مخالفت جان کری با انتشار اسنادی جدید از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲

جان کری مانع از انتشار اسناد آمریکا درباره کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲

پنج‌شنبه، ۲۹ مهر ۱۳۹۵/ ۲۰ اکتبر ۲۰۱۶،

اصرار جدی و طولانی بر عدم انتشار اسناد کودتای ۲۸ مرداد بکلی غیرعادی است. انتشار اسناد یک کودتای معمولی، که ۶۳ سال از زمان آن گذشته، نباید این همه حساس و معضل‌آفرین باشد.

ملکم برن، که در «آرشیو امنیت ملی» دانشگاه جرج واشنگتن پروژه‌ای درباره روابط ایران و آمریکا در دست دارد، در «مجله پولیتیکو» (چهارشنبه، ۱۲ اکتبر ۲۰۱۶/ ۲۱ مهر ۱۳۹۵) یادداشتی منتشر کرده و به شدت به عدم دسترسی محققان به اسناد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ اعتراض کرده و آن را نامعقول خوانده است. عنوان یادداشت او این است: «اکنون زمان آن است که تاریخ واقعی کودتای ۱۹۵۳ ایران آشکار شود: برخلاف آنچه دولت ایالات متحده ممکن است تصور کند، بسته نگه داشتن اسناد [کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲] مطمئناً به منافع آمریکا در منطقه [خاورمیانه] کمک نمی‌کند.»

ملکم برن می‌نویسد: ۶۳ سال پیش سیا و سرویس اطلاعاتی بریتانیا به کودتایی دست زدند که نخست‌وزیر ایران را ساقط کرد و شاه را، که همکار غرب بود، به قدرت بازگردانید و حائل منطقه‌ای را در مقابل تجاوز احتمالی شوروی تقویت نمود... بیش از شش دهه از این کودتا می‌گذرد و پیامدهای آن هنوز بر روابط ایران و آمریکا سایه انداخته است. حیرت‌انگیز اینجاست که آمریکائیان هنوز به تمامی اسناد تاریخی مشارکت آمریکا در این واقعه دسترسی ندارند.

بنوشته ملکم برن، اخیراً، جان کری وزیر خارجه، که اشتیاق واقعی به تعامل سریع با ایران از خود نشان داده است، تصمیم گرفته مجموعه مفصل اسناد رسمی داخلی دیپلماسی آمریکا در دوره کودتای ۱۹۵۳ ایران را آزاد نکند. تمایل به صیانت از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، که به سختی به دست آمده، کاملاً قابل درک است ولی این تصمیم آقای جان کری مبتنی است بر تلقی نادرست از مخاطرات آزادسازی این مواد مهم تاریخی و نادیده گرفتن منافع بالقوه آن.

ملکم برن می‌افزاید: بنوشته وبسایت وزارت خارجه، در مجموعه ارزشمند «روابط خارجی ایالات متحده» (FRUS)، که «اسناد تاریخی رسمی» سیاست خارجی آمریکا بشمار می‌رود، جلد مربوط به کودتا در ایران منتشر نمی‌شود. وزارت خارجه در سال ۱۹۸۹ یک جلد سند درباره اوائل سال‌های دهه ۱۹۵۰ منتشر کرد که در آن هرگونه ردپایی از تصمیم آمریکا و بریتانیا برای کودتا در ایران سانسور شده بود. محققان این کار را تقلب می‌دانند و مصوبه کنگره تصریح دارد که مجموعه «اسناد روابط خارجی» باید «مشتمل بر اسناد جامع، دقیق و قابل‌اعتماد» باشد.

بنوشته ملکم برن، طی سال‌های اخیر برای عدم انتشار اسناد کودتای ایران عذرهای متعدد بیان شده است. بهانه استاندارد جامعه اطلاعاتی آمریکا برای عدم انتشار اسناد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ایران نیاز به حفاظت از «منابع و روش‌ها» عنوان می‌شود. البته که صیانت از اشخاص قابل تقدیر است ولی در مورد حادثه‌ای که شرکت‌کنندگان اصلی در آن فوت کرده‌اند این بهانه نامفهوم است. «حفاظت از روش‌ها» نیز از لحاظ نظری کاملاً منطقی است ولی این ادعا نیاز به مداقه دارد. تاریخ ۲۰۰ صفحه‌ای کودتا متعلق به سیا، که در سال ۲۰۰۰ در نیویورک تایمز درز کرد، و دو تاریخ دیگر از سیا، که بخشی از آن‌ها طبق قانون آزادی اطلاعات از طبقه‌بندی خارج شده، تقریباً تمامی روش‌های به کار رفته در کودتای ۱۹۵۳ را آشکار کرده است.

ملکم برن می‌افزاید: عذر دیگر وزارت خارجه در عدم ارائه اسناد کودتای ۱۹۵۳ ایران محترم شمردن درخواست دولت بریتانیا است که می‌خواهد سهم خود را در کودتا پنهان نگه دارد. این مسئله نیز سال‌هاست آشکار شده. برای مثال، کِرمیت روزولت، که عملیات سیا در تهران را هدایت می‌کرد، در دهه ۱۹۷۰ خاطرات کامل خود را منتشر کرده و درباره نقش بریتانیا در کودتا گفته است، و نیز در تاریخ ۲۰۰ صفحه‌ای سیا [بولتن منسوب به دونالد ویلبر] جزئیات زیادی درباره نقش بریتانیا در طراحی و برنامه‌ریزی کودتا وجود دارد.

تصویر ملکم برن از خاطرات کِرمیت روزولت و بولتن منسوب به دونالد ویلبر، که گویا تمامی رازهای کودتای ۲۸ مرداد را آشکار کرده، ساده‌اندیشانه است.* ظاهراً آقای ملکم برن با «رازهای» مهم‌تری آشنا نیست: تداوم شبکه‌های کودتا در دوران پسین و فرارویی آن به لابی‌های سیاسی- مالی-  دلالی بسیار قدرتمند و نیز سازمان‌دهی شبکه‌های پنهان اطلاعاتی پیمان ناتو (ناتوی اطلاعاتی یا «سوپر ناتو») بر بنیاد شبکه‌ها و عواملی که کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را سازمان دادند. به دلیل این ناآشنایی، ملکم برن نمی‌تواند علت سماجت کانون‌های اطلاعاتی بریتانیا و آمریکا را در حفظ اسرار کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ درک کند.

بی‌اطلاعی محققانی چون ملکم برن از اهمیت اسناد عملیات مخفی سال ۱۹۵۳ در ایران و پیامدهای امروزین آن، متأثر از دیدگاه کسانی چون یرواند آبراهامیان و مارک گازیوروسکی،‌ از محققان همان «آرشیو امنیت ملی»‌ دانشگاه جرج واشنگتن، است که در آثار خود مدعی بوده‌اند تمامی «اسرار» کودتا فاش شده و «رازی» برای گفتن نمانده است.

از مدت‌ها پیش این پرسش به جد برایم مطرح بوده است که چرا محققان «آرشیو امنیت ملی»‌ دانشگاه جرج واشنگتن به اسناد مفصل و بسیار مهم بازمانده از سِر شاپور ریپورتر در مراکز اسناد ایران کمترین اعتنایی نمی‌کنند، و نیز درباره نقش جرج کندی یانگ، قائم‌مقام وقت ام. آی. سیکس بریتانیا و طراح و فرمانده اصلی عملیات کودتا، بکلی سکوت کرده و می‌کنند؟ ** سانسور نقش این دو فرد و نادیده گرفتن کاملاً عمدی مجموعه غنی اسناد آرشیوهای ایران نه تنها مغایر با اصول تحقیق بلکه منافی با کنجکاوی ذاتی محققان است و به این دلیل، پس از گذشت سال‌ها، اینک برایم به شدت مشکوک و پرسش‌برانگیز شده است.

به راستی، «اسپانسرهای» مالی بخش ایران این نهاد تحقیقی خصوصی در دانشگاه جرج واشنگتن، که خود را «آرشیو امنیت ملی» می‌خواند، چه کسانی هستند، و آیا هدف آنان کانالیزه کردن تحقیقات درباره کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و شبکه‌های مخفی دوران ۴۵ ساله جنگ سرد در ایران نیست؛ شبکه‌هایی که هم‌اکنون نیز از نظر سیاسی و مالی اهمیت بالفعل فراوان دارند؟

اصرار بلکه سماجت جدی و طولانی بر عدم انتشار اسناد کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، که به تصور ملکم برن همه چیز آن سال‌ها پیش در خاطرات کِرمیت روزولت و «تاریخچه» منسوب به دونالد ویلبر و آثار مشابه، آشکار شده، بکلی غیرعادی است. انتشار اسناد یک کودتای معمولی، که ۶۳ سال از زمان آن گذشته، نباید این همه حساس و معضل‌آفرین باشد.

* درباره نحوه انتشار عجیب و میزان اعتبار «تاریخچه عملیات کودتا»، منسوب به دونالد ویلبر، در کتاب «کودتای بیست و هشت مرداد» (انتشارات روایت فتح، ۱۳۸۷)، و در مصاحبه‌ها و مقالات متعدد به تفصیل و مکرر سخن گفته‌ام.

** بنگرید به: «سیمای خانوادگی و زندگینامه جرج کندی یانگ، طراح و فرمانده کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲»

http://shahbazi.org/pages/young1.htm

«سِر شاپور ریپورتر و کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲»

http://shahbazi.org/pages/Reporter0.htm

«ریپورترها: توهم توطئه یا واقعیت تاریخی؟»

http://shahbazi.org/pages/Reporters_Sokhanvar_Nasime_Bidari.htm

+ مشخصات یادداشت ملکم برن در «مجله پولیتیکو»:‌

Malcolm Byrne, “It’s Time to Release the Real History of the 1953 Iran Coup: Contrary to what the U.S. government might think, holding on to the records certainly isn’t helping U.S. interests in the region.” POLITICO Magazine, October 12, 2016.

http://www.politico.com/magazine/story/2016/10/its-time-to-release-the-real-history-of-the-1953-iran-coup-214353