ارتباط امام موسی صدر با انقلاب اسلامی ایران

ریشه های خاندان امام موسی صدر به جنوب لبنان باز می گردد. جد پدری امام موسی از لبنان به نجف اشرف مهاجرت کرد و در آنجا یکی از علمای بزرگ شیعه گردید. پدر ایشان مرحوم آیت الله سید صدرالدین صدر، جانشین مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری مؤسس حوزه علمیه قم و از مراجع بزرگ زمان خود بود. سید موسی صدر در ۱۴ خرداد ۱۳۰۷ در شهر قم متولد شد. تحصیلات حوزوی و غیر حوزوی را در این شهر به اتمام رساند و در سال ۱۳۲۹ به عنوان اولین دانشجوی روحانی وارد دانشگاه تهران شد و در رشته « حقوق در اقتصاد » مشغول به تحصیل شد و در سال ۱۳۳۲با اخذ مدرک لیسانس فارغ اتحصیل گشت . وی از بهار ۱۳۳۳تا بهار ۱۳۳۴ برای ادامه تحصیل علوم حوزوی به نجف اشرف رفت ( مسعود اسداللهی ، ۱۳۷۹ ، ۳۱ )
● امام موسی صدر و انقلاب اسلامی
امام موسی صدر گرچه لبنان را محل اصلی فعالیت های خود قرار داده بود ، اما هیچگاه از دیگر مسایل جهان اسلام غافل نبود. می توان گفت که تعالیم امام موسی صدر در لبنان ، همان تعالیم انقلاب اسلامی بود. امام موسی مفاهیمی همچون:
ـ « نه شرقی و نه غربی » ،
ـ « ظلم ستیزی » ،
ـ « مقاومت در برابر اسراییل » ،
ـ « فرهنگ شهادت » ،
ـ « مبارزه با حرمان » ،
ـ « سازندگی و توسعه » ،
ـ « گفتگوی ادیان » ،
ـ « جامعه مدنی » و ... را سالها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی وارد فرهنگ سیاسی و اجتماعی و شیعیان لبنان کرده بود و آنان را با این مفاهیم آشنا نموده بود . همچنین وی اولین پرچمدار فرهنگ« گفتگو » بشمار می رفت ، آنهم در تمامی زمینه ها چون گفتگوی ادیان و مذاهب ، گفتگوی تمدنها ، گفتگوی طوایف و گروهها و .... همچنین شعار زیبای « گفتگو ، تفاهم ، نزدیکی » مورد تاکید دائمی وی بود. ( محسن کمالیان و علی اکبر رنجبر کرمانی ، ۱۳۷۷ ، ۳۱۳ـ۳۰۹)
امام موسی صدر با وجود آنکه در لبنان فعالیت داشته ولی در عین حال مسایل داخلی ایران را نیز با حساسیت خاصی دنبال می کرده ، و مساله انقلاب اسلامی و حمایت از انقلابیون ایران همواره یکی از دغدغه های وی بوده است. در اینجا به اجمال به حوادثی که در طول حرکت انقلاب اسلامی رخ داد و امام موسی صدر از آن حمایت نمود ، اشاره می شود :
۱) در سال۱۳۴۲ پس از دستگیری امام خمینی ( ره ) ، امام موسی صدر به منظور کسب حمایت واتیکان از مبارزات ایران و شخص امام خمینی به آنجا سفر نمود. آیت الله خویی همان موقع اهمیت این سفر را این گونه شرح نمودند :
« آزادی امام خمینی از زندان بیش از هر چیز مرهون این سفر آقای صدر بوده است » ( همان ، ۱۹)
۲) در زمستان ۱۳۵۰ و بر اساس تقاضای مراجع وقت ، امام موسی صدر درباره برخی از زندانیان سیاسی با شاه گفتگو نمود که بعضی از زندانیان از جمله آیت الله هاشمی رفسنجانی اندکی بعد اززندان آزاد گردیدند.( http.//fa.wikipidia.org )
۳) در سال ۱۳۵۰و با به قدرت رسیدن حافظ اسد در سوریه و باتوجه به همکاری های تنگاتنگ و دوستانه امام موسی صدر با وی ، سوریه به امن ترین کشور خاورمیانه برای مبارزان ایرانی بدل گردید. ( همان ) سید حسین موسوی ( ابوهشام ) رهبر امل اسلامی و عضو شورای رهبری حزب الله در این زمینه می گوید :
« امام موسی صدر پناهگاه مبارزان ایرانی مستقر در سوریه و لبنان بودند. امام موسی صدر به مثابه ریه ای بود که انقلاب اسلامی در خارج از ایران از آن تنفس می کرد. همه مبارزان خارج از کشور با امام موسی ارتباط داشتند ، مگر تعداد محدودی که شدیدا به گروه ها ی چپ وابسته بودند ... بسیاری ازعلما و مسئولین دیروز و امروز جمهوری اسلامی با ایشان در ارتباط بودند. یکی از اینها مرحوم محمد منتظری بود. اینها مرتبا در مجلس اعلای اسلامی شیعه پیش امام صدر بودند » ( محسن کمالیان و علی اکبر رنجبر کرمانی ، ۱۳۷۷ ، ۵۰ )
۴) پس از فوت دکتر علی شریعتی در سال ۱۳۵۶ ، امام موسی صدر برای ایشان مراسم تشییع ، تدفین و بزرگداشت برگزار کردند و در این مراسم تصاویر بزرگی از امام خمینی را در میان حضار توزیع کرده و در نتیجه از این فرصت برای معرفی انقلاب اسلامی نهایت استفاده را بردند.( همان ، ۱۱۴ و ۱۸۴ )
۵) امام موسی صدر در بهار ۱۳۵۷ ، لوسین ژرژ نماینده روزنامه لوموند در بیروت را به نجف فرستاد تا با انجام اولین مصاحبه بین المللی با امام خمینی ، افکار عمومی جهان با اصول و آرمانهای انقلاب اسلامی ، خواسته های مردم ایران وبا افکار و دیدگاه های امام خمینی آشنا شوند. (http.//Wikipedia.org)
۶) امام موسی صدر در دیدارهای مکرر سال ۱۳۵۷ خود با رهبران سوریه ، عربستان سعودی و برخی دیگر از کشورهای جهان عرب ، اهمیت انقلاب اسلامی ، پیروزی قریب الوقوع آن و ضرورت همپیمانی آنان با این انقلاب را گوشزد نمودند.( همان )
۷) امام موسی صدر در شهریور ۱۳۵۷ و یک هفته پیش از ربوده شدن خود با انتشار مقاله « ندای پیامبران » در روزنامه لوموند ، امام خمینی را به عنوان تنها رهبر انقلاب اسلامی معرفی نمودند.(همان )
۸) مهمترین نقش امام موسی صدر ، آشناسازی و معرفی انقلاب اسلامی در میان شیعیان لبنان بود. وی بارها و با استفاده از فرصتهای مختلف به معرفی انقلاب اسلامی می پرداخت. سید حسین موسوی ( ابوهشام ) در این زمینه می گوید :
« من معتقدم که اگر امام موسی صدر مردم[لبنان] را بیدار و آماده نکرده بود ، آنها هیچ وقت دعوت امام خمینی (ره ) را استجابت نمی کردند. آنها نه تنها چنین کردند ، بلکه قبل از پیروزی انقلاب نیز با آن همدل و همگام بودند... ما از اول با انقلاب و در کنار آن بودیم. یعنی هم زمان امام موسی صدر و هم بعد از آن ، در مسیر انقلاب اسلامی قرار داشتیم. حرکت امام موسی صدر ، برنامه ها و اقدامات ایشان مردم لبنان را آماده نمود تا با انقلاب اسلامی ایران و امام خمینی (رض) همگام و همراه شوند. حرکت ، افکار و اندیشه ها ی آن بزرگوار هنوز هم بر حرکت سیاسی شیعیان لبنان و مقاومت اسلامی که امروز در حزب الله لبنان تبلور یافته است ، تاثیر دارند . ( محسن کمالیان و علی اکبر رنجبر کرمانی ، ۱۳۷۷ ، ۴۷ )
امام موسی صدر ، امام خمینی (ره) را استاد خود و همه علمای مبارز ایران می دانست و معتقد بود که تنها امام خمینی است که انقلاب اسلامی ایران را رهبری می کند و تنها اوست که می تواند رژیم شاه را سرنگون سازد. ( همان ، ۲۹۳ )
امام خمینی ( ره ) نیز همواره از امام موسی صدر حمایت می کرده است. با تاسیس مجلس اعلای اسلامی شیعیان، امام خمینی در پاسخ برخی فضلای ایرانی مقیم نجف، امام صدر را امید خود برای اداره حکومت پس از شاه نامید و پس از انقلاب نیز تا لحظات واپسین زندگی خود ، علی رغم اصرار و اهمیتی که مسئولین سیاسی وقت برای روابط با لیبی قائل بودنداز پذیرفتن معمرقذافی خودداری کردند. ( همان ، ۱۴ )

پژوهشگر: علی خسروشیری، کارشناس ارشد روابط بین الملل دانشگاه شهید بهشتی تهران
منابع:
۱- اسد اللهی ، مسعود ، از مقاومت تا پیروزی ، تهران ، اندیشه سازان نور ، ۱۳۷۹
۲- کمالیان ، محسن و علی اکبر رنجبر کرمانی ، عزت شیعه : گزارشی از مبارزات و مجاهدات آیت الله امام سید موسی صدر در احیائ حرکت اسلامی لبنان، قم ، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علامیه قم، مرکز انتشارات ، ۱۳۷۷
۳- HTTP.//FA.WIKIPEDIA.ORG