علامه دوانی ساحت تحقیق و دانش را آلوده نکرد/ با کلمات، فضل فروشی نمی کرد

  سید محمد طباطبایی، محقق و پژوهشگر حوزه تاریخ در سخنرانی خود در آیین بزرگداشت زنده‌یاد حجت‌الاسلام علی رجبی‌دوانی گفت: استاد علامه پس از سال‌ها تحصیل و ریاضت علمی در شهرهای قم و نجف اشرف و نیل به مدارج عالیه فقه و اصول، توجهش به سوی مهم‌ترین خلأ موجود یعنی گمنامی تاریخ علم شیعه شد. 

وی افزود: مرحوم استاد در برهه‌ای دست به قلم شد که بسیاری از علما و دانشمندان پرداختن به تاریخ را دون شأن خود می‌دانستند. ایشان با تلاش بسیار و با دقت نظر علمی کامل به نگارش آثاری در معرفی بزرگان علم شیعی و همچنین جریان‌های علمی و سیاسی با زبانی ساده برای عموم مخاطبان دست زد. 

طباطبایی در ادامه با توصیف نثر علامه دوانی به آب زلال گفت: نثر بسیاری از بزرگان علم به دلیل آن‌که عامه مردم را به عنوان مخاطب کتاب‌هایشان مدنظر ندارند، بسیار سخت‌خوان و همراه با واژگان ثقیل است و انگار که سنگین نوشتن گونه‌ای از فضل است. این در صورتی است که استاد دوانی به هیچ عنوان با کلمات فضل‌فروشی نکرد و سهل و متنع نوشت. 

این محقق و مدرس دانشگاه همچنین با اشاره به تحقیق بسیار علامه دوانی برای نگارش آثارش گفت: کتاب‌های استاد تنها یک شرح‌حال ساده نیستند، به عنوان مثال ایشان در کتاب «وحید بهبهانی» دو مکتب مهم شیعی یعنی «اخباریت» و «مشرب اصولی» را معرفی و آرا و افکار آن‌ها را شرح و بررسی کرد. 

وی همچنین با اشاره به سختی‌های زنده‌یاد دوانی برای گردآوری منابعش گفت: در زمانی که استاد دوانی دست به قلم برد، امکانات امروز اعم از سایت‌ها و فضای مجازی، کتابخانه‌های دیجیتال و دیگر امکاناتی از این دست نبود و او به‌ناچار برای یافتن بسیاری از کتاب‌های مرجع و منابعش به شهرها و روستاهای بسیاری سفر کرد. 

طباطبایی در پایان سخنرانی خود با اشاره به این نکته که زنده‌یاد دوانی ساحت تحقیق و دانش را به هیچ چیزی آلوده نکرد، گفت: استاد دوانی در برهه‌ای از تاریخ معاصر زندگی می‌کرد که بسیاری از هم‌قطارانش از لغزش‌ها دور نماندند، اما ایشان با رویگردانی از امکانات مادی در گوشه‌ای نشست و دین خود را به مکتب امام جعفرصادق (ع) ادا کرد. 

تاریخنگاری شجاع و صادق
محمدجواد مرادی‌نیا از محققان و پژوهشگران حوزه تاریخ، از دیگر سخنرانان این آیین بود که صحبت خود را بر مبنای یکی از کتاب‌های زنده‌یاد دوانی با عنوان «نهضت دوماهه روحانیون ایران» بیان کرد. مرادی نیا در بخشی از سخنرانی خود گفت: زمانی که این کتاب نوشته و منتشر شد، عصر اختناق بود و استاد دوانی برای نگارش این کتاب خطرات بسیاری را به جان خرید. 

وی افزود: در این عصر حتی یک فضای جمود و تحجر در حوزه‌های علمیه نیز وجود داشت که بسیار مورد نقد علمای آزاده از جمله حضرت امام خمینی (ره) بود. ورود به عرصه تاریخنگاری در این روزگار خالی از مخاطرات درون‌صنفی نبود، چرا که بسیاری از روحانیان با عرصه تاریخ بسیار مشکل داشتند. 

مرادی‌نیا در ادامه با اشاره به این نکته که حوزه‌های علمیه فقه‌محور هستند و هنوز هم به تاریخنگاری علاقه‌ای ندارند، گفت: کتاب «نهضت دوماهه روحانیون ایران» اثر استاد دوانی سه ویژگی مهم دارد، نخست این‌که خود نویسنده شاهد جریان‌ها بوده و دیگر این‌که شجاعت و صداقت کافی را در ثبت رخدادها داشته است. ویژگی سوم رعایت بی‌طرفی و انصاف است. 

این مدرس دانشگاه همچنین به یک ویژگی مشترک کتاب‌های زنده‌یاد دوانی اشاره کرد و گفت: استاد دوانی در هیچ یک از کتاب‌های خود به کسی توهین نکرده است. بسیاری از تاریخنگاران انقلاب، در کتاب‌های خود به برخی از مخالفان ناسزاهای بسیار زشت و تهمت‌های بسیار قبیح وارد کرده‌اند، اما استاد دوانی توهین و ناسزا را دون شأن ساحت تحقیق می‌دانست. 

آیین بزرگداشت زنده‌یاد حجت‌الاسلام علی رجبی‌دوانی، عصر چهارشنبه 31 اردیبهشت با حضور موسی حقانی رییس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سیدمصطفی تقوی پژوهشگر تاریخ و مدرس دانشگاه، محمد رجبی رییس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، سید محمد طباطبایی پژوهشگر و زندگینامه‌نویس، محمدجواد مرادی‌نیا مدرس تاریخ به همراه برخی دیگر از فرزندان زنده‌یاد علی رجبی‌دوانی، در پردیس سینمایی فرهنگسرای رازی تهران برگزار شد.