قانونگذاران بی‌نیاز از تاریخ نیستند

به گزارش روابط عمومی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، همزمان با نودمین سالگرد افتتاح کتابخانه مجلس مراسمی به همین مناسبت امروز در سالن شهید مدرس (مشروطه) برگزار شد.

در این مراسم که امروز سه شنبه، 13 اسفند ماه از ساعت 9 در تالار شهید مدرس (مشروطه) با حضور حجت‌الاسلام ابوترابی نائب رئیس مجلس شورای اسلامی، دکتر محمد رجبی، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی دکتر اسفندیار اختیاری نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی، حسین نوش‌آبادی معاون حقوقی، امور مجلس و استان‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم و سفیران و رایزنان فرهنگی کشورهای مختلف و جمع کثیری از علاقه‌مندان به تاریخ کتابخانه مجلس برگزار شد، نودمین سال افتتاح کتابخانه مجلس گرامی داشته شد.

دکتر رضا داوری اردکانی، رئیس فرهنگستان علوم در این مراسم گفت: چه بخواهیم و چه نخواهیم اهل سیاست هستیم، ارسطو در تعریف انسان می‌گوید «انسان حیوان سیاسی است.»، و در جای دیگر وی را «مدنی بالطبع» نامیده که به نظر بنده تعبیر بهتری است. معلم با کتاب سر و کار دارد. اینجا هم کتابخانه مجلس است که در حال حاضر یکی از کتابخانه‌های مهم کشور شمرده می‌شود، پس باید مرجع نمایندگان مجلس باشد، اینطور هم هست و بیشتر کتاب‌هایی که مناسب کار قانون، قضا و حکومت باشد اینجا موجود است.

وی افزود: باید بدانیم قانون از چه زمانی بوده و قانونگذاری از کی پدید آمده است؟ آیا قانون و قانونگذاری با هم بوده‌اند؟ قانون یا قانونگذاری کدام مقدم بوده‌اند؟ نظر بنده آن است که همیشه وجود داشته و بشر از زمانی که بوده قانونی داشته است.

رئیس فرهنگستان علوم ادامه داد: زندگی بشر هیچ‌گاه بدون قانون نبوده است، آدمیان با دیگرانند، قانون همیشه بوده است. این نظریه که امروز بشر به قانون بیشتر احترام می‌گذارد، مورد قبول بنده نیست، به نظر من عکس این مطلب صادق است، زیرا گذشتگان به قانون بیشتر احترام می‌گذاشتند. زمانی قانون نوشته شد که خطر عدم رعایت موازین اجتماعی در کار آمد. مردم در روابط با یکدیگر، در دین و اعتقادات خود، قانون را می‌یابند، و لذا هیچ‌کدام از قانونگذاران قدیم، خود را قانونگذار نمی‌دانستند. قانونگذاران قانون بشری هیچ‌یک داعیه قانونگذاری نداشته‌اند. درست است که حکیمان قانونگذار بوده‌اند اما آنها حکمت می‌گفته‌اند و عنوان می‌کردند ما آنچه را بوده و باید باشد بیان می‌کنیم تا از حقوق مردم پاسداری کنیم؛ زیرا ما زبان مردم هستیم.

داوری اردکانی افزود: اولین گروه در تاریخ که داعیه‌دار قانونگذاری بوده‌اند، سوفسطاییان بوده‌اند. آنها می‌گفتند بشر برای تسلط، قواعدی وضع می‌کنند؛ اما در این گفته سوفسطاییان تعارض بود که بشر حق دارد قانون وضع کند؛ اما قانون برای غلبه است.

رئیس فرهنگستان علوم با بیان اینکه سقراط مرد خوب مدینه‌ی آتن بود و به وظیفه مدنی خود عمل می‌کرد، گفت: او هر جا که لازم بود حتی در جنگ‌ها شرکت می‌کرد؛ اما درنهایت او را محاکمه کردند. این محاکمه از سوی اشرار صورت نگرفت؛ بلکه بهترین‌های آتن او را محاکمه و محکوم به اعدام کردند؛ چون رسمی تازه و بدعت آورده بود. می‌گفتند هر که در آتن باشد، نباید بدعت‌گذار باشد و به او پیشنهاد مهاجرت دادند. اما او پاسخ داد هر جا من بروم همین کار را می‌کنم و مهاجرت اثری ندارد. لذا در آتن می‌مانم و حکم قانون را می‌پذیرم. تا قرن هیجدهم هیچ‌گاه و در هیچ کجا مجلس قانونگذاری نبود و تنها پس از انقلاب فرانسه بود که مجلس قانونگذاری پدید آمد. سوفسطاییان اولین قانونگذار بودند، حکما هم وضع قانون می‌کردند اما داعیه قانونگذاری نداشتند.

وی افزود: تنها کسانی که با آگاهی قانون جدید آوردند و بنای جدیدی در تاریخ استوار ساختند، پیامبران بودند که شریعت‌شان مبدآی جدید در تاریخ بشر گردید.

اردکانی با اشاره به این مطلب که در قوانین بشری واضعان گاهی با قصد و گاهی بی‌قصد قانون وضع می‌کردند، گفت: اما قانونگذاری که قانون وضع می‌کند باید نزدیک به ضربان نبض و قلب جامعه باشد و نبض جامعه را در دست داشته باشد؛  این مسئله آموزش می‌خواهد اما به صرف آموزش حاصل نمی‌شود.

وی تاکید کرد: فرزند هر سیاستمدار ضرورتاً سیاستمدار نمی‌شود، البته می‌توان سیاست را آموخت اما هر فردی سیاستمدار بزرگی نمی‌شود. اگر برخی در تاریخ نامدار هستند، آنها با آموختن به این مقام نرسیدند. مطمئناً نظام‌الملک دانا بود، اما تنها با درس خواندن نظام‌الملک نشد، حافظان نظم بیشتر قضات هستند تا قانون‌گذاران اهل سیاست پدیدآورندگان نظم‌اند و قوانینی که وضع می‌کنند برای ایجاد نظم است. اهل سیاست در دو امر مشارکت دارند، هم قانون وضع می‌کنند، هم نظم به وجود می‌آورند. سیاست باید وضع موجود را حفظ کند؛ الا زمانی که انقلابی پدید می‌آید.

اردکانی بیان داشت: من معلم دانشکده ادبیات بوده‌ام و علاقمند به زبان فارسی، اما گلایه‌ای دارم و آن اینکه قانون را باید درست نوشت، باید به شکلی نوشته شود که کسی نتواند بخش یا حرفی از آن را کم یا زیاد کند. البته در قانون حرف‌های کلی و مبهم جایی ندارد، قانونگذار برای حفظ نظم افراد را مکلف می‌کند که چه بکنند یا نکنند. قانونی که نوشته می‌شود، باید درست نوشته شود. اگر صد صفحه‌ است و می‌شود نود و هشت صفحه آن را حذف کرد قانون خوبی نیست. گاهی ما مطالبی می‌نویسیم و یا خطابه‌های زیبایی را مکتوب می‌کنیم که وقتی به دست مجریان می‌دهیم، آنها نمی‌دانند چه باید بکنند. باید قانونی نوشته شود تا وقتی دراختیار مجریان قرار می‌گیرد، بدانند با آن چه کنند.

وی تاکید کرد: قانونگذاران، زبان مردم زمان خودشان هستند. سخن زمان خود را شنیده و قانون وضع می‌کنند. این قانون دربردارنده فلاح و رستگاری مردم است. البته در دنیا بهشت زمینی محقق نخواهد شد؛ دار بلاست، اینجا مدام اصلاح شده و ویران می‌شود. اگر زمانِ هم نفس و همدمی باشد، قانونگذاران، قانونگذاران موفقی خواهند بود. کسانی که قانون مدنی موجود را نوشتند، با تسلط کامل وارد این کار شده‌اند؛ هم فقه بلد بودند و هم با حقوق جدید آشنا بودند، قدری هم شرایط برایشان غیرطبیعی نشده بود. از سال 1310 به این سو بود که قدری این رویه غیرطبیعی شد. آنها قانون، خوب نوشتند که ما باید آن را با توجه به مقتضیات موجود جهان در ایران تصحیح کنیم. قانونگذاران بی‌نیاز از تاریخ نیستند و باید وضع جامعه خود را بدانند و خصوصاً باید تاریخ خود را به درستی بشناسند.