جلوه‌هایی از آزادی خرمشهر در آثار علیزاده نوحی

سومین کتاب از مجموعه «عکاسان جنگ (عراق علیه ایران)» با آثاری از احمد علیزاده نوحی، منتشر شد. نوحی متولد 1342 در آبادان است و در سال 1361 با عکس‌هایی از «عملیات ثامن‌الائمه» (شکست حصر آبادان) و عملیات «الی بیت‌المقدس» (آزادی خرمشهر) نمایشگاهی گروهی از عکس‌هایش در آبادان برگزار کرد.

این کتاب 112 عکس‌ سیاه و سفید از سال‌های 1352 تا 1367 علیزاده نوحی را در 148 صفحه در بر دارد.

تصویر روی جلد مجموعه عکس نوحی که خانه‌های ویران، سه انسان سجده‌کننده و درخت خشکیده و قوس برداشته در برابر آن‌ها را نشان می‌دهد، شِمایی از نقشی مینیاتوری را در ذهن تداعی می‌کند. نوحی این عکس را درست روز سوم خرداد 1361، آزادسازی خرمشهر ثبت کرده است.

 

 

«در این ویرانه‌ها چه می‌جویی؟» که ابتدای بخشی از یادداشت‌های شهید آوینی است، جمله سرآغاز هم‌گونی برای تصاویر کتاب و روایتگر حال عکاسی است که در کوچه‌های ویران شده دیار خود قدم می‌زند و شکاری جز تصویر ندارد. در ادامه این متن می‌خوانیم: «این کوچه‌های ویران که هنوز داغ جنگ بر پیشانی دارند و یا آن چه در تنگنای این کوچه‌ها و در دل این خانه‌ها گذشته ‌است؟ دفترچه‌های مشق شب کودکانی که اکنون سال‌هاست دوران کودکی را ترک گفته‌اند؟...»

چینش تصاویر، بر اساس تاریخ نیست و به نظر می‌رسد قصد عکاس روایت آرامش بر هم خورده خوزستان در هنگامه جنگ تحمیلی و سال‌های پس از آن بوده است. در صفحه‌های نخستین، تصاویری از رود آرام بهمن شیر، حاشیه رود کارون، دو زن در حال جمع‌آوری هیزم برای سوخت، هشت فرزند یک خانواده کشاورز در نخلستان و عکس‌هایی از کسب و کار محلی در سال‌های مختلف پیش از وقوع انقلاب و یک سال پس از آن(1358)، حاکی از رونق و آرامش شهر‌هایی چون شوشتر، بهبهان، آبادان و خرمشهر است.
 

مخاطب پس از مرور عکس‌هایی از سالروز پیروزی انقلاب در سال 1358 به ناگاه با تصویر آبادان بمباران شده‌ای مواجه می‌شود که هنوز هم دود سیاه پالایشگاه آن از دور به چشم می‌آید. صفحات بعدی، شهری جنگ‌زده را به نمایش گذاشته‌اند.

ثبت لحظه‌های انسانی نه‌چندان سطحی مانند تجمع مردم در میدان تیر، نظامیان ایرانی مسلح در دبیرستان ادب آبادان و گلزار‌های شهدا در این کتاب به مخاطب می‌گوید که شهرهای آبادان دیگر تا مدتی (هشت سال) جای آرام و امنی برای سکونت نیست.

موضوع تصاویر آمده در کتاب، مانند عکس‌هایی از تشییع و نماز بر پیکر شهیدان، رزمندگان سرخوش از پیروزی، خانواده‌های نگران و سوگوار شاید تکراری به نظر برسند اما احساس برآمده از هر عکس با دیگری متفاوت است.

هر چند تصاویری از اسیران عراقی در سوم خرداد سال 1361، به زودی و در میانه‌های کتاب در برابر نگاه مخاطب می‌نشیند و به او اطمینان می‌دهد که «خرمشهر آزاد شد» اما آمدن تصاویری از رزمندگان در حاشیه خرمشهر و اهواز و نمایش عکس‌هایی از تشییع پیکر شهیدان پس از تصویر آن پیروزی، نشان می‌دهد که این شادمانی، پایانی بر نبرد علیه دشمن متجاوز عراقی نبود و تعقیب او تا پیروی قاطع ادامه یافت.
 

تصویر چهار رزمنده بسیار جوان که در پاییز 1360 در مدرسه ملی ادب آبادان، اسلحه به دست و مصمم به شما لبخند می‌زنند، عکس پشت جلد مجموعه عکس «احمد علیزاده نوحی» است.

سومین کتاب از مجموعه «عکاسان جنگ (عراق علیه ایران)» را انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس با شمارگان یک‌هزار و 500 نسخه، در دو قطع خشتی کوچک و بزرگ، 148صفحه گلاسه و به بهای قطع کوچک 120‌هزار ریال و قطع بزرگ 250‌هزار ریال، روانه بازار نشر کرده است.