کتاب حاضر مجموعه‌ای است از سه مقاله و گفتار در زمینه مباحث تاریخ معاصر ایران.
نخستین مقاله، به بررسی نظریه توهم توطئه در تاریخنگاری معاصر ایران اختصاص دارد و بحثی نظری و روش‌شناختی را در این زمینه عرضه می‌دارد.
دومین جستار، کندو کاوی است در مکاتبات میان علامه اقبال لاهوری، غلامحسین آرام و گ. ک. نریمان، دانشمند پارسی، و پیوند آن با حوادث دوران صعود سلطنت پهلوی. این دو مقاله برای نخستین بار منتشر می‌شود.
سومین مطلب مندرج در مجموعه حبیب‌الله اسماعیلی از گروه تاریخ روزنامه ایران انجام شد و در بهمن ماه 1376 طی شماره به چاپ رسید.