قلمکار؛ گذشته، حال، آینده

صنایع دستی یکی از مظاهر هنری و فرهنگی محسوب می‌شود و نظر به اینکه هر فراورده دستی بازگوکننده خصیصه‌های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی کشور محل تولید خود است، می‌تواند هم عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن آن کشور به حساب آید و هم اینکه زمینه‌ای برای جذب گردشگر داخلی و خارجی قلمداد شود. از طرفی، صدور صنایع دستی به دیگر کشورها علاوه بر ارزآوری و ایجاد اشتغال موجب نوعی تعامل فرهنگی، اشتراک ایده‌ها و همچنین شناساندن فرهنگ اسلامی ایران به سایر کشورها می‌شود.

یکی از مهم‌ترین هنرهای مطرح، چاپ روی پارچه است که به قلمکارسازی یا چیت‌سازی معروف است. قلمکارسازی، از پیشه‌های کهن و قدیمی ایران،‌ قرن‌ها در اوج‌ شهرت بود.‌ در دورة‌ صفویه‌ این‌ هنر گسترش یافت‌ و در‌حقیقت می‌توان گفت دوره پررونق‌ آن از عصر صفویه‌ شروع‌ و به‌ اواسط‌ دورة قاجار ختم شد.

این هنر ـ صنعت یکی از مهم‌ترین شاخه‌های صنایع دستی استان اصفهان به‌شمار می‌آید که امروزه نیازمند تغییر و تحول جدی در حوزة تولید و بازار است. جهانی‌شدن، گسترش بازار‌ها واردات اجناس چینی و نیز کاهش قیمت‌ها باعث رکود این صنعت شده و تولیدکنندگان داخلی، سرمایه‌گذاران و خریداران را دچار مشکل نموده است.

نوشتار حاضر ناظر بر این مسئله است که بداند علل رکود فعالیت این هنر چیست؟ چون هر یک از عناصر تشکیل‌دهنده این هنر اعم از پارچه، رنگ، قالب، شرایط تولید و نیروی کار در آماده‌سازی آن دخالت دارند و از طرفی وجود طرح‌های سنتی، متضمن هویت فـرهنگی ـ هنـری این فعالیت است؛ لذا این کتاب برآن است تا ضمن بررسی عوامل رکود هنر قلمکار و بازشناسی ریشه‌های افت آن با استفاده از تحلیل SWOT، به عواملی چون فرصت، تهدید، ‌قوت و ضعف این هنر پرداخته و به ارائة راهکارهایی در زمینة احیاء و رشد این هنر بپردازد.

برای گردآوری مطالب، از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده، بدین منظور پس از مطالعات کتابخانه‌ای که بر روی آثار مکتوب، پایان‌نامه‌ها و منابعی که به‌نحوی اشاره به موضوع قلمکار و چالش‌های آن داشتند به جمع‌آوری اطلاعات از طریق مصاحبه با فروشندگان، مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و همچنین نهادها و سازمان‌های دولتی در جهت موضوع پرداخته شده و با طرح پرسش‌نامه‌هایی که سعی شده از روایی و پایایی برخوردار باشد، اطلاعات لازم جمع‌آوری شده است. در ادامة کار برای تحلیل اطلاعات به‌دست آمده از روش تحلیل‌محتوا استفاده شده است.

کتاب حاضر از یک مقدمه و 3 فصل تشکیل شده است:

کلیات

 در فصل اول کلیات پژوهش بیان شده است. در این فصل مباحثی همچون تقسیم‏‌بندی صنایع، تاریخچه قلمکار، مفاهیم نظری بازاریابی و تحلیل SWOT مطرح شده است.

علل رکود قلمکار براساس SWOT

در فصل دوم علل رکود قلمکار بر اساس  SWOTبیان شده است. تکنیک یا ماتریس SWOT ابزاری برای شناخت تهدیدها و فرصت‌های موجود در محیط خارجی سیستم و بازشناسی ضعف‌ها و قوت‌های داخلی آن برای سنجش وضعیت و تدوین راهبرد برای کنترل و هدایت آن سیستم است

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

در فصل سوم جمع‏‌بندی و نتیجه‌‏گیری پژوهش بیان شده است. نتیجه مصاحبه‌هایی که با سه گروه تولیدکننده، فروشنده و خریدار و همچنین سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صورت گرفت، نشان می‌دهد که صنایع دستی ایران ـ در اینجا قلمکار ـ توان بالایی دارد که به‌دلیل بی‌توجهی و عدم شناخت نسبت به این توانایی با رکود مواجه شده است.

قلمکار؛ گذشته، حال و آینده نگاشته علیرضا خواجه احمد عطاری و مهدی نصری در 107 صفحه از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در سال جاری منتشر شده است.

این کتاب با شماره ثبت 506338 در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی موجود است.