03 شهریور 1399
گزارش حملات متفقین به شهرهای قزوین و شاهرود در شهریور 1320
در سه برگ سند پیش رو گزارش دو مورد حمله هوایی نیروهای متفقین به شهرهای قزوین و شاهرود و نیز تلگراف محمد علی مقدم سفیر وقت ایران درلندن به تهران در مورد مذاکراتش با وزیر خارجه انگلیس درباره درخواست توقف اشغال ایران توسط ارتش انگلیس ارائه شده است که پاسخ آنتونی ایدن وزیرخارجه وقت انگلیس جالب است او می گوید از آنجا که سفیر ما در تهران در حال گفتگو با مقام های ایرانی درباره همین موضوع است ، نمی توان مذاکرات را هم زمان در لندن هم ادامه داد !
در روز ۳ شهریور ۱۳۲۰، ابتدا نیروهای شوروی از شمال و شرق از زمین و هوا به ایران حمله‌ور شدند و سپس نیروهای بریتانیایی نیز از جنوب و غرب حمله کردند و شهرهای سر راه را یک‌به‌یک به سرعت اشغال کردند و هر دو به سمت تهران حرکت کردند. ارتش ایران به سرعت متلاشی شد. رضاشاه با فشار متفقین به خصوص بریتانیا سریعاً استعفاء داد و سپس با گذشتِ مدت‌ها کشمکش بینِ روس‌ها با دیگر کشورهایِ متفقین بالاخره بر سر نوع حکومت جدید ایران و انتقال سلطنت به پسرش (محمدرضا) که ولیعهد پیشین نیز بود، به توافق رسیدند.
پس از اشغال، راه‌آهن سراسری ایران برای انتقال کمک‌های نظامی از جنوب ایران به پشت جبههٔ شوروی، بر اساس قانون وام و اجاره مورد استفاده قرار گرفت.
ایران که در آغاز جنگ، بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود اما نهایتاً در ۱۷ شهریور ۱۳۲۲ به آلمان اعلان جنگ داد. به پشتوانهٔ همین اعلان جنگ ایران می‌توانست پس از پایان جنگ به اعلامیهٔ ملل متحد بپیوندد و همچنین در کنفرانس‌های صلح پس از جنگ شرکت کند.
موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی