انقلاب اسلامی؛ میراث دارِ عاشورا

1 - وقوع انقلاب های الهی به 2 عامل «امامت و عدالت» بستگی دارد و این 2 ویژگی در انقلاب اسلامی ایران نمایان است. در مسأله امامت، رهبری امام خمینی‌ره، به عنوان استمرار دهنده حرکت انبیای الهی، مورد اعتماد نخبگان و آحاد جامعه قرار گرفت. از سوی دیگر، اساس انقلاب اسلامی، رواج عدالت واقعی بود؛ به همان گونه که عدالت گستری مورد توجه انبیا، پیامبر اکرم ص و امامان ع بوده است. اما در بررسی دقیق‌تر، انقلاب اسلامی از حیث الگوهای والایی مانند امر به معروف و نهی از منکر، مقابله با طاغوت، تکیه بر پایگاه مردمی و استفاده از اصول مشخص دینی، در بین انقلاب های الهی بیشترین شباهت را به قیام حسینی دارد. امام حسین(ع) هدف خود را اجرای سیره جدشان، امر به معروف و نهی از منکر، عدالت گستری و ایستادگی در برابر ستم اعلام کردند. امام خمینی نیز چه قبل از تبعید و چه در نجف و پاریس، به صراحت اعلام کردند که ما در مقابل حکومتی که ظلم می‌کند ایستادگی می‌کنیم و با خواست مردم، حکومت عدل را بر دو محور اسلامیت و جمهوریت بنیان می نهیم.

2 - روش مبارزه ملت ایران نیز عاشورایی است. همان طور که اگر دعوت مردم کوفه از امام برای مقابله با حاکمیت استبدادی امویان نبود، چنان انقلابی به وقوع نمی پیوست، امام خمینی نیز با تکیه بر مردم، ایستادگی کرد . سبک اعتراض و حرکت مردم و امام از عاشورا نشأت گرفته بود، با این تفاوت که در قیام حسینی، مردم در نیمه راه از همراهی با حضرت امتناع کردند، اما مردم ایران همراه رهبرشان ماندند

3 - از جهت تاریخی نیز نقطه شروع انقلاب اسلامی 15 خرداد 42 مطابق با ماه محرم بود. امت به پا خاسته مسلمان با حضور در تکیه ها، حسینیه ها و مساجد، یاد حسینی را گرامی داشتند و با تکیه بر میراث ارزشمند تجربه تاریخی عاشورا وارد میدان مبارزه شدند. از سوی دیگر، انقلاب عاشورا و انقلاب اسلامی ایران در تثبیت و تقویت یکدیگر مؤثرند؛ یعنی عزاداری امام حسین عامل تقویت انقلاب اسلامی است و انقلاب اسلامی نیز موجب احیای امر به معروف و نهی از منکر شد که مهم ترین هدف قیام امام حسین بود.

4 - تأثیر حادثه کربلا از حیث معنوی و وصول انسان به حیات طیبه بر انقلاب نیز چشمگیر است؛ زیرا محور انقلاب اسلامی بر پایه اخلاق اسلامی و خداجویی نهاده شده است. منظور از اخلاق، فضایلی است که تبلور حرکت الهی انبیاست. همان طور که پیامبر اکرم ص فرمودند: من برای اکمال مکارم اخلاقی برانگیخته شدم ، تکمیل اخلاق در جهان امروز نیز توسط مصلحانی مانند امام خمینی انجام می‌پذیرد.

5 - یکی از ابعاد تأثیرپذیری امام خمینی از عاشورا، نگرش سیاسی ایشان به عاشورا بود که تحولی گسترده در نگرش کلی به رابطه دین و سیاست به وجود آورد و در واقع عاشورا را مدخلی برای احیای ابعاد فراموش شده اسلام قرار داد. اگر این دیدگاه امام محقق نمی شد، انقلاب اسلامی به ثمر نمی رسید؛ زیرا موفقیتی که از آن سخن گفته می‌شود، بر اساس معیارهای مادی است که ما در زمانه خود آن را تحلیل می کنیم؛ اما مقیاسی که تاریخ رقم می زند، فراتر از شرایط زمانی است. پس همان طور که پیام حسینی در طول تاریخ گسترش یافت تا به ما رسید، انقلاب اسلامی هم محدود به شرایط سیاسی نمی‌شود. در این جا مهم، نحوه انتقال این ارزش ها به نسل های بعد است.

6 - برداشت غلط از دین، عامل انحطاط جامعه در عصر حسینی بود. همین اتفاق در عصر امام خمینی  نیز افتاد و امام  در شیوه اصلاحی خود همان شیوه اصلاح فکری امام حسین ع را اتخاذ کرد: امام حسین ع در نامه ها و سخنرانی های خویش عتاب و خطاب‌هایی به امویان به ویژه یزید داشته و تذکر می دادند که در کجا بر خلاف اصول قرآن و سنت نبوی عمل کرده اند. امام خمینی  نیز، نظیر چنین هشدارهایی را به شاه می دادند و اصول را به او گوشزد می کردند، با این تفاوت که قیام عاشورا از طلیعه دعوت مردم تا زمان شهادت امام حسین ع به یک سال هم نرسید، اما رهبر انقلاب اسلامی فرصت بیشتری داشتند.