بقایی یک عوام‌فریبِ بی‌پروا است
مظفر بقایی به روایت اسناد لانه جاسوسی آمریکا
سرّی - غیرقابل رؤیت برای بیگانگان
اکتبر ۱۹۵۹ [مهرماه ۱۳۳۸]
بقایی کرمانی، مظفر
دکتر مظفر بقایی کرمانی (معمولاً دکتر بقایی خطاب می‌شود)، رهبر حزب کارگران[=حزب زحمتکشان] و زمانی دومین شخصیت مهم جبهه ملی، به عنوان یک مخالف‌خوان، فعالیت سیاسی خود را آغاز کرده است. بدون توجه به رنگ و بوی سیاسی دولتِ بر سر کار، این دولت همواره بقایی را منبع اصلی مخالفت واقعی یا بالقوه خود می‌داند. در نتیجه، در گذشته تلاش‌هایی برای ساکت کردن او با خریدن حمایت رسمی از او با انتصاب به پست‌های کابینه و سفارت شده است، که او از آنها امتناع ورزیده است. بقاییِ جاه‌طلب، هدفش را بر روی کمتر از نخست‌وزیری تنظیم نکرده است. اخیراً گزارش شده است که او به دو نفر از متخصصین حزب کارگران خود وظیفه تهیه یک برنامه عملیاتی و «کابینه در سایه» را داده است، که در صورتی که سرانجام زمام قدرت به دست او افتاد، آماده برای استفاده باشد. با این حال، هرچند او زیرک و فرصت‌طلب است، هیچ مدرکی که نشان دهد این اتفاق احتمالاً خواهد افتاد وجود ندارد.
محاسبات خوش‌بینانه بقایی از این باور او ناشی می‌شود که با بدترشدن اوضاع سیاسی، شاه(محمدرضاشاه پهلوی - به بیوگرافی مراجعه کنید) به وی به عنوان میانه‌روترین سخنگوی نیروهای ملی‌گرا و اصلاح‌طلب در ایران روی خواهد آورد. در این فرضیه شاه تاج و تخت خود را حفظ خواهد کرد، اگر چه اختیارات او محدود خواهد بود. با این حال، از اواخر سال 1959، با توجه به این واقعیت که حزب کارگران نمی‌تواند ادعای هیچ‌گونه نمایندگی پارلمانی داشته باشد، چنین احتمالی مورد تردید به نظر می‌رسید. این حزب فقط از پیروان شخصی بقایی تشکیل شده، و بدون ساختار سازمانی، پایگاه مردمی، و هر جهت‌گیری سیاسی است، غیر از مسیر(موضع) متغیری که رهبر آن در پاسخ به دستورات فرصت‌طلبانه اتخاذ کرده است. حزب کارگران که در اهداف خود ملی‌گرا، ضد کمونیست و تا حدودی سوسیالیست است، عمدتاً کارگران کارخانه‌ها و تجار بازار را جذب می‌کند؛ هرچند در جذب عناصر ناراضی از همه طبقات و بخش‌های مشخصی از ارتش و پلیس موفقیت‌هایی به‌دست آورده است. هیچ مدرکی که نشان دهد این حزب موفق شده است ملی‌گرایانی را در میان طبقات تحصیل‌کرده که به محمد مصدق، نخست‌وزیر سابق(به بیوگرافی مراجعه کنید) به عنوان نماد مخالفتشان با رژیم می‌نگرند، جذب کرده باشد، وجود ندارد. اگرچه این حزب آزادی عمل دو حزب «رسمی» ایران را ندارد، اما حزب بقایی در محدوده‌های دقیقاً مشخص شده از طرف دولت تحمل می‌شود. این حزب توسط حزب «رسمی» مخالف، حزب مردم، به صورت ناموفقی جذب شده است.
بقایی که متولد ۱۹۰۸ در کرمان است، تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در ایران گذراند و مدرک فلسفه و علوم تربیتی را از دانشگاه سوربن پاریس دریافت کرد. او کار خود را در سال ۱۹۳۶ به عنوان استادیار فلسفه و علوم تربیتی در دانشگاه تهران آغاز کرد، و این مقام را تا سال ۱۹۵۴ در اختیار داشت. در سال ۱۹۴۷، او به عنوان نماینده مجلس پانزدهم از کرمان انتخاب و به دنبال آن در دوره‌های شانزدهم و هفدهم مجلس هم انتخاب شد. بقایی در مجلس با «توافق‌نامه تکمیلی نفت» دولت با شرکت نفت انگلیس و ایران (AIOC) مخالفت کرد و یکی از نمایندگانی بود که تحت رهبری مصدق، لایحه ملی شدن نفت را تصویب کرد. او آزادانه به ارتش به دلیل مداخله در سیاست حمله می‌کرد و دشمن صریح رئیس ستاد وقت، ژنرال علی رزم‌آرا، بود. در سال ۱۹۴۹، مبارزه همه‌جانبه بقایی علیه دولت از طریق روزنامه‌اش، شاهد، تحسین عمومی گسترده‌ای را برای او به ارمغان آورد، ولی منجر به دستگیری و محکومیت وی به یک سال زندان به‌وسیله دادگاه نظامی شد. در اثر فشار مردمی، او در عرض یک ماه آزاد شد و موضوع، دیگر پیگیری نشد.
زمانی که مصدق در آوریل ۱۹۵۱ به نخست‌وزیری رسید، مظفر بقایی در خط مقدم جنبش ملی‌گرایی بود و از نظر اهمیت، تنها پس از خود مصدق در جبهه ملی، در رتبه دوم قرار داشت. در ماه مه ۱۹۵۱، بقایی و خلیل ملکی رهبر سابق حزب تودۀ تحت کنترل کمونیست‌ها، برای تشکیل حزب کارگران به‌هم پیوستند؛ حرکتی که جایگاه بقایی را با جذب کادرهای مارکسیست ملکی برای آرمان سیاسی خودش، بالا برد. با این حال، این اتحاد زودگذر بود و اختلاف بین دو جناح در اکتبر ۱۹۵۲ به ارتباط او با ملکی پایان داد. اندکی پس از این جدایی، بقایی به حالت طبیعی مخالف‌خوانی‌اش بازگشت و به یکی از سرسخت‌ترین مخالفان مصدق تبدیل شد. این گسیختگی، به قیمت از دست دادن بسیاری از هواداران محبوب حزب کارگران تمام شد. روزنامه بقایی، شاهد، تبدیل به یک روزنامه پیشرو در مخالفت شد و به‌شدت از روابط مصدق با حزب توده انتقاد کرد؛ حزبی که بقایی آن را یک حزب «خارجی» و بنابراین «در تضاد با منافع یک ملی‌گرای واقعی» می‌دانست. بقایی که به شکل بیمارگونه‌ای[!] بیگانه‌ستیز بود، خصوصاً ضد انگلیسی بود، و مصدق را متهم کرد که به اندازه کافی برای از بین بردن نفوذ بریتانیا در ایران تلاش نکرده است.
با سرنگونی رژیم مصدق در اوت ۱۹۵۳، مخالفت شدید بقایی متوجه دولت جانشین فضل‌الله زاهدی(به بیوگرافی مراجعه کنید) بود که او آن را به فساد و خیانت در برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با بریتانیا در اواخر سال ۱۹۵۳ متهم کرد. ژنرال زاهدی که با بقایی به توافق نرسیده بود، علیه او اقدام کرد و روزنامه شاهد را تعطیل و تلاش‌های وی را برای انتخاب به عنوان نماینده مجلس هیجدهم خنثی کرد. بقایی در سال ۱۹۵۴ دو بار به دلیل مبارزات انتخاباتی در کرمان تحت بازداشت خانگی قرار گرفت؛ بار دوم به مدت یک سال. او که در دسامبر ۱۹۵۵ از اقامت اجباری آزاد شده بود، رهبری فعال حزب کارگران خود را از سر گرفت. با کاستن از لحن مخالفت و خودداری از انتقاد از شاه در درخواست‌ها برای اصلاحات، بقایی در ماه مه ۱۹۵۷، حق برگزاری اولین جلسه سیاسی «غیر رسمی» را از زمان کودتایی که جبهه ملی مصدق را سرنگون کرد، به دست آورد. او به برگزاری جلسات ادامه داده و ناراضیان را به پیوستن به حزبش («تنها حزب سوسیالیست در ایران») تشویق کرده، از ایجاد اتحادیه‌های کارگری حمایت کرده و به پیمان بغداد و «امپریالیسم بریتانیا» حمله کرده است. دولت که مراقب است فعالیت‌های او از کنترل خارج نشود، حزب کارگران را به دقت زیر نظر دارد. از آن‌جایی که بقایی هنوز به دلیل تعدادی از اتهامات مرتبط با فعالیت‌های گذشته‌اش با پیگرد قانونی روبرو است، دولت در صورتی که تصمیم به سرنگونی او داشته باشد، سلاح مؤثری در اختیار دارد.
مظفر بقایی فردی باهوش و زیرک، ولی در فلسفه سیاسی خود بی‌ثبات و یک عوام‌فریبِ بی‌پروا محسوب می‌شود. اگرچه نگرش او نسبت به ایالات متحده ثبت نشده است، اما اعتقاد بر این است که وی در مورد این کشور[=ایالات متحده] نسبت به بریتانیا و اتحاد جماهیر شوروی خصومت کمتری دارد. او که از نظر اجتماعی خوش‌برخورد و ملایم است، خطیبی آتشین است که اختلافات شدید وی گاهی اوقات او را درگیر نزاع‌های پارلمانی کرده است. بقایی یک مرد بزرگ توصیف می‌شود. در گذشته، او از بیماری‌های جدی ناشی از اثرات الکل و مواد مخدر رنج می‌برد. او به فارسی، فرانسوی و کمی عربی صحبت می‌کند. دکتر بقایی از همسرش طلاق گرفته است.
منبع: اسناد لانه جاسوسی آمریکا؛ مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی؛ کتاب سوم
متن انگلیسی:
SECRET/NOFORN
State- October 1959
BAQAI-KERMANI, Mozafar
Dr. Mozafar Baqai-Kermani (usually referred to as Dr. Baqai), leader of the Workers' Party and once the second most important figure in the National Front, has made a political career as an oppositionist. Regardless of the political hue of the government in power, it perennially finds in Baqai a principal source of real or potential opposition. As a result, attempts have been made in the past to silence him by purchasing his formal adherence with cabinet portfolios and ambassadorships, which he has refused. The ambitious Baqai has set his sights no lower than the Prime Ministership. Recently he was reported to have assigned two specialists of his Workers' Party the task of preparing an action program and "shadow cabinet," ready for use in the event that the reins of power should ultimately fall to him. Agile and opportunistic though he is, however, there is no evidence that this is likely to happen.
Baqai's optimistic calculations stem from his belief that, with the deterioration of the political situation, the Shah (Mohammad Reza Shah Pahlavi --see biography) will turn to him as the most moderate spokesman of the nationalist, reformist forces in Iran. In this hypothesis the Shah would retain his throne, although his powers would be circumscribed. As of late 1959 such an eventuality seemed questionable however, in light of the fact that the Workers' Party can claim no parliamentary representation. It consists merely of the personal following of Baqai and lacks organic structure, a mass base, and any political direction other than the shifting course adopted by its leader in response to the dictates of opportunism. Nationalist, anti-Communist, and vaguely socialist in its aims, the Workers' Party appeals mainly to factory workers and bazaar merchants, although it has achieved some success in attracting dissatisfied elements of all classes and certain segments of the army and the police. There is no evidence that the party has successfully appealed to those nationalists among the educated classes who look to former Prime Minister Mohammad Mosadeq (see biography) as the symbol of their opposition to the regime. Although it does not have the freedom of action enjoyed by Iran's two "official" parties, Baqai's party is tolerated by the government within carefully circumscribed limits. It has been unsuccessfully wooed by the "official" opposition Mardom (People's) Party.
Born in Kerman, in 1908, Baqai received his primary and secondary education in Iran and obtained a degree in philosophy and pedagogy from the Sorbonne in Paris. He began his career in 1936 as assistant professor of philosophy and pedagogy at the University of Tehran, a position he held until 1954. In 1947 he was elected deputy to the 15th Majlis from Kerman, and was subsequently reelected to the 16th and 17th sessions of that body. In the Majlis Baqai opposed the government's Supplementary Oil Agreement with the Anglo-Iranian Oil Company (AIOC) and was one of the deputies who, under Mosadeq's leadership, forced through the oil nationalization bill. He freely attacked the army for interference in politics, and was an outspoken foe of the then Chief of Staff, General Ali Razmara. In 1949 Baqai's all-out campaign against the government through his daily paper, Shahed (Witness), earned him widespread popular acclaim, but led to his arrest and a sentence of one year's imprisonment imposed by a military court. As a result of popular pressure, he was released within a month and the matter pursued no further.
By the time Mosadeq became Prime Minister in April 1951, Mozafar Baqai was at the forefront of the nationalist movement and was considered second in importance only to Mosadeq himself in the National Front. In May 1951, Baqai and Khalil Maleki, former leader of the Communist-controlled Tudeh Party, joined in forming the Workers' Party, a move which enhanced Baqai's position by enlisting Maleki's Marxist cadres in his own political cause. This alliance proved ephemeral, however, and a schism between the two factions in October 1952 terminated his association with Maleki. Soon after the split, Baqai reverted to his natural posture of opposition and became one of Mosadeq's most bitter opponents. This rupture cost the Workers' Party much of its popular following. Baqai's newspaper, Shahed, became a leading opposition journal, strongly critical of Mosadeq's flirtation with the Tudeh Party, which Baqai considered a "foreign" party and therefore inimical to a "true nationalist's" interests. Pathologically xenophobic, Baqai was particularly anti-British and charged that Mosadeq had not gone far enough in eliminating British influence in Iran.
With the overthrow of the Mosadeq regime in August 1953, Baqai's vociferous opposition was directed at the successor government of Fazlollah Zahedi (see biography), which he accused of corruption and treachery in reestablishing diplomatic relations with the United Kingdom in late 1953. Failing to come to terms with Baqai, General Zahedi moved against him, shutting down Shahed and frustrating his attempts to be elected deputy to the 18th Majlis. Baqai was twice placed under house arrest in 1954 for campaigning in Kerman, the second time for a period of one year. Released from forced residence in December 1955, he resumed active direction of his Workers' Party. By muting the tone of his opposition and refraining from criticism of the Shah in his appeals for reform, Baqai, in May 1957, won the right to hold the first "unofficial" political meeting since the coup which overthrew Mosadeq's National Front. He has continued to hold meetings exhorting the dissatisfied to rally to his party ("the only socialist party in Iran"), advocating the establishment of trade unionism, and attacking the Baghdad Pact and "British imperialism." Careful not to let his activities get out of hand, the government maintains a close check on the Workers' Party. With Baqai still facing prosecution on a number of charges connected with his past activities, the government holds an effective weapon should it choose to strike him down.
Mozafar Baqai is considered intelligent and shrewd, but unstable in his political philosophy and an unabashed demagogue. Although his attitude with regard to the United States is not a matter of record, he is believed to be less hostile toward this country than toward the United Kingdom and the U.S.S.R. Pleasant and soft-spoken socially, he is a fiery orator whose frenetic disagreements have on occasion involved him in parliamentary fisticuffs Baqai is described as a big man. the past he has suffered serious illness from the effects of alcohol In and drugs. He speaks Persian, French, and some Arabic. Dr. Bagai is divorced.
SOURCE: DOCUMENTS FROM THE U.S. ESPIONAGE DEN (AMERICAN EMBASSY IN IRAN)
نظرات