی پاوه شدند.[5]

2) واکنش نیروهای مسلح و نیروهای مردمی 

روز شنبه 27 مرداد 1358 جنگ شدیدی اطراف پاوه در استان کرمانشاه آغاز شد. مهاجمان با حمله به پاسداران آنها را قتل عام کردند و 18 نفر از آنان را در بیمارستان سر بریدند. با آغاز درگیری­ها، شهید مصطفی چمران که از مدتی پیش در منطقه مشغول شناسایی و گفتگو بود، در پادگان پاوه در محاصره قرار گرفت. او در آخرین لحظات پیامی به این شرح به تهران فرستاد: «حلقه محاصره تنگ­تر می­شود. فوری کمک بفرستید.»[6]

 اولین کمک نظامی که برای چمران فرستاده شد توسط مهاجمان مسلح که از اطراف کردستان به پاوه آمده بودند عقب زده شدند. یک هواپیما و دو هلیکوپتر را هم ساقط کردند. تیمسار ولی الله فلاحی، فرمانده نیروی زمینی، با گروهی خود را به کرمانشاه رساند و اعزام نفرات و مهمات به منطقه را تحت نظر گرفت. تا نیمه­شب، شهر هنوز در دست مهاجمان مسلح بود. آنها از خروج مردم غیر نظامی که می­خواستند شهر را ترک کنند جلوگیری می­نمودند.

پس از این وقایع، پاسدارانی از خرم­آباد، کرمانشاه، تهران و سنندج به منطقه اعزام شدند. دولت در اطلاعیه­ای از حملات وحشیانه گروهی مهاجم خبر داد و به آنها هشدار داد که اگر به محاصره پادگان پاوه که چمران در آن گرفتار بود پایان ندهند و گروگان­ها را آزاد نکنند، نیروهای ارتش از سراسر کشور آنها را به شدت سرکوب خواهند کرد.

خبرگزاری پارس (ایرنا) به نقل از یک منبع آگاه در نخست‌وزیری در همان روز گزارش می‌دهد: «وضع پاوه، با حمله گسترده مهاجمان وخیم‌تر شده و عده زیادی از سپاه پاسداران و مردم شهر کشته و زخمی شده‌اند. بیمارستان شهر به دست مهاجمان سقوط کرده و چند بهیار، پزشک و پاسدار زخمی و کشته شده‌اند و دکتر چمران، نیز در حلقه محاصره مهاجمان قرار دارد. نیروهای کمکی کرمانشاه، با یک پل هوایی در حال مواضع تقویت محاصره­شدگان هستند و از تعداد دقیق کشته‌ها و زخمی‌ها اطلاعی در دست نیست. بر اساس اطلاعیه‌ای که دفتر دکتر چمران شب گذشته در اختیار خبرگزاری پارس قرار داده است، تاکنون ۴۰ پاسدار و غیرپاسدار در پاوه کشته شده و ۱۸ نفر را نیز در بیمارستان سر بریده‌اند. هنوز از تعداد کشته‌ها و زخمی‌ها اطلاع دقیقی در دست نیست.»[7]

3) واکنش انقلابی امام خمینی به عنوان فرمانده کل قوا و آزادی پاوه

هنگامی که درگیری­ها به اوج خود رسید و خبرهایی مبنی بر زد و خوردهای شدید میان ضد انقلاب و نیروهای انقلابی در منطقه پاوه به امام خمینی (ره) رسید، ایشان با جدیت تمام موضوع را پیگیری کردند و نخستین بار به­عنوان فرمانده کل قوا خطاب به نیروهای نظامی اینگونه دستور دادند:

بسم الله الرحمن الرحیم

«من به عنوان ریاست کل قوا به رئیس ستاد ارتش دستور مى­دهم که فوراً با تجهیز کامل عازم منطقه شوند و به تمام پادگان­هاى ارتش و ژاندارمرى دستور مى­دهم که بى انتظار دستور دیگر و بدون فوت وقت با تمام تجهیزات به سوى پاوه حرکت کنند و به دولت دستور مى­دهم وسایل حرکت پاسداران را فوراً فراهم کند. تا دستور ثانوى، من مسئول این کشتار و­حشیانه را قواى انتظامى مى­دانم و در صورتى که تخلف از این دستور نمایند با آنان عمل انقلابى مى­کنم. مکرر از منطقه اطلاع مى­دهند که دولت و ارتش کارى انجام نداده­اند. من اگر تا ۲۴ ساعت دیگر عمل مثبت انجام نگیرد سران ارتش و ژاندارمرى را مسئول مى دانم.»[8]

پس از انتشار پیام امام خمینی(ره) نیروهای ارتش و سپاه و داوطلبان مردمی به سوی پاوه سرازیر می‌شوند و پس از چند ساعت خبر آزادی شهر پاوه از لوث وجود عناصر خود­فروخته منتشر و بر روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار می‌گیرد و تیتر روزنامه‌های آن روز می شود. نیروهای کمکی از چندین نقطه کشور با هواپیما راهی کرمانشاه می‌شوند تا در صورت نیاز به موقعیت‌های ضروری اعزام شوند. آخرین اخبار از وضعیت پاوه هم حاکی از آن است که با اعزام نیروهای کمکی به منطقه، عوامل دشمن با برجا گذاشتن 300 کشته مجبور به فرار شده‌اند و امنیت و آرامش به منطقه بازگشته است. پس از فروکش کردن غائله تصرف پاوه، امام خمینی(ره) با صدور پیامی از مردم و نیروهای انتظامی و نظامی تشکر می‌کند.[9]

4) هزینه­ های این روی­داد:

در عملیات پاوه 60 پاسدار شهید  و 300 مهاجم کشته شدند[10]. در آن دو روز مصیبت‌های بزرگی بر مردم منطقه وارد شد که هر یک بسیار سخت و دردناک بود. از جمله­ آنها می­توان به این موارد اشاره داشت:

1) سقوط هواپیمای فانتوم که برای شناسائی و کمک آمده بود. این هواپیما در روز 25/5/58 در چهار کیلومتری شرق پاوه به کوه‌های بلند این منطقه اصابت کرد و هر دو خلبان آن به شهادت رسیدند.

2) سقوط هلیکوپتر 214 و شهادت تعدادی از بهترین نیروهای ایران.

3)تخریب بیمارستان پاوه، درمنتهی الیه شرق پاوه بدست حزب دموکرات. این بیمارستان درتاریخ 26/5/58 به دست نیروهای چپ و ضد انقلاب افتاد و 25 نفر از پاسداران انقلاب که اکثر آنها مجروح بودند و نمی‌توانستند از بستر بیماری خارج شوند، وحشیانه توسط مهاجمین سر بریده و به شهادت نائل آمدند.[11]

5) بررسی ابعاد رویداد پاوه :

آنچه که پس از این رویداد مهم به نظر می­رسد واکاوی نیروهای درگیر در این منازعه می­باشد. حزب دمکرات کردستان از مهمترین بازیگران جریان پاوه بود، اما جدای از این حزب، گروه­های چپ­گرای دیگری نیز وجود داشتند. از سوی دیگر این احزاب مخفیانه و بعد از مدتی علنی از کمک­های تسلیحاتی و لجستیکی حکومت بعث عراق بهره‌مند شده و تحرکات خود را با اهداف حکومت عراق هماهنگ نمودند[12].

یکی دیگر از نیروهای درگیر که در واقع زمینه آن را نیز فراهم کرده بود ایالات متحده آمریکا بود. برای اثبات آن می­توان به گزارش محرمانه 29اسفند 1357 که در جریان اشغال لانه جاسوسی به­دست آمد اشاره کرد. در این سند آمده است: «حاکمیت دولت در منطقه دور­دستی مانند کردستان، بسیار ضعیف است. سنی‌ها‌ی ایران کمتر شیفته این انقلابِ اصولاً شیعه در ایران هستند، مخالفت قابل توجه در مناطق دیگر هم وجود داشته است. »[13]

به این ترتیب می­توان مثلثی از نیروهای معارض داخلی­، نیروهای منطقه­ای و نیروهای جهانی را در این حوادث به صورت کلی و به صورت خاص در رخداد پاوه ترسیم نمود. پاوه نقطه عطفی است که برای اولین‌بار با قاطعیت، سرعت و قدرت دشمنان را بر جای خود نشاند. پاوه بزرگترین ضربه بر گرده امپریالیسم و صهیونیسم بود که آرزوی پیروزی نظامی خود و سقوط انقلاب اسلامی ایران را به گور ببرند.[14].

پی ­نوشت­ها