کینه رضاخان از علمای آذربایجان

رضاخان: دماغ روحانیون آذربایجان را به خاک بمالید!

در روزهایی که گمان کرده می‌شد جامعه روحانیت و رئیس دولت بیش از پیش به هماهنگی و هم‌آوایی رسیده‌اند، رضاخان پهلوی در تلگرامی «خصوصی و محرمانه» به سرتیپ محمدحسین آیرم، فرمانده لشکر شمال‌غرب، دستور داد دماغ «سلسله روحانیون آذربایجان» را به خاک بمالد. کینه‌ای که رضاخان از علمای آذربایجان با خود به تهران آورده بود، اواسط شهریور سرباز کرد. علت آن، مکاتبه و طرح پرسش‌های علمای آن دیار با روحانی یا روحانیان تهران بود. اطلاعی از مفاد آن مکاتبه و نام یا نام‌های یادشده در دست نیست. این دستور، نه یک بار، بلکه دو بار در پانزدهم وهفدهم شهریور به آیرم داده شد. متن هر دو تلگرام را فرج‌الله بهرامی/دبیراعظم، رئیس کابینه وزارت جنگ، نوشت. ادبیات به کار رفته در این دو مراسله، گوینده حجم دشمنی و زبانه کینه رضاخان نسبت به روحانیت آذربایجان، بلکه این گروه اجتماعی از ایرانیان، تواند بود:«سلسله روحانیون آذربایجان عموماً و تبریز خصوصاً یا از روی پست‌فطرتی و دنائت طبع و یا از روی افکار پریشان و مشوّش، معلوم می‌شود هنوز توهّماتی در سر دارند که گاهی به‌واسطه بغض و کینه و حسد از آنها ناشی می‌گردد، و مسلّم گشته که تا زمانی که کاملاً دماغ آنها به خاک مالیده نشود و مضمحل نگردند از انواع پست‌فطرتی و رذالت خود دست‌بردار نیستند. چون پس از تجربیات زیاد و مطالعات دقیق بر من ثابت و مسلّم شده که آخوندهای آن صفحه حقیقتاً دشمن اصلاح و حقیقتاً دشمن مملکت، و جز حرص و آز شخصی و اعمال خودسری و دنائت‌کاری هیچ قصد و غرض دیگری ندارند و حاضر هستند که تمام مصالح مملکت را فدای اغراض شخصی خود بنمایند، در این صورت باید عاقلانه و مدبّرانه به تدمیر و مالیدن دماغ آنها اقدام نمایید؛ طوری که نه تنها نفوذ آنها کاسته آید، بلکه وسایل ذلّت و خواری و خفّت آنها در تمام قضایا پیش‌بینی شود. ولی ضمناً باید تشخیص نمایید که شخصاً نباید با هیچ‌یک از آنها طرفیّت حاصل نمایید، و آنها نباید طرفیّت شما را در کوچکترین امری ظاهراً احساس نمایند؛ باید در باطن وسایل امر را با دست‌های مختلف مرتب کرده و در باطن اضمحلال آنها را همیشه مرکوز خاطر داشته باشید، که متدرجاً و عاقلانه یکجا به موجودیت مادی و معنوی آنها خاتمه داده شود، و مترصد هستم که این مأموریت را با نهایت تدبیر و هر قدر زودتر انجام داده و مملکت را از شرّ خباثت آنها پاک نمایید. ریاست عالیه کل قواء و رئیس‌الوزراء.»

منبع: رضاخان تا رضاشاه؛ جلد سوم (از بخت جمهوری‌خواهی تا تخت شاهنشاهی)؛ هدایت‌الله بهبودی؛ صص ۴۴۰ تا ۴۴۱

تصویر سند مربوطه را در اینجا ببینید