مسائل مربوط به تاریخ نگاری را می توان در دو بخش کلی ارزیابی کرد. بخش ابزاری یا بیرونی، مانند : امکان دسترسی به اسناد، دانش و توان مورخ در تطبعات تاریخی، امکانات معیشتی مورخ و فراهم بودن امنیت و جمعیت خاطر او، توجه به توسعه و تعمیق گروه های آموزشی تاریخ در دانشگاه ها، و ... 2- بخش کاربری یا درونی، مانند : سازمان یافتگی ذهنی مورخ نسبت به اموری چون باور های سیاسی و عقاید مذهبی، پیش داوری های صنفی یا سلیقه ای، حرکت در چارچوب های علمی و دوری از قضاوت، وفاداری به یکی از مکاتب تاریخی، یا باورمندی به مشربی در فلسفه تاریخ، و ... به سخن دیگر، عوامل بیرونی یا درونی که می توان آن را تعاملات جامعه و مورخ نیز دانست، امر تاریخ نگاری را دچار مشکلات یا تسهیلاتی می کند که نتیجه اش در آفرینش منابع تاریخی نمود می یابد. در مدح و ذم هر یک از عوامل تاثیر گذار یاد شده می توان سخن و قلم راند و در بایستگی های بود و نبودشان، گفت و شنید. آشنایی – هر چند اجمالی – با کتاب های تاریخی پدید آمده در داخل و خارج از کشور، نمایانگر وجود نسبیت در آن ها است. صرف برخورداری از مجامع پژوهشی، توانمندی های معیشتی، وجود مراکز اسنادی و دستیابی آسان به آن ها و شهره بودن به تولیدات علمی، موجب نشده که آفریده های تاریخی یک جامعه در راستای جست و جوی حقایق تاریخی شناخته شود. از دیگر سو، محدودیت در بهره مندی از اسناد، فراهم نبودن همه امکانات پژوهشی و وجود صافی های سازمانی یا فکری باعث نشده که تولیدات تاریخی جامعه ای دیگر مطلقا" به دور از دریافت حقایق تاریخی جلوه کند. وجود این نسبیت ایجاب می کند، پیش از آن که مبدا تولید منابع تاریخی ( پژوهشکده، دانشگاه، مورخ، کشور و ... ) را مناط ارزش گذاری بدانیم، کوشش های آن منبع را برای ارائه حقیقت ها ملاک ارزش یابی قرار دهیم. این موضوع ظاهرا" امری بدیهی جلوه می کند، اما بسیار دیده شده است که صرف وجود نام یک نویسنده یا ناشر، یا حتی کشوری خاص، برای یک کتاب تاریخی، اعتبار آفرینی می کند و نظر ناشران را برای ترجمه و نشر آن جلب می نماید. و از آن جا که مراکز انتشاراتی الزاما" با نبض بازار هماهنگ هستند، این نتیجه به دست می آید که برخی از کتاب های تاریخی پیش از آن که بر مبنای کیفیت مورد توجه قرار گیرند، بر اساس کمیت چاپ و توزیع می شوند. حرکت در مسیر مخاطب یابی یکی از عوامل مهم در تولید کتاب است و گریز و گزیری از آن نیست. البته در مورد کتاب هایی که در عرض جامعه قرار می گیرند و ابائی از به چالش کشاندن – برای نمونه – اخلاق عمومی ندارند، می شود با باید ها و نباید ها، معیار هایی را برای حوزه نشر تعریف کرد، اما در عرصه علومی که با تولید اندیشه – و در این جا تاریخ – سر و کار دارند، نمی توان به ملاکی جر (( نقد)) دل بست. به نظر می رسد در حیطه تاریخ نگاری مبارزه ای پنهان آغاز گشته است. ما آن را ((جنگ اسناد)) می نامیم. شاید این تنها جنگی باشد که بتوان با واژه ((مبارک)) از آن یاد کرد: رویارویی برای رسیدن به خقیقت. البته دست یابی به حقیقت شغل و بلکه شوق فرهنیختگان است و این گروه کم شمار ظاهرا" در این راه نباید دچار تنازعات مرسوم شوند، اما می دانیم که حقیقت سازی پا به پای حقیقت یابی خود نمایی می کند. اولی از مقوله تبلیغات است و دومی از مقوله تبیینات. در این عرصه، نقد ، که همانا یافتن و نشان دادن جایگاه واقعی هر فرد، جریان یا موضوعی است، تنها میدان دار ارزیابی منابع تاریخی است. توسعه نقد این توان را به جامعه می بخشد که ملاک داوری های خود را – فارغ از مبادی تولید- از کمیت به سوی کیفیت سوق دهد.