انتظار از خاطرات آیت‏الله محمد یزدی

هدف از ارائه این نقد، طرح توقعات و انتظارات و پاسخ به سوالاتی است که باید آنها پرداخته می شد. من شاید بارها و بارها خاطرات آیت‏الله محمد یزدی را برای استفاده در تنظیم بیش از سه عنوان کتاب و چندین مقاله مورد مطالعه قرارداده باشم. برخود لازم دانستم در هنگامی که توفیق ضبط و تدوین خاطرات حاج حسین سلیمانی را از سوی ایشان عهده دار‏گردیدم بار دیگر کتاب ایشان را که مرکز اسناد انقلاب اسلامی در حدود 700 صفحه همراه با اسناد و تصاویر در سال 1380 منتشر کرد، نقد کنم.

آیت‏الله حاج شیخ محمد یزدی از طلاب حوزه علمیه اصفهان است که تحصیلات حوزوی خود را در قم تکمیل کرد و از وعاظ و طلاب صاحب قلم و مبارز پیش از انقلاب است. وی از نیروهای مرتبط با هسته‏های فعال فرهنگی مذهبی و مبارزاتی بازار، قم، اصفهان و تهران بوده است. مهمترین جریان آن روزهای ایشان اداره شهر قم پس از پیروزی انقلاب و استقرار امام خمینی در منزل وی است.آیا موارد فوق‏الذکر در کتاب خاطرات ایشان مشروح و جزء به جزء از سوی راوی تشریح‏گردیده است؟ آیا انتشار این کتاب اطلاعات تاریخی دقیق و مستندی را به مخاطبان خود عرضه نموده است؟

این کتاب بدون نامه تدوین‏گر تنها به نام حقوقی آن یعنی مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر‏گردیده. این امر موجب عدم انعکاس نقاط ضعف موجود در کتاب به تدوین‏گر مجموعه است و مرکز اسناد نیز خود را ملزم به پاسخ گویی نسبت به انتقادات وارده ندانسته است. در مقدمه تعداد جلسات و مدت زمان آن و شروع و خاتمه مجموعه ضبط شده قید نگردیده است.

فصل اول در خصوص مدارس اصفهان، خصوصیات آنها و اشخاص فعال علمی یا مصاحبه‏گر خوب سوال و جواب ننموده و یا راوی مشاهدات دهه 20 و 30 اصفهان را به طور کامل در متن انتقال نداده است، تیترهای این فصل بهم ریخته و نظم تاریخی ندارد و مواردی همچون برخورد رضاخان با آیت‏الله بافقی و... تحلیلی است نه خاطرات شخصی این فصل با پراکنده گویی‏های فراوانی به پایان می رسد.

فصل اول از ولادت تا تحصیل در حوزه علمیه قم از صفحه 21-94 با 51 عنوان
فصل دوم تحقیقات و نگارش از صفحه 95 تا 125 با 21 عنوان، این بخش بیشتر شبیه بیوگرافی شخصی است نه خاطرات یک محقق
فصل سوم آیت‏الله بروجردی از صفحه 127 تا 161 با 31 عنوان
عناوین این فصل یا به نقل قول از دیگران و یا آنجایی که مشاهدات راوی عرضه می شود بدون استثناء بریده بریده و همراه با تحلیل است.
فصل چهارم مبارزات سیاسی از صفحه 162 تا 284 با 77 عنوان
فصل پنجم مبارزات حضرت امام خمینی از صفحه 285 تا 362 با 45 عنوان
فصل ششم دوران تبعید از صفحه 363 تا 460 با 41 عنوان
فصل هفتم: وقایع بعد از انقلاب

نتیجه گیری:
راوی هیچ توضیحی در باب فعالیت‏های بازاریان مبارز قم و مشهد نمی‏دهد و بیشتر سعی می نماید برخی وقایع تاریخی را تحلیل کرده و از ارائه هر نوع خاطره مستقلی اجتناب نموده است. در مورد واقعه نوزده دی قم نیز به نقد و تحلیل کتاب ایران بین دو انقلاب آقای آبراهامیان می پردازد. این کتاب هفتصد صفحه ای حدود 100 سند را بدون توضیح در متن در بر دارد که نمی‏دانم چه نقشی در شفاف سازی وقایع و رویدادهایی که راوی در آن نقش دارد ایفا می نماید. شاید همین نقطه ضعفهای کتاب باشد که خیلی از خوانندگان هم عصر وی دیگر رقبتی به روایت مشاهدات خود نداشته باشند.