صنایع کهن دوره قاجار

مملکتی توسعه ‌نیافته که باید به مقابله و مواجهه با بازاری جهانی می‌شتافت که عمدتا و پیش ‌از همه تحت تفوق و نفوذ تولیدکنندگان اروپایی قرار داشت.

صنایع کهن در ایران عصر قاجار یا پیشه‌های سنتی ایران در دوره‌ی قاجار برگردان عنوان کتاب Traditional Crafts Qajar Iran است که در سال 2003 از سوی انتشارات مزداو در شهر کوستا مسا در ایالت کالیفرنیا انتشار یافت.

در این مجلد، بر پویش‌ شناسیِ این بهبود و بهسازی، از مواضع و رویکردهایی متعدد تأکید شده است. مولف در بخش نخست، به بحث پیرامون تلاش دولت در راستای حمایت از بستر صنعتیِ رو به زوالِ وقت، و توقف سیل واردات - با معرفی و ایجاد فناوری‌های نوین و کارخانجات مدرن - می‌پردازد. در اینجا ماهیت این‌گونه مساعدت‌ها- مجریان، مباحث فراگرفته‌شده، سرمایه‌گذاری - به نقد گذاشته شده است.

مباحث مطروح شامل تولید و ساخت سفال، شیشه، مواد ایجاد روشنایی، کاغذ، فلزات، شکر و شیرینی‌جات و چرم می‌شود؛ ضمن آن‌که شرایط و بستر هریک از صنایع منتخب به تفصیل بیان گشته و روند بهبود آن‌ها در طول سدۀ نوزدهم و آغاز قرن بیستم به گفتمان گذاشته شده. این روندِ توسعه‌یابی ذکر می‌کند که زیربخش‌ها چگونه سعی بر رقابت و برابری با واردات خارجه داشته‌ و دلایل عمومی ناکامی و شکست آن‌ها در رویارویی با اقلام فرنگیِ ارزان‌تر و باکیفیت‌تر چه بوده است.

در کلیۀ موارد، شرحی مبسوط از فناوری کهن (همچون کوره‌های آجرپزی و شیشه ‌گری، دمشقی‌سازی، ذوب و گداز فلزات، آسیاب‌کردن شکر و دباغی) به دست داده شده است. نتیجه‌ی حاصل، افزونه‌ای است حیرت‌آور بر دانش فعلی ما در خصوص صنایع کهن و این‌که چگونه ایرانِ سده نوزدهم به همسویی با جهانی‌ شدن – پیش از گسترش این واژه - اهتمام می‌ورزید.

صنایع کهن، مجلدی است با درونمایه‌ی ترایخی، اجتماعی، فرهنگی و هنری با رویکردی توصیفی و آماری که به بحث پیرامون پیشه‌وران، هنرمندان، مشاغل و صنایع، تجارت، واردات و صادرات، و تاریخ ایران عصر قاجار در دوره‌ای تقریباً صد ساله می‌پردازد.

فهرست مطالب کتاب به این قرار است:

صنایع کهن قاجار در کشاکش و رقابت خارجه

سرامیک سازی

شیشه گری

روشنایی اماکن عمومی و مسکونی در دوره‌ی صفویه و قاجاریه

معادن و صنایع فلزی

تولید و کاربرد کاغذ در عصر صفویه و قاجار

ساخت و تولید صابون

تولیدات و ورادات شکر و شیرینی جات

دباغی، پوست و چرم

ویلم فلور ایران‌شناس هلندی مقیم آمریکا، کارشناس انرژی و پژوهشگر تاریخ است. از دکتر فلور بیش از دویست و شصت مقاله و کتاب در زمینه‌های مختلف در خصوص تاریخ اجتماعی – اقتصادی ایران به رشته ی تحریر در آمده است. همچنین طی سال‌های اشتغال در بانک جهانی نیز پژوهش‌های زیادی از وی در عرصه‌های گوناگون مربوط به تاریخ ایران و خلیج فارس منتشر شده است.

صنایع کهن دوره قاجار نوشته‌ ویلم فلور ترجمۀ علیرضا بهارلو در 624 صفحه از سوی نشر پیکره در سال 1393 منتشر شده است.

این کتاب با شماره ثبت 525662 در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی موجود است.