13 مرداد 1400
مروری بر زندگانی حاج آقا نورالله اصفهانی
حاج آقا نورالله در سال 1287ه . ق در اصفهان متولد شد. پس از آموختن مقدمات علوم دینى به عتبات عالیات رفت و در محضر علمایى چون آیت الله میرزا حبیب الله رشتى و آیت الله میرزا حسن شیرازى تلمذ کرد و به درجه اجتهاد رسید.[1] وى از علماى روشنفکر، صاحب نفوذ و متمول اصفهان بود که در دو جبهه به مبارزه با مظاهر استبداد و استعمار برخاست.
او در سال 1323ه . ق در جریان جنبش مشروطه و مهاجرت کبرا به جمع مهاجرین و متحصنین قم پیوست و پس از پیروزى مشروطه خواهان نخستین انجمن ملى را در اصفهان تأسیس کرد که خود نیز به ریاست آن برگزیده شد. در سال 1326ه . ق پس از به توپ بسته شدن مجلس، با کمک ضرغام السلطنه بختیارى اقبال الدوله، حاکم اصفهان را از صحنه سیاسى شهر حذف نمود و مخفیانه با سپهدار تنکابنى، ستارخان، باقرخان و سایر مجاهدین حامى مشروطه ارتباط برقرار کرد. سپس بختیاریها را به فتح تهران تشویق و تحریض کرد.[2]
حاج آقا نورالله علاوه بر نقشى که در جنبش تنباکو و انقلاب مشروطه داشت، در جنگ جهانى اول نیز با کمک بختیاریها و قشقائیها به مبارزه با اشغالگران ایران پرداخت و در این زمان براى مدتى شهر اصفهان از تصرف دولت خارج شد. اما با هجوم روس‌ها به اصفهان، به عراق پناه برد تا اینکه پس از پایان جنگ دوباره به اصفهان بازگشت.[3]
حاج آقا نورالله در زمینه مسائل اقتصادى نیر بر حمایت از تولیدات داخلى و تلاش براى استقلال اقتصادى کشور تأکید مى ورزید. چنانکه در تأسیس شرکت اسلامیه مشارکت مستقیم و فعال داشت. این شرکت در سال 1316ه . ق به منظور تحریم منسوجات خارجى و حمایت از تولیدات داخلى در اصفهان تأسیس شد. تولیدات شرکت با استقبال گسترده مردم مواجه گردید و به زودى دفاتر آن در شهرهاى مختلف و حتى تعدادى از کشورهاى خارجى دایر شد.[4] همچنین حاج آقا نورالله در سال 1305ه . ش در حمایت از قطعنامه اتحادیه اصناف اصفهان در استفاده از کالاهاى داخلى، لایحه اى صادر کرد که در آن علاوه بر نگرشى دینى به مسئله، از لحاظ اقتصادى استفاده از کالاهاى داخلى را در راستاى توازن صادرات و واردات دیده است:
... امیدوارم اول کسى که تأسى به آن هیأت محترمه نماید اینجانب و هر کس بستگى به اینجانب داشته باشد بوده باشند و رفته‌رفته امتعه داخله رواج و احتیاجات از خارجه بالمره مقطوع و ثروت مملکت زیاد و شوکت و اقتدار و عظمت اسلام و مسلمین فوق‌العاده بشود و توازن صادرات و واردات ایران کاملاً بشود و با این حال بدیهى است که اتحادیه اصناف اصفهان گوى سبقت را در این امر بزرگ اساسى از بین سایر طبقات مسلمین ربوده‌اند و نام نیکى براى اصناف اصفهان به یادگار باقى گذارده‌اند و هر کس در این امر مهم با اصناف مساعدت نماید البته خیر دنیا و آخرت را براى خود خواسته...[5]
مهاجرت حاج آقا نورالله اصفهانى و جمعى از علماى اصفهان و سایر نقاط کشور به قم و تحصن در مخالفت با نحوه اجراى قانون نظام اجبارى در سال 1306ه . ش آخرین حرکت سیاسى حاج آقا نورالله اصفهانى در سن 70 سالگى بود که به مهم‌ترین و بزرگ‌ترین حرکت سیاسى دوره سلطنت رضاشاه تبدیل گردید.
پی نوشت ها :
[1]. همان، ص 28.
[2]. همان، صص 45، 46؛ ن. ک. سند شماره 61، در ارجاع به اسناد منظور اسناد همین مجموعه است.
[3]. موسى نجفى. همان، ص 47.
[4]. همان، ص 53 .
[5]. اسنادى از انجمن‌هاى بلدى، تجار واصناف 1320-1300ه . ش، به کوشش رضا مختارى اصفهانى. مرکز اسناد ریاست جمهورى، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1380. ج 1، صص 158-163.
کتاب فرازى از زندگانى سیاسى حاج آقا نوراللّه اصفهانى به روایت اسناد به کوشش علیرضا اسماعیلى منتشره از سوی مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران