مجله مطالعات تاریخی به ایستگاه شصتم رسید شصتمین شماره فصلنامه مطالعات تاریخی مربوط به بهار 1397 منتشر شد. در این شماره فصلنامه با شش مقاله در باره تحولات تاریخ معاصر دریچه جدیدی پیش روی خوانندگان باز می شود. آقای بهبودی در سخن اول با مطرح کردن این پرسش اساسی که عقب نشینی تاریخ چیست؟ تلاش کرده است به این سئوال مهم پاسخ دهد که اصولا میتوان به عقب نشینی تاریخ باور داشته باشیم و حوزه پرداختن به" بازگشت تاریخ " علم تاریخ است یا فلسفه تاریخ و یا حتی جامعه شناسی . در مقاله نخست، آقای نادر توسلی بر اساس اسناد برجای مانده از بازجویی خانم مریم اعتمادی همسر مجید رهنما وزیر علوم در کابینه هویدا، ارتباط پنهانی مجیدرهنما با کا.گ.ب را بررسی کرده است. براساس یافته های سند پژوهشی نویسنده مقاله، مجید رهنما از زمانی که در آذر سال 1329به عنوان دبیر سوم سفارت ایران در شوروی راهی مسکو شد؛ به عنوان منبع، همکاری خود را با کا.گ.ب. آغازکرد. درصورتی که در همه این سالها در محافل سیاسی و فرهنگی، مجید رهنما به عنوان یک فرد نزدیک به آمریکا و جریان فکری هوادار غرب در ایران شناخته می شد. از این جهت مطالعه این مقاله سرنخ های جدیدی را برای پژوهشگران تاریخ ایران در باره وسعت نفوذ جاسوس های غربی و شرقی در حکومت شاه ارائه می کند. در این مقاله ضمن آشنایی با جزئیات بعضی از ارتباط های مجید رهنما با عوامل جاسوسی شوروی در دوره تصدی او در مسئولیت های مختلف، ازچگونگی برقراری تماس اعضای کا.گ.ب. مستقر درسفارت شوروی در تهران در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با همسر مجید رهنما ، اطلاع پیدا می کنیم . نویسنده همچنین با اتکاء به اسناد ساواک و گزارش منوچهر هاشمی رئیس اداره هشتم ساواک در خاطرات منتشر شده اش، دلایل همکاری مجید رهنما و همسرش را با کا.گ. ب. بررسی می کند . در این مقاله همچنین میخوانیم که مجید رهنما و همسرش حتی بعد از طلاق از یکدیگر هردو به همکاری خود با سازمان جاسوسی شوروی ادامه می دهند. در مقاله دوم که تحت عنوان "واكاوي ماجرای قتل سرتيپ افشارطوس" توسط دکتر مهرناز بهروزی و دکتر محمد حسن پور قنبر نگارش شده موضوع ترور سرتیپ محمود افشار طوس رئیس وقت شهربانی کل کشور در زمانِ دولت مصدق از زوایای مختلف مورد بررسی و نقد قرارگرفته است. سرتیپ افشارطوس که تقریبا سه ماه از شروع فعالیت¬اش بعنوان رئیس شهربانی سپری شده بود، در واقعه¬ای تکان دهنده و بطرز فجیعی بقتل رسید. اینکه چه کسی یا کسانی دستور این ترور را صادر کردند و مجریان آن چه کسانی بودند آثار و نتایج آن چه بود و چه کسانی از این ترور بهره برداری کردند همه سئوالات با تکیه به اسناد و منابع موجود بررسی شده است. اگرچه، کتاب¬هایی بطورخاص در مورد این موضوع، به رشته تحریر درآمده، اما این منابع، علمی و حاصل یک کار پژوهشیِ همه جانبه بنظر نمی¬رسد، چراکه، یا براساسِ رویکرد سیاسی و حزبیِ خاصی به نگارش درآمده و یا آنکه بصورتِ ارائه مطالبِ خامِ مستند و غیرسازمان¬یافته می¬باشد. از سوی دیگر، افرادی نیز راجع به دولت مصدق و کودتای28مرداد، مبادرت به نوشتنِ کتب نموده¬اند،که در ضمنِ آن، بر روی این ماجرا هم متمرکز شدند، اما بررسی آنها، کامل و همه جانبه نمی¬باشد. با این اوصاف، نویسنده مقاله، سعی نموده تا در حدِّ توانِ علمیِ خود و اطلاعات تاریخیِ موجود، بطور جامع و سازمان¬یافته به این موضوع بپردازد، و البته، حتی¬المقدور از داده¬های تاریخیِ تکراری که منابع دیگر به آن اشاره کرده¬اند، پرهیز نموده، و مطالب تازه و جدیدی در راستاي مستندسازي فرضيه پيش¬رو، در اختیار خوانندگان قرار دهد. درمقاله سوم"بررسی رابطه بهائیان ایران با آمریکا در دوران قاجار1921-1880" نویسنده آقای دکتر سید کاظم موسوی سعی کرده است نشان دهد بهائی های با توجه به رشد روز افزون ایده‌ی تبدیل شدن ایالات متحده به قدرت جهانی و مهیا ساختن زمینه‌های آن، با تبلیغ اعتقادات گمراه کننده خود اعضایی جدیدی را جذب و بر موج ایجاد شده سوار شوند. در مقابل دولت ایالات متحده آمریکا نیز که بدنبال نفوذ در ایران بود از همان دوره قاجار تلاش می کنداز طریق همکاری بهائیان آمریکا از آنها به عنوان سرپل نفوذ در ایران استفاده کند. در این مقاله همچنین بخوبی با سابقه حضور بهائیان در آمریکا آشنا می شویم و می بینیم که آنها چگونه با تشکیل مجمع بهائیت تلاش کردند در 1895 در شیکاگو موقعیت خود را در آمریکا تثبیت کنند . از آن زمان بهائی های ایرانی مقیم آمریکا در پوشش تشکیل انجمن تربیتی ایران و آمریکا در سال 1910 اهداف خود را در ایران پیش بردند. در مقاله چهارم هجرت امام خمینی به پاریس و تاثیر این هجرت تاریخی در اوج گیری روند پیروزی انقلاب اسلامی در مقاله دکتر محسن بهشتی سرشت و آفرنگ شفیعی بررسی شده است . در دوران چهار ماهه اقامت امام خمینی در فرانسه انقلاب اسلامی وارد مرحله جدیدی از مبارزات علیه حکومت پهلوی شد و با اقدامات و تصمیمات اساسی امام مبارزات ایرانیان قدرت و انسجام بیشتری پیدا کرد. این هجرت تاریخی به فرانسه با فشار حکومت پهلوی مبنی بر خروج ایشان از عراق با هدف دور کردن رهبر انقلاب از مرزهای ایران به‌صورت اجباری صورت گرفت، اما امام این تهدید را به فرصتی برای تسریع روند حرکت انقلاب اسلامی تبدیل کرد. در این مقاله نشان داده می شود که چگونه امام در آن دوره سه ماهه و با انجام 117 مصاحبه با رسانه‌های مختلف بین‌المللی عملاً به مهمترین چهره خبری جهان تبدیل شد. مقاله پنجم آقای فرج اللهی با بررسی اسناد ترور شهید محراب آیت الله اشرفی اصفهانی جزئیات جدیدی از ماجرای ترور آیت الله شهید اشرفی اصفهانی را در اختیار خوانندگان فصلنامه قرار می دهد. در این مقاله میخوانیم که چگونه سازمان منافقین مأموریت ترور آیت‌الله اشرفی‌اصفهانی، امام جمعه کرمانشاه را به محمدحسین خداکرمی و نفر دومی که در گزارش‌های سازمان با نام مستعار «نادر» معرفی شده، ابلاغ می‌کند. آنها نیز با استفاده از غفلت های انجام شده می توانند به صفوف نمازگزاران جمعه نفوذ کنند و این عملیات تروریستی را در محل نماز جمعه 23 مهرماه 61 به اجرا گذارند. طی این عملیات آیت‌الله اشرفی اصفهانی. پیرمردی هشتاد ساله را در محل برگزاری نماز جمعه به درجه رفیع شهادت نائل می کنند و ننگ و نفرین ابدی برای سازمان منافقین باقی می گذارند. پس از این اتفاق، نهادهای مسئول، گزارشی از زمینه‌ها و علل و عوامل این ترور تهیه می‌کنند تا با استفاده از این تجربه تاریخی از تکرار چنین اقدام های تروریستی علیه مسئولین کشور ممانعت شود. دربخش ششم فصلنامه یک گزارش بسیارخواندنی تحت عنوان"شجاع‌الدین شفا درآینه اسناد ساواک" به خوانندگان این شماره فصلنامه تقدیم شده است . استاد قاسم تبریزی سند پژوه با استفاده از اسناد موجود در پرونده ساواک شجاع الدین شفا، زندگی و زمانه او را به عنوان یکی از مهم ترین رجال فرهنگی عصر پهلوی بررسی کرده است. در این گزارش با جزئیات زندگی و خصوصیات اخلاقی شفا از نگاه اسناد ساواک به ترتیب تاریخ آشنا می شویم . در مجموعه اسناد ارائه شده به خوبی می توان با زوایای پنهان و آشکار زندگی شجاع الدین شفا آشنا شد. در حالی که او در بیرون به عنوان یک شخصیت فرهنگی خود را مطرح می کرد، اما بر اساس اسناد و گزارش های ساواک او در درون بیشتر به فکر منافع شخصی، مال اندوزی و برقراری ارتباط هرچه بیشتر با خانم ها و سوء استفاده از پست و مقام فرهنگی خود بوده است . اسناد ساواک در باره شجاع الدین شفا نشان می دهد که چگونه شخصیتهای فرهنگی رژیم پهلوی در پشت نقاب فعالیتهای عام المنفع مانند تاسیس کتابخانه و موزه، به دکان داری فرهنگی مشغول می شدند. اسناد بدون شرح این شماره به پنج سند برجای مانده از تظلمنامه سروان بازنشسته ارتش جلال کریمی اختصاص دارد. در این اسناد سروان جلال کریمی در نامه ای که برای اداره دادرسی نیروهای مسلح ارتش )دادستانی ارتش( نوشته است شرح ماجرای کشته شدن مادرش به همراه سیدمحسن حسینی شوهر خواهرش را در جریان حمله به منزل شخصی شان در شهر قزوین ارئه می دهد. در این نامه تکا ن دهند همچنین شرح چگونگی کشته شدن این دو نفر و مجروح شدن همسر سید محسن حسینی در اثر اشتباه مسلم ساواک که به جای حمله به خانه تیمی محمود روحانی نژاد به خانه کناری آن یعنی منزل سیدمحسن حسینی حمله کرده بود، در اختیار مخاطبان قرار می گیرد.