05 تیر 1400
ترور مقام معظم رهبری در مسجد ابوذر و مجروح شدن ایشان
مقدمه
استیضاح ابوالحسن بنی‌صدر از ریاست جمهوری توسط مجلس شورای اسلامی در30 خرداد 1360 و شروع مخالفتهای گروهکها و احزاب ضد انقلاب با نظام اسلامی و جریان انقلابی سرآغاز موجی از ترور مقامات و مسئولین نظام جمهوری اسلامی شد. این وضعیت به گونهای بود که از خرداد 1360 تا پایان سال1360 بیش از صد نفر از مقامات و سران درجه اول نظام در نتیجۀ این ترورها به شهادت رسیدند. در واقع جمهوری اسلامی در سال 1360سختترین سال حیات خود را پشت سر گذاشت و تابستان این سال عنوان داغ‌ترین تابستان جمهوری اسلامی ایران را به خود اختصاص داد. یکی از اهداف این ترورها آیتالله خامنهای امام جمعه وقت تهران بود که در تاریخ ششم تیر ماه سال1360 مورد سوءقصد گروه فرقان قرار گرفت.
چگونگی ترور
عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری و اعلام جنگ مسلحانه سازمان مجاهدین خلق با جمهوری اسلامی بحث داغ محافل عمومی بود و شایعات متعددی در باب آن شکل گرفته بود. آیتالله خامنهای که در آن زمان نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، عضو حزب جمهوری اسلامی ایران و امام جمعه موقت تهران بودند، از جبهه‌های جنگ برگشته و خدمت امام خمینی(ره) رسیده بودند، بعد از دیدار با امام برای پاسخگویی به شایعات روز و روشنگری در باب مسائل مختلف عازم مسجد اباذر( یکی از مساجد جنوب شهر تهران) شدند. طبق برنامه آیتالله خامنهای برای پاسخ به شایعات مخالفان، شنبه هر هفته در یکی از مساجد شهر تهران حضور می‌یافتند. پیش از آن به منظور برقراری ارتباط بیشتر با جوانان ، آیتالله خامنهای جلسات سخنرانی و پاسخ به سؤالات را شنبه‌های هر هفته همراه با نماز ظهر و عصر در دانشگاه تهران شروع کردند و بعد از حدود 10 جلسه برای ادامه جلسات سخنرانی به مسجد حاج ابوالفتح خان در میدان قیام تهران رفتند.
پس از مدتی، ایشان از مسجد ابوالفتح خان به مسجد ابوذر می‌روند که هفته اول به دلیل جلسه مهم استیضاح بنی‌صدر در مجلس، این جلسه برگزار نمی‌شود. اما هفته بعد، آیتالله خامنهای به این مسجد می‌روند تا در فضای ملتهب آن دوره به شایعات پاسخ گویند (خاطرات هاشمی رفسنجانی، 1386: 178 و 176).
بنا بر اظهارات حجتالاسلام مُطلبی، امام جماعت مسجد ابوذر، انتخاب مسجد ابوذر برای سخنرانی آیتالله خامنهای به اصرار حزب جمهوری اسلامی صورت گرفت. علت این امر آن بود که حزب مایل بود که آن‌گونه جلسات در جنوب تهران برگزار شود و به همین دلیل مسجد ابوذر را برای این برنامه‌ها مناسب دیدند (وبسایت خبرگزاری فارس، 1390).
آن روز در خودروی حامل آیتالله خامنهای که از جماران به سوی مسجد ابوذر حرکت میکرد خلبان شهید عباس بابایی نیز که برای مشورت در باب جنگ به نزد آیتالله خامنهای به عنوان نماینده‌ی امام (ره) در شورای عالی دفاع آمده بود، نیز حضور داشت. آیتالله خامنهای و همراهانش نیم ساعت زودتر از اذان ظهر به مسجد ابوذر رسیدند و صحبت‌هایشان با شهید بابایی را در همان مسجد ادامه دادند. (غفاری، 1394).
آیتالله خامنهای بعد از اقامه نماز ظهر پشت تریبون رفتند. نمازگزاران پرسش‌های متعددی مطرح کرده و آیتالله مشغول جواب دادن به این سؤالات بودند. به گفته حسین جباری، محافظ شخصی آیتالله خامنهای، و همچنین حجتالاسلام مطلبی، امام جماعت مسجد ابوذر، در ابتدایِ سخنرانی آیتالله خامنهای جوانی 28 ساله با قد متوسط، موهای مجعد، کت و شلواری چهارخانه و صورتی با ته‌ریش مختصر ضبط صوتی را روبه روی آیتالله خامنه ای و سمت چپ ایشان کنار قلبشان گذاشته بود که ناگهان بلندگو سوت کشید و به این دلیل جای ضبط صوت را تغییر و سمت راست ایشان قرار داد. آیتالله مشغول پاسخ دادن به پرسشی در باب اینکه آیا زنان می‌توانند قاضی بشوند بود که (صوت آقا: «در زمان امیرالمؤمنین، زن در همه‌ی جوامع بشری- نه فقط در میان عرب‌ها- مظلوم بود. نه می‌گذاشتند درس بخواند، نه می‌گذاشتند در اجتماع وارد بشود و در مسائل سیاسی تبحر پیدا بکند. نه ممکن بود در میدان‌های...» انفجار!) (روزنامۀ اطلاعات، 7 تیر 1360).
ضبط عین یک کتاب، دو تکه شده بود و روی جداره‌ی داخلی‌‌اش با ماژیک قرمز نوشته بودند: «عیدی گروه فرقان به جمهوری اسلامی!»
بنا بر روایت شاهدان عینی، آیتالله خامنهای بعد از انفجار بمب با توجه به اینکه رو به جمعیت و پشت به قبله بود، با یک چرخش 45 درجه‌ای به طرف چپ جایگاه افتاد. محافظان خود را به بالای سر ایشان رسانده و ایشان را از مسجد بیرون بردند. سریعاً ایشان را در ماشین بلیزر سفید رنگی گذاشته و به سمت بیمارستان حرکت می‌کنند. سر راه به داخل درمانگاهی (درمانگاه عباسی) در حوالی خیابان قزوین می‌روند و پزشکان با گرفتن نبض، از حیات ایشان قطع امید می‌کنند. اما محافظان او را همراه با کپسول اکسیژن به سوی بیمارستان «بهارلو» در نزدیکی پل جوادیه می‌برند. آیتالله خامنهای بلافاصله زیر تیغ جراحان رفت. عمل جراحی تا شب ادامه پیدا کرد سپس ایشان را با بالگردی برای ادامه درمان به بیمارستان شهید رجایی یا قلب سابق منتقل کردند. آیتالله خامنهای به مدت 42 روز تحت معالجه قرار داشتند. خوشبختانه ایشان از این سوء قصد، به دلیل کامل عمل نکردن بمب ، جان سالم به در بردند اما جراحات شدیدی بر ایشان وارد شد (روزنامۀ جمهوری اسلامی، 7 تیر 1360). بر اساس اخبار منتشره در همان زمان، آیتالله خامنهای از نقطه بالای کتف راست و بالای ران سمت راست مجروح شدند. استخوان ترقوه ایشان هم شکسته بود و چند رگ و عصب دست راست ایشان نیز قطع شد و در نهایت دست راست ایشان سلامتی‌اش را بازنیافت. تقدیر الهی چنین رقم خورده بود که ایشان برای آینده نظام جمهوری اسلامی حفظ شوند. (میردار، 1384: 219-221).
واکنش به ترور آیتالله خامنهای
پس از اعلام خبر ترور آیتالله خامنهای، امام خمینی رهبر کبیر انقلاب پیامی خطاب به ایشان صادر کردند و ضمن محکوم کردن این حرکت منافقین برای سلامتی ایشان دعا کردند (خمینی، 1378: 503-504). علاوه بر امام خمینی (ره) در آن مقطع حساس آیتالله بهشتی، رئیس دیوان عالی کشور، محمد‌علی رجایی، نخست‌وزیر، نمایندگان مجلس شورای اسلامی و سایر نهادهای انقلابی در پیام‌های جداگانه ضمن محکوم کردن سوء قصد به جان آیتالله خامنهای منافقین را مسئول این اقدام برشمردند (وبسایت خبرگزاری شفاف، 1393).
عامل ترور نافرجام آیتالله خامنهای که بود؟
پس از انجام عملیات ترور در 6 تیر 1360 و مجروح شدن آیتالله خامنهای، نیروهای دادستانی انقلاب موفق شدند رد پایی از گروهک فرقان را در مشهد مقدس پیدا کنند. سرانجام با تلاش نیروهای انقلاب در شهریور 1360 دو تن از عوامل بمب‌گذاری مسجد ابوذر با نام‌های محمد متحدی و مسعود تقی زاده دستگیر شدند. مسعود تقی زاده در طول بازجویی‌ها به تفصیل سخن گفت اما محمد متحدی به جز چند خط سخنی نگفت و در دادگاه نیز حاضر به دفاع از خود نشد (محبوبی، 1393: 88).
بنا بر اظهارات و اعترافات میر مسعود تقی زاده طرح استفاده از ضبط صوت برای عملیات ترور آیتالله خامنهای از قبل توسط محمد متحدی مطرح شده بود. او در ادامه اعتراف میکند که قرار بود شیوه ترور با ضبط صوتِ حامل بمب در مرحله اول برای ترور آیتالله موسوی اردبیلی به کار برود که هر شب جمعه در مسجد کنار خانه‌اش سخنرانی و تفسیر داشت، اما چون او تفسیر قرآن میکرد ترور او تبعات منفی برای سازمان داست و در واقع تبلیغ منفی محسوب میشد. او در ادامه می‌افزاید که بعد از اطلاع از برنامه سخنرانی آیتالله خامنهای در مسجد ابوذر روز قبل برای شناسایی به مسجد ابوذر رفته و فردای آن روز با ضبط صوت به محل رفتم و بعد از اقامه چهار رکعت اول به امامت آیتالله خامنهای در چهار رکعت دوم شرکت کردم و سپس وقتی ایشان برای سخنرانی به پشت میز بزرگی که قرار داشت رفت من بعد از یکی دو دقیقه ضبط صوت را به کار انداخته و جلوی ایشان گذاشتم. چون ترس داشتم که قبل از رسیدن نوار به آخر بمب عمل کند هر چه سریع‌تر به کناری رفته و جوراب‌هایم را پوشیدم و سپس به توالت رفته و از آنجا خارج شدم و از کوچه پشتی به میدان ابوذر که فولکس را آنجا گذاشته بودم رفتم و از محل دور شدم (آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی: پرونده ی مسعود تقی زاده).
پس از این بازجویی‌ها و اعترافات متهمین به جرم‌های خود، دادگاه انقلاب تهران به ریاست آیت الله محمدی گیلانی در نهایت تقی زاده و متحدی را به جرم به شهادت رساندن آیت الله قاضی طباطبایی، «تولید انفجار به قصد به شهادت رساندن مجاهد فی سبیل الله حجتالاسلام و المسلمین آقای سید علی خامنهای رئیسجمهور محبوب جمهوری اسلامی دامت شوکته که متأسفانه منجر به آسیب دیدن معظم له شد» و ترور ناموفق آیتالله ربانی شیرازی و اقدام به انفجار به قصد شهادت آیتالله موسوی اردبیلی و طرح ترور حجتالاسلام معادیخواه و سید اسدالله لاجوردی، به عنوان «باغی محارب و مفسد» شناخته و به اعدام محکوم میکند. تقی زاده و متحدی در ۸ بهمن ۱۳۶۰ در نماز جمعهی تبریز (قتلگاه آیت الله شهید قاضی طباطبایی) به دار مجازات آویخته میشوند. (روزی طلب، 1392: 157).
منابع
- امام خمینی، روح الله (1378) صحیفۀ امام، جلد 14، تهران موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
- هاشمی رفسنجانی، اکبر (1386) عبور از بحران (کارنامه و خاطرات 1360 هاشمی رفسنجانی)، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب
- روزنامۀ جمهوری اسلامی، 7 تیر 1360
- روزنامۀ اطلاعات، 7 تیر 1360
- آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده ی مسعود تقی زاده، شمارهی بازیابی ۵۱۶۸
- محبوبی، محمد (1393) روایت سوء قصد ناکام علیه آیتالله خامنهای، ماهنامه رمز عبور، شماره 3
- میردار، مرتضی (1384) خاطرات حجتالاسلام و المسلمین ناطق نوری، جلد اول، تهران ، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- روز طلب، محمد حسن (1392) ترکیب التقاط و ترور (بررسی عملکرد و اسناد گروه فرقان)، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- خبرگزاری فارس (1390) گفت‌وگوی فارس با امام جماعت مسجد ابوذر و شاهد حادثه ششم تیر، بازبینی در 11/12/1396
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=9004065282
- غفاری، مصطفی (1394) گزارشی از ماجرای ترور 6 تیر 1360، وبسایت مرکز حفظ و نشر آثار آیتالله خامنهای، بازبینی شده در 12/12/1396
http://farsi.khamenei.ir/file/terror-6-tir/default.htm?ref=4
خبرگزاری شفاف (1393) روزی که آیتالله خامنهای ترور شدند، بازبینی‌شده 11/12/1396
موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی