17 مهر 1403
غلامرضا نیکپى به روایت اسناد لانه جاسوسی آمریکا
نیک‌پی یک غرب‌گرا است
سند شماره ۱
محرمانه
غلامرضا نیکپى
وزیر مشاور و معاون اجرایى نخستوزیر
غلامرضا نیکپى در ۱۱ ژوئیه ۱۹۶۶ به عنوان وزیر مشاور و معاون اجرایى نخستوزیر منصوب گردید و این مشاغل را در کابینه اکتبر ۱۹۶۷ حفظ نمود. او قبلاً از آوریل ۱۹۶۴ معاون نخستوزیر[=حسنعلی منصور] در امور اقتصادى بود. او یکى از توانمندترین اقتصاددانان ایرانى است، او آگاهى وسیعى از صنایع نفتى، و علاقه‌مندى به تجارت و مسائل توسعه‌اى دارد. او یکى از ۹ نفر بنیانگذار «کانون مترقى» و یکى از اعضاى منشور حزب «ایران نوین» است و در می ۱۹۶۷ به عضویت کمیته اجرایى حزب انتخاب گردید. او از دوستان نزدیک نخستوزیر مقتول حسنعلى منصور، و از کسانى است که تحت حمایت امیرعباس هویدا، نخستوزیر، و زیر نظر وى در شرکت ملى نفت ایران خدمت می‌کرد. مردى باهوش و وفادار مى‌باشد که درصدد پیشرفت کشورش با روشى منظم است. نیکپى همین‌طور مورد احترام لیبرال‌هایى است که بسیارى از آنها از دولت انتقاد مى‌‌نمایند. او به عنوان روشنفکرى صادق و لایق[!] شناخته مى‌شود که تخصص او در هر کابینه‌اى مفید خواهد بود.
نیکپى نسبتاً محافظه‌کار و با غرب صمیمى[=غرب‌گرا] است. هر چند ذاتاً یک رهبر نیست، اما در رهبران کنونی نفوذ دارد. او که متقاعد شده است که بهره‌وری، بهترین مبنای تصمیمات اقتصادى را تشکیل مى‌دهد، طرفدار رقابت و سرمایه‌گذارى بخش خصوصى در صنعت است. با این حال، او گاهى اوقات از فعالیت‌هاى سرمایه‌گذارى بخش خصوصى در صنعت نفت انتقاد می‌کرد. در اجلاس‌هاى سنتو، نیکپى ناظرین را تحت تأثیر توانایی و رفتار دولتمردانه خود قرار داده است. او منصف و واقع‌بین بوده و سعى کرده است مؤثرترین راه‌حل‌ها را به جاى قابل‌قبول‌ترین آنها براى کشور، انتخاب نماید.
نیکپى، متولد سال ۱۹۲۹، از یک خانواده سرشناس اصفهانی و فرزند اعزاز نیکپى، وزیر سابق کابینه است. او مدرک لیسانس خود را از دانشکده حقوق دانشگاه تهران دریافت نمود و سپس به انگلستان رفت و در آنجا از دانشکده اقتصاد لندن مدرک دکترا گرفت. او مطالعات گسترده‌اى در مورد اختلافات نفتى ایران و انگلیس، قبل از بازگشت به ایران، انجام داد. در بازگشت، او به عنوان مشاور اقتصادی وارد شرکت ملى نفت ایران شد، و از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۴ رئیس بخش آمار و اقتصاد بود. نیکپى ناظر غیررسمى کنفرانس نفتى اتحادیه عرب در بیروت در سال‌هاى ۱۹۵۹، ۱۹۶۰، ۱۹۶۱ و ۱۹۶۳ بود. او در اجلاس‌هاى کمیسیون اقتصادى سازمان ملل متحد براى آسیا و خاوردور از سال ۱۹۶۳ شرکت نمود و از زمان ورود به دولت همچنین در اجلاس‌هاى همکارى عمران منطقه‌اى شرکت کرده است. او در سال ۱۹۶۳ به عضویت شوراى مدیریت مؤسسه توسعه اقتصادى آسیا انتخاب شد و مجدداً در سال ۱۹۶۶ انتخاب گردید.
نیکپى که یک تحصیلکرده علمی و قوی است، چندین کتاب در مورد نفت و مقالات بسیارى در زمینه اقتصاد نوشته است. او علاوه بر فارسى، به خوبی انگلیسى و تا حدودی فرانسوی صحبت مى‌کند.
۲۷ مارس ۱۹۶۸ (۷ فروردین ۱۳۴۷)
******
سند شماره ۲
محرمانه
غلامرضا نیکپى، شهردار تهران
نیکپى متولد سال ۱۹۲۹ از یک خانواده سرشناس اصفهانى است. او مدرک لیسانس خود را از دانشکده حقوق دانشگاه تهران و مدرک دکترای خود را از دانشکده اقتصاد لندن دریافت نموده است. در بازگشت به ایران، به عنوان مشاور اقتصادى به شرکت ملى نفت پیوست و بعداً ریاست بخش اقتصاد و آمار آن شرکت را بر عهده گرفت. او همچنین قبل از تصدی شهرداری تهران در سال ۱۹۶۹، معاون نخستوزیر در امور اقتصادى، دستیار اجرایى نخستوزیر و وزیر آبادانى و مسکن بوده است. نیکپى که از افراد مورد حمایت هویدا محسوب مى‌شود، تنها شهردار تهران است که براى بار دوم انتخاب شده است.
او مردى باهوش و بسیار فعال است که درصدد پیشرفت و ترقى کشورش به شیوه‌اى منظم مى‌باشد. گفته مى‌شود که وى به لیبرال‌هاى منتقد دولت احترام می‌گذارد، هر چند رفتار تند وى بعضى از مردم را ناامید می‌کند. او به خوبى از مقام و اختیارات خود به‌عنوان شهردار بزرگترین شهر و مرکز دولتی و بازرگانی ایران، آگاه است. او همچنین روح گرداننده جریان «کاخ جوانان» است. برنامه‌ای با حمایت دولت برای تأمین امکانات لازم جهت تفریح و سایر فعالیت‌هاى فوق برنامه دانش‌آموزان بین ۱۶ تا ۲۵ سال.
شهردار نیکپى، نسبت به غرب صمیمی است؛ او از ایالات متحده (نیویورک، واشنگتن و لس‌آنجلس) به‌طور خصوصى در پاییز ۱۹۷۱ بازدید کرد، و به‌طور وسیعى در اروپای غربی مسافرت نموده است. شهردار نیکپى با یک دختر جوان و جذاب اصفهانى ازدواج نموده و آنها داراى یک پسر کوچک هستند. شهردار، انگلیسى را روان و همسرش انگلیسی را به اندازه کافی صحبت مى‌کند.
مى ۱۹۷۲ (اردیبهشت ۱۳۵۱)
منبع: اسناد لانه جاسوسی آمریکا؛ مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی؛ کتاب هشتم
متن انگلیسی:
Document 1
CONFIDENTIAL
Qolam Reza NIKPAY
Minister of State; Executive Assistant to the Prime Minister
Qolam Reza Nikpay was appointed Minister of State and Executive Assistant to the Prime Minister on 11 July 1966 and retained these positions in the October 1967 Cabinet. He had previously served as Deputy Prime Minister for Economic Affairs since April 1964. One of Iran's ablest economists, he has a broad knowledge of the oil industry and has shown an interest in trade and development problems. He was one of the nine founders of the Progressive Center, is a charter member of the New Iran Party and was elected to the party's Executive Committee in May 1967. A close friend of the assassinated Prime Minister Hasan Ali Mansur, he is considered to be a protege of Prime Minister Amir Abas Hoveyda, under whom he served in the National Iranian Oil Company (NIOC). An intelligent, loyal man who seeks to improve his country in an orderly manner, Nikpay also has the respect of the liberals, many of whom are critical of the government. He is regarded as a competent, honest intellectual whose expertise would be useful in any Cabinet.
Nikpay is relatively conservative and friendly to the West. Although not a leader by nature, he has influence on the current leaders. Convinced that efficiency forms the best basis for economic decisions, he favors competition and private investment in industry. He has been critical occasionally, however, of the activities of private capital in the oil industry. At CENTO meetings Nikpay has impressed observers with his ability and statesmanlike conduct. He has been impartial and realistic, seeking to find the most effective solutions rather than those most acceptable to national bias.
Born in 1929, Nikpay is a member of a prominent Isfahan family and the son of Ezaz Nikpay, a former Cabinet minister. He received a BA degree from the Law Faculty of Tehran University and then went to England, where he earned a PhD at the London School of Economics. He did extensive research on the Anglo-Iranian Oil controversy before returning to Iran. On his return he joined the NIOC as an economic adviser, and headed the Economics and Statistics Division from 1960 to 1964. Nikpay was an unofficial observer at the Arab League Petroleum conference in Beirut in 1959, 1960, 1961 and 1963. He has attended meetings of the UN Economic Commission for Asia and the Far East since 1963, and since entering the government has also taken part in the Regional Cooperation for Development meetings. He was elected to the governing council of the Asian Institute for Economic Development in 1963 and re-elected in 1966.
An intense, scholarly bachelor, Nikpay has written several books on oil and many articles on economics. In addition to Farsi, he speaks good English and some French.
Document 2
CONFIDENTIAL
Gholam Reza NIKPAY, Mayor of Tehran
Born in 1929, Nikpay is a member of a prominent Isfahani family. He received a BA degree from the Law faculty of Tehran University and a PhD at the London School of Economics. On his return to Iran, he joined the National Iranian Oil Company as an economic advisor, and later headed the Economics and Statistics Division of that Company. He has also served as Deputy Prime Minister for Economic Affairs, Executive Assistant to the Prime Minister and Minister of Housing and Development prior to becoming Mayor of Tehran in 1969. Considered a protege of Prime Minister Hoveyda, Nikpay is the only mayor of Tehran to have been elected to a second term.
He is an intelligent, extremely dynamic man who seeks to improve his country in an orderly manner. He is said to have the respect of liberals critical of the government, though his abrupt manner puts some people off. He is very conscious of his rank and prerogatives as Mayor of Iran's largest city and center of government and commerce. He is also the leading spirit behind the Youth Palace movement -- a government-sponsored program to provide facilities for recreation and other extra-curricular activities to students between roughly 16 and 25.
Mayor Nikpay is friendly toward the west; he visited the US (New York, Washington and Los Angeles) on a private basis in the fall of 1971 and has traveled widely in western Europe.
Mayor Nikpay is married to a young and charming Isfahani girl and they have a baby son. The Mayor speaks fluent English and his wife speaks adequate English.
SOURCE: DOCUMENTS FROM THE U.S. ESPIONAGE DEN (AMERICAN EMBASSY IN IRAN)
اطلاعات بیشتر درباره غلامرضا نیک‌پی را در اینجا بخوانید