فصلنامه مطالعات تاریخی شماره 58 پائیز 1396 منتشر شد در این شماره مطالب متنوعی در باره تاریخ معاصر کشور ارائه شده است. در آغاز مصاحبه خواندنی با هدایت الله بهبودی در باره تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی را می بینیم که در این مصاحبه آقای بهبودی به عنوان یک پژوهشگرارشد تاریخ معاصرکه خود نقش موثری در تدوین تاریخ انقلاب اسلامی داشته به چند پرسش اساسی در باره تاریخ انقلاب اسلامی پاسخ می‌‌دهد. موضوع های مهمی چون چگونگی شکل گرفتن ایده تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی و موانع و مشکلاتی که در تدوین تاریخ شفاهی انقلاب وجود دارد ، به بحث گذاشته شده است. همچنین در باره راههای رسیدن به تدوین یک تاریخ نویسی فاخر از تحولاتی که هنوز به تاریخ نپیوستند ، نکات ارزشمندی مطرح شد. مقاله دوم فصلنامه شماره 58 به بررسی و نقد نظریه هایی در باب پیدایش بابیت پرداخته است. دراین مقاله مهمترین نظریه‌هایی که در باب پیدایش بابیت از ابتدا تا امروز مطرح شده‌اند به شیوه استقراء گرد آمده‌اند. از آنجا که تا کنون تحقیقی در باره نظریه های پیدایش بابیت به نگارش در نیامده می توان گفت مقاله حاضر گام نخست در این زمینه محسوب می شود. بر اساس یافته های پژوهشی در این مقاله نظریه های بابیت را به طور کلی می‌توان به دو دسته نظریه‌های «درون‌زا» و «برون‌زا» تقسیم کرد. نظریه‌های درون‌زا آن دسته از نظریاتی هستند که معتقدند علت پیدایش بابیت درونی است و ریشه در تاریخ، فرهنگ و جامعه ایران دارد. در حالی که نظریه‌های برون‌زا بر آنند که علل و عوام پیدایش بابیت، در خارج از واقعیت‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی ایران ریشه دارند. این دو نظریه کلی، اقسام مختلفی دارند که در مقاله حاضر به آنها اشاره شده است. سومین مقاله فصلنامه به موضوع تحولات حزب توده پس ازکودتای 28 مرداد وهمچنين فعاليت های این حزب در عراق و ارتباط اعضای آن با تيمور بختيار می پردازد. در این مقاله می خوانیم : از آنجا که پس ازکودتای 28 مرداد، موج دستگيریهای گسترده فعالان سياسی ملی، مذهبی و چپ ازجمله حزب توده از يک سو و مهاجرت اعضاء هيات اجرايی و بقايای کادر رهبری به شوروی و کشورهای اروپای شرقی از سوی دیگر موجب فروپاشی حزب توده در داخل کشور شد. حزب توده مجبور گردید فعاليت های محدود خود را در شوروی آغاز کند. تا اینکه در اواخر سال 1336، بنا به دلايل مختلف، هيات اجرايی به لايپزيک آلمان منتقل شد. مدت کوتاهی پس از استقرار اعضای حزب توده در آلمان شرقی، در۲۳ تير 1337 ژنرال عبدالکريم قاسم درکودتای ضد سلطنتی به حيات رژيم پادشاهی فيصل دوم درعراق خاتمه داد. در این دوره عبدالکريم قاسم فعاليت حزب کمونيست عراق را آزاد اعلام کرد. متعاقب آن رادمنش دبيراول حزب توده، برای بررسی امکان فعاليت این حزب درعراق (به دليل نزديک شدن به ايران) به همراه حسن نظری، ناصر صارمی، مهندس گوهريان و رحيم نامور راهی بغداد شد. جزئیات این دوره ازمذاکرات حزب توده با تیمور بختیار و تلاش برای همکاری مشترک در مقاله پیش رو بررسی شده است. مقاله چهارم به یکی از مهمترین ویژگی های انقلاب اسلامی ایران یعنی حضورگسترده مردم انقلابی در سراسر کشور و به عنوان یک موردپژوهی به تظاهرات پنجم آذر در شهر گرگان پرداخته است. در این مقاله همچنین هویت مردمی و فراگیر بودن انقلاب اسلامی که از آن به عنوان«چند شهری بودن» انقلاب اسلامی در ایران یاد می شود، با استناد بر سند های برجای مانده از همان دوره مورد مداقه قرارگرفته است. قیام معروف به یک شنبه خونین گرگان در پنجم آذر سال 1357 از جمله یکی از مقاطع حساس و تاثیرگذار برروند پیروزی انقلاب اسلامی بشمار می رود به همین دلیل نویسنده با اتکاء به اسناد و مدارک برجا مانده از دوران ستم شاهی، روایتی دست اول از این حادثه مهم در شهر گرگان را به مخاطبان ارائه می کند. رویدادی که بی شک نقش مهمی در افشاء ماهیت ستمکارانه نظام سلطنتی در ایران داشت. در مقاله پنجم ماجرای کتاب «شهیدجاوید» و اختلاف نظرهایی که پیرامون آن در سالهای دهه پنجاه شمسی بوجود آمد، بررسی شده است. انتشار این کتاب از مهمترین اتفاقاتی بود که توانست تا سالها جریان متدین و مذهبی ایران را به خود مشغول و تا حدودی، اصل جریان مبارزه با رژیم را تضعیف کند. طراحی مأموران ساواک برای سوار شدن بر موج واکنش‌های شدید جریانات مذهبی سنتی که در رأس آنها آیت‌الله گلپایگانی قرار داشت؛ و کاشتن نهال اختلافات در بین گروههای مذهبی در جامعه به بهانه انتشار این کتاب که حداقل تا یک دهه بعد اثراتش باقی ماند. در همین راستا نویسنده مقاله با اتکاء به اسناد ساواک نشان می دهد که دستگاه امنیتی ساواک چگونه از یکسو بصورت مخفیانه به انتشار این کتاب کمک می کرد و از سوی دیگر به واسطه رابطین خود با مهندسی مسأله بر شدت و قوت حملات جریان متدین سنتی و غیرسیاسی به جریان مبارزین متدین ضد رژیم می افزود. بدین تریب ساواک از این راه ، هردو جریان را تضعیف می کرد. در مقاله ششم براساس سندی که دفتر اطلاعات جاری در سازمان سیا آمریکا تهیه کرده است گزارش کارشناس اطلاعاتی این سازمان را در باره ارزیابی عملکرد حکومت پهلوی در دهه 1350 شمسی می خوانیم. در این گزارش به ساخت قدرت در دوران پهلوی و مشکلات ناشی از فساد سیاستمداران و رقابت بین دربار و دولتمداران در کسب هرچه بیشتر قدرت توجه شده است. این گزارش از آن جهت اهمیت دارد که مشکلات درونی حکومت پهلوی از نگاه مأموران اطلاعاتی سازمان سیا پنهان نمانده و به عنوان فکت های تاریخی به مخاطبان گزارش در آمریکا ارائه شده است. در بخشی از این گزارش می خوانیم : « قدرت در ایران همانند سابق همچنان در اختیار بخش کوچکی از جامعه که از پول، جایگاه و نفوذ سیاسی بهره می‌بَرد، قرار دارد. در صدرِ این فهرست شاه وجود دارد و در ادامه به ترتیب خاندان سلطنتی، درباریان، سیاستمداران، تجار بانفوذ، کارآفرینان و اساتید قرار می‌گیرند. هم‌اکنون طبقه‌ی جدیدی از روشنفکرانِ متخصصِ دیوانسالار در حال ظهور است؛ اگر این گروه توسط طبقه‌ی نخبه جذب نشود، ممکن است به طور روزافزون نقش مهم و مستقلی برای خود پیدا کند. در طبقه‌ی نخبه افراد متخصص و دانش‌آموخته‌ای وجود دارند که در حال حاضر نقش واقعاً مخربی دارند و برخی از آن‌ها حتی از خانواده‌های حکومتی هستند. ایشان از همکاری با نخبگان حاکم اِبا می‌ورزند و با روحانیون که نیرویشان در احساسات توده‌های ایرانی نهفته و با حکومت شاه اساساً مخالف هستند، سر ناسازگاری دارند. در بخش سندهای بدون شرح که بخش پایانی فصلنامه است هفت برگ سند ارائه شده است که پنج برگ اول آن درباره گزارش منبع ساواک راجع به سخنرانی امام خمینی برای طلاب در مسجداعظم قم، است. دراین سخنرانی امام خمینی در باره موضوع های مهم روز ازجمله تشکیل احزاب فرمایشی و حکومتی، بی تفاوت بودن دولتمردان وقت ایران درباره ظلم به مسلمانان قبرس، نگرانی درباره اجرای الگوی آتاتورک درایران و حذف تدریجی احکام اسلامی از کشور، توجه به این مشکل اساسی که دولتمردان کشورهای اسلامی از اسلام اطلاعاتی ندارند. همچنین تأکید بر اینکه اوقاف باید تحت اداره روحانیت شیعه باشد. علاوه براین توجه به اوضاع اسفناک رادیو و تلویزیون و هشدار در باره رابطه با اسرائیل و تکذیب آن از طرف دولت شاه. دو برگ سند بعدی درباره محکومیت آیت الله طالقانی به زندان و گزارش ابهری منبع ساواک در باره صدور اعلامیه امام خمینی در اعتراض به دستگیری آیت الله طالقانی و در سند پایانی متن گزارش ساواک در باره اطلاعیه امام در باره آیت الله طالقانی آمده است.