وقتی خانم ها زیر چادرشان اسلحه گرفته بودند/ روزی که ایران برای یک انقلاب بیدار شد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،  خانه کتاب دو اثر گرانسنگ و مبنایی درباره 15 خرداد 1342 منتشر کرده که هم با استقبال خوب پژوهشگران مواجه شده و هم جزء آثار پرمخاطب تاریخ معاصر کشور محسوب می شود.

مبدا نهضت
«مبدا نهضت: مجموعه مقالات 15 خرداد» دو جلدی ارزشمندی است که به نکات تازه‌ای درباره قیام 15 خرداد اشاره می‌کند. این اثر که شامل 60 مقاله است که به کوشش مجتبی سلطانی احمدی و رحیم نیک بخت نوشته شده به مناسبت پنجاهمین سالگرد قیام پانزده خرداد از سوی خانه کتاب به چاپ رسید.

رحیم نیک‌بخت، از دبیران پروژه تحقیقاتی کتاب «مبدا نهضت: مجموعه مقالات 15 خرداد» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، اظهار کرد: نگارش این کتاب با سفارش مقاله به 100 محقق تاریخ انقلاب اسلامی در سراسر ایران آغاز شد و چون با محدودیت زمان مواجه بودیم به جای صدور فراخوان،‌ به صورت تلفنی و حضوری با محققان در این باره صحبت کردیم.

نیک‌بخت افزود: در آغاز موضوع‌های پیشنهادی محققان برای ارایه مقاله گردآوری شد و پس از بررسی و تایید، مقالات مورد نظر به محققان پیشنهاد داده شد. بر اساس این تحقیقات توانستیم 60 عنوان مقاله با موضوعات جدید را گردآوری و نتیجه آن را مجموعه دو جلدی مقالات 15 خرداد در هزار و 500 صفحه تدوین و منتشر کنیم. وی درباره محققان این طرح پژوهشی توضیح داد: بیشتر این افراد تجربه بیش از ده ‌سال تحقیق در حوزه تاریخ انقلاب را دارند. برخی از آن‌ها شاهدان وقایع آن روز‌ها بود‌‌ه‌اند همچون دکتر جواد منصوری که در دوره انقلاب و بعد از‌ آن یکی از چهره‌های تاثیر‌گذار بود. سیدهادی خورشاهیان، قاسم تبریزی، رسول جعفریان،‌ ابراهیم ذوالفقاری دیگر محققان صاحب‌نام این حوزه‌اند و در کنار آن‌ها محققان شهرستانی بیشتر در زمینه تاریخ کارشناسی‌ارشد دارند و در حوزه محلی کار می‌کنند انتخاب شده‌اند. بیش از 75 درصد این دو جلد کتاب توسط این نویسندگان تهیه شده است.

بنابراین گزارش، ‌این کتاب در شش فصل تدوین شده است. مقالات فصل اول به واقعه 15 خرداد و چگونگی وقوع، ریشه‌های این قیام، ویژگی‌ها و پیامد‌های آن می‌پردازد. فصل دوم به بررسی نقش احزاب و گروه‌ها اختصاص پیدا کرده است و مواضع احزاب را در قبال قیام 15 خرداد مورد بررسی قرار می‌دهد. فصل سوم نقش شخصیت‌ها را در قیام 15 خرداد همانند مرحوم آیت‌الله فلسفی و شهید مهدی عراقی بررسی می‌کند. فصل چهارم شامل ادبیات و خاطره است و بازتاب قیام 15 خرداد را در شعر و ادبیات مورد بررسی قرار می‌دهد و بخشی هم به خاطرات 15 خرداد اختصاص دارد. در این مقالات اشعاری گنجانده شده‌اند که برای نخستین بار چاپ می‌شود. شعر «روایت منظوم از قیام 15 خرداد» توسط حجت‌الاسلام سید احمد حسینی همدانی در سال 1342 سرود شد. این مجموعه برای نخستین بار در این کتاب منتشر می‌شود و یکی دیگر از مقالات مهم این مجموعه مربوط به شعر حماسی «عاصم زنجانی» در وصف امام خمینی(ره) است. همچنین جلد دوم کتاب، فصل‌های پنجم و ششم را دربرمی‌گیرد. در فصل پنجم «قیام 15 خرداد در سراسر ایران» مورد بررسی قرار گرفته است. در این بخش حدود 21 شهر به تفکیک مورد بررسی قرار گرفته‌اند که می‌توان به شهر‌‌های تبریز، ارومیه، اصفهان، شیراز، کازرون، سبزوار، جهرم ، ورامین، اشاره کرد. این شهر‌ها نیز پس از اعلام خبر دستگیری امام (ره) شاهد حضور گسترده مردم در اعتراض به رژیم پهلوی بود. یکی دیگر از مقالات این بخش به گستره جغرافیای قیام 15 خرداد می‌پردازد. در فصل ششم نیز «تاریخ نگاری و منبع‌شناسی قیام 15 خرداد» و معرفی بخشی از فعالیت‌ها سید حمید روحانی درباره قیام و منبع‌شناسی قیام 15 خرداد در این چارچوب و کلیت کتاب مطرح می‌شود.

نامه نیمه خرداد
دیگر کتاب ارشمند خانه کتاب که تا کنون منشاء مراجعه بسیاری از محققان و پژوهشگران تاریخ معاصر بوده، «نامه نیمه خرداد» نام دارد که شاید پرتیراژترین کتاب مستند تاریخی درباره 15 خرداد نیز باشد؛ کتابی که با 21 هزار نسخه وارد بازار نشر شد و به شدت مورد استقبال کارشناسان، تحلیل گران و دانشجویان و دانش پژوهان قرار گرفت.
این کتاب پس از پیشگفتار و دیباچه در شش فصل به قلم مجتبی سلطانی احمدی و رحیم نیکبخت میرکوهی به نگارش در آمده است و فصل اول آن با عنوان کلیات،وظیفه پردازش عناوینی همچون مروری اجمالی بر قیام 15 خرداد، 15 خرداد در کلام امام خمینی(ره)، 15 خرداد42 در کلام مقام معظم رهبری، دانشگاه و قیام 15 خرداد را بر عهده دارد.

مولف در صفحات پایانی فصل اول اسامی تعدادی از شهدای قیام را برشمرده و گاهشمار قیام 15 خرداد پایان بخش مطالب این فصل است.
در فصل دوم با عنوان "۱۵خرداد، پانزده خرداد آفرین"، زندگینامه و فعالیتهای برخی از عناصر اصلی و موثر در قیام 15 خرداد از جمله حاج مهدی عراقی، طیب حاج رضایی، حاج صادق امانی، حجت الاسلام محمدتقی فلسفی، آیت الله طالقانی، عبدالکریم هاشمی نژاد، آیت الله دستغیب و... مرور می شود.
«15 خرداد به روایت 15 سند» عنوان فصل سوم این مجلد است و در دل این فصل15 سند مربوط به واقعه 15 خرداد با موضوعاتی چون سخنرانی ها، تظاهرات، دستگیری ها، مجروحین، و شهدای قیام 15 خرداد به نمایش در آمده اند.

چهارمین فصل از کتاب با عنوان 15" خرداد در آئینه 15خاطره" به خاطرات بزرگانی چون: آیت الله مهدوی کنی، حجت الاسلام شیخ حسین انصاریان، حجت الاسلام محمود مرعشی نجفی، سید محمد بهاءالدینی و... که در تظاهرات و درگیری های 15 خرداد حضور داشته اند پرداخته است.
در این فصل خاطره ای از مرحوم حجت الاسلام سید محمد کوثری تحت عنوان (خانم ها زیر چادرشان اسلحه گرفته بودند) نقل شده است که مربوط به روز حادثه پانزدهم خرداد در قم است در این خاطره می خوانیم:

وقتی که خبر دستگیری امام خمینی به مردم قم رسید مردم در حالیکه به صورت و بدنشان گل مالیده بودند به طرف صحن حضرت معصومه براه افتاده و قیام می کنند عده زیادی هم از زنان زیر چادرهایشان اسلحه گرفته بودند که اگر لازم شد به مردها بدهند تا مردها همان جا با طاغوت و کلانترها مبارزه را شروع کنند.

فصل پنجم یا "15 خرداد در آئینه 15 کتاب" به معرفی آثاری چون قیام 15 خرداد به روایت اسناد ساواک، نقش روحانیت در قیام 15 خرداد، روزشمار 15 خرداد (1/1/1340 تا 31/3/1340) و.. می پردازد. نکته قابل تامل این است که تمامی کتابهایی که در این قسمت معرفی شده اند در سایت 15 خرداد۴۲ به تفصیل به آنها پرداخته شده است.

"15 خرداد، 15 محقق" تشکیل دهنده آخرین فصل و صفحات پایانی کتاب است. در این فصل نگارنده به معرفی محققین و پژوهشگران این حیطه پرداخته است. در این معرفی ها به صورت مختصر و مفید علاوه بر زندگینامه افراد مذکور تحصیلات و آثار منتشره آنها نیز پیش روی خواننده قرار گرفته است.
نامه نیمه خرداد تلاش نموده است در این شش فصل نگاهی جامع به پژوهشهای حوزه 15 خرداد بیاندازد.