مصاحبه با محسن رضایی در باره تاریخ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بخش اول

تاریخ شفاهی با محسن رضایی بخش اول

 مقدمه

 پس از توضیح درباره مبانی نظری و روش شناسی تاریخ شفاهی، همچنین نقد و بررسی گونه های سه گانه آن، درادامه به بخشی ازتاریخ شفاهی با دکتر محسن رضایی فرمانده پیشین سپاه، اشاره خواهد شد. لازم به یادآوری است که پیش از این، اصل گفتگو با ایشان در شماره 46 فصلنامه نگین به چاپ رسیده است، ولی به دلیل اهمیت موضوعات مورد بحث، همچنین روش چالشی و انتقادی در طرح مباحث، بعنوان گونه ای از تاریخ شفاهی که در بخش پایانی یادداشت های سه گانه اخیر اشاره شد، از این گفتگو استفاده شده است.

محمد درودیان: آقای رضایی من برداشتی از اقدام شما در جنگ دارم که شاید با بخشی از آن موافق و با بخشی مخالف باشید. بخشی که مخالفید چندان به شما ارتباطی ندارد. من معتقدم که جنگ دفاعی و تأکید بر بازدارندگی را امام در حدفاصل تسخیر لانه جاسوسی امریکا تا حمله عراق به ایران سازماندهی‌کردند؛ یعنی ذهنیت جنگ دفاعی را ایشان ایجاد کردند، ولی بدلیل اینکه ما توانایی لازم را نداشتیم، نتوانستیم به بازدارندگی دست پیدا کنیم. ولی تبدیل جنگ‌ دفاعی به جنگ تهاجمی را شما و با سپاه به‌ وجود آوردید، پیروزیها بنظرم حاصل این تحول بود، منتها شما هم قادر نبودید یک جنگ مردمی و جنگ دفاعی را، به جنگ پیش‌برنده برای سقوط صدام تبدیل کنید.

غلامعلی رشید: در سازماندهی مردم امکان دفاع و آزادسازی وجود داشته که صورت گرفته است. دشمن را هم با همین سازماندهی مردمی و وجود افرادی مثل آقای اسدی، قاسمیان و...از مناطق اشغالی بیرون کردید. آیا امکان پیشروی در خاک عراق و شکست ارتش عراق با این نوع جنگ امکان‌پذیر بود؟ به نظر بنده با این نوع سازمان و با این نوع امکانات نمی‌شد، ما تا مرز پیش رفتیم، ولی وقتی داخل مرز شدیم، متوجه نشدیم که این امر امکان‌پذیر نیست. پیشرفتی حاصل نمی‌شد و این موضوع 6 سال طول کشید.

محمد درودیان: اصلاً با جنگ مردمی، جنگ توسعه‌ای و تعاقبی را نمی‌شود انجام داد. ادلّه‌ای در ذهنم است. علت پیروزنشدن ما، همین نکته است.

محسن رضایی: یعنی شما می‌گویید پیروز نشدیم؟

محمد درودیان: نه می گویم، راهبرد نظامی ما با هدف سقوط صدام به نتیجه نرسید.

غلامعلی رشید: امام اهدافی داشتند که اگر ارتش عراق همراهی می‌کردند، آنچه که در کشور ما با انقلاب اتفاق افتاد، در این کشور هم به وقوع می‌پیوست، و می‌توانستیم جنگ را به تنیجه برسانیم.

محمد درودیان: اصلاً بعدها سقوط صدام، ریشه در شش سال جنگ بعد از فتح خرمشهر دارد، اما مقصود من این است که از طریق راهبرد نظامی به این پیروزی دست پیدا نکردیم. خود شما مبارز و چریک بودید و می‌دانید که با مردم، جنگ دفاعی و جنگ آزادسازی را می‌شود انجام داد‌، ولی جنگ توسعه‌ای و تعاقبی را در خاک دشمن نمی‌شود.

محسن رضایی: اگر ما بیاییم تعبیر دیگری از پیروزی داشته باشیم مشکل حل می‌شود؟

محمد درودیان: بهتر است پیروزی را مثل آزادسازی نسبی نکنیم.

محسن رضایی: می‌خواهیم فراتر از نظامی‌اش کنیم، نمی‌خواهیم نسبی‌اش کنیم. واقعاً ما به جنگ به‌عنوان یک انقلاب نگاه می‌کردیم یا کشورگشایی؟

غلامعلی رشید: اصلاً خوب است با نگاه انقلاب ببینیم.

محمد درودیان: در دفاع نگاه همان نگاه انقلابی بود، در آزادسازی نگاه ما تغییر کرد. بعد از عملیات رمضان دوباره این نگاه عوض شد. اصلاً چرا امام توانستند جنگ دفاعی را در کشور سامان دهند؟ به‌دلیل اینکه امام جنگ را جایگزین انقلاب کردند. اگر امام جنگ را جایگزین انقلاب نکرده بودند، دفاع مردمی در میان مردم شکل نمی‌گرفت. هنر امام همین بود. امام اگر فرصت می‌کردند، مجددا از جنگ به انقلاب بر می گشت، وضع ما به‌گونه‌ای دیگر بود، اما عمرشان کفاف نداد و ما دیگر نتوانستیم از جنگ به انقلاب برگردیم.

محسن رضایی: درست است که جنگ شکل نظامی داشت و ما آن را با همین شکل پیش می‌بردیم، اما ماهیت جنگ و هدف جنگ بسیار فراتر از این شکل بود. ما به این نتیجه رسیدیم ـ بارها نیز من این را گفته‌ام ـ که امروز انقلاب از جنگ می‌گذرد.

محمد درودیان: یعنی جنگ جایگزین انقلاب شده است و پیروزی جنگ انقلاب را جلو می‌برد؟

محسن رضایی: نه، یعنی جنگ ماهیتش انقلاب است.

غلامعلی رشید: مفهوم جمله آقای رضایی این است که جنگ پیش‌برندة انقلاب است.

محمد درودیان: همة اینها به معنی جایگزینی جنگ بجای انقلاب است.

غلامعلی رشید: شما می‌گفتید که ما ظرفیتی بسیار بیشتر از این را داریم که جنگ را توسعه بدهیم.

محسن رضایی: احسنت! چرا؟ چون ما با پیروزی در طریق‌القدس کنفرانس غیرمتعهدها را ناکام گذاشتیم.

محمد درودیان: آن به انقلاب ربطی نداشته است، بلکه پیوستگی جنگ و سیاست بوده است، یعنی ازطریق پیروزی‌های نظامی اهداف سیاسی را پیش می‌بردید. این منطق پیوستگی جنگ و سیاست است نه منطق پیوستگی جنگ و انقلاب.

محسن رضایی: من در مصاحبه‌های آن زمان ـ که اکنون نیز موجود است ـ بارها اشاره کرده‌ام که الآن دو جنگ وجود دارد؛ جنگ اعراب با رژیم صهیونیستی و جنگ ما. ما در جنگ خودمان می‌خواهیم ثابت کنیم که ویژگی‌های جنگ انقلابی را دارد.