قطعنامه های شورای امنیت درباره جنگ ایران و عراق در یک نگاه
درباره جنگ ایران و عراق مجموعا 18 قطعنامه در شورای امنیت به تصویب رسید که 11 مورد آن در زمان جنگ و 7 مورد آن پس از جنگ به تصویب رسید؛ که به طور خلاصه عبارتند از:
1- قطعنامه شماره 479 در 6 مهر ماه 1359 مصادف با 28 سپتامبر 1980 یعنی 7 روز پس از آغاز جنگ تحت عنوان «وضعیت مابین ایران و عراق» به اتفاق آرا به تصویب رسید. این قطعنامه بدون اشاره به آغازگر جنگ و بدون خواستن از عراق به بازگشتن به مرزهای بین¬المللی از دو طرف درخواست آتش بس را داشت در حالیکه بخش زیادی از خاک ایران توسط عراق اشغال شده بود. عراق بلافاصله در نامه ای خطاب به دبیرکل سازمان ملل ضمن تشکر، این قطعنامه را پذیرفت و آمادگی خود را برای اجرای آن به شرط پذیرش قطعنامه از طرف مقابل(ایران) اعلام کرد.
2- قطعنامه شماره 514 در 21 تیر ماه 1360 مصادف با 12 ژوئیه (جولای) 1981، پس از 21 ماه و نیم سکوت شورای امنیت و پس از آزادسازی مناطق اشغالی و فتح خرمشهر در عملیات های پیروز سال دوم جنگ؛ درحالی که عراق از اکثر مناطق ایران بیرون رانده شده بود به اتفاق آرا به تصویب رسید. این قطعنامه هم مانند قطعنامه قبل تحت عنوان وضعیت مابین ایران و عراق نوشته شده بود. در این قطعنامه از دو طرف خواستار آتش بس و قطع عملیات نظامی و بازگشت طرفین به مرزهای بین المللی شده بود.
3- قطعنامه شماره 522 در 12 مهر 1361 مصادف با 4 اکتبر 1982 پس از ورود ایران به خاک عراق در عملیات های رمضان در پی استراتژی ایران به نام تنبیه متجاوز به اتفاق آرا تحت عنوان وضعیت مابین ایران و عراق به تصویب رسید. مفاد این قطعنامه شبیه قطعنامه 514 می باشد.
4- قطعنامه شماره 540 در 9 آبان 1362 مصادف با 31 اکتبر 1983 در بعد از عملیات والفجر 4 در غرب کشور و انتشار گزارش های نمایندگان ویژه دبیر کل سازمان ملل از حمله به مناطق مسکونی و غیر نظامی ایران توسط عراق و گسترش جنگ به خلیج فارس توسط عراق و حملات عراق به نفتکش ها و مقابله به مثل ایران با 12 رأی موافق و 3 رأی ممتنع(مالت،پاکستان،نیکاراگوئه) صادر شد. در این قطعنامه ضمن درخواست به پایان دادن جنگ، از طرفین درگیر می خواهد از حمله به مناطق مسکونی(بدون اشاره به نام عراق) و ادامه درگیری ها در آب های خلیج فارس بپرهیزند.
5- قطعنامه شماره 552 در 11 خرداد 1363 مصادف با 1 ژوئن (جون)1984 بعد از عملیات خیبر در پی درخواست دولت های عربی خلیج فارس به خاطر حمله ایران به کشتی های در مسیر بنادر کویت و عربستان، تشکیل جلسه شورای امنیت و با 13 رأی موافق و 2 رأی ممتنع (نیکاراگوئه و زیمبابوه) به تصویب رسید. در این قطعنامه ضمن محکوم شدن حمله به کشتی ها در خلیج فارس بر رعایت حقوق دریایی کشورهای منطقه تأیید شده است. عراق این قطعنامه را پذیرفت اما ایران با انتشار بیانیه ای این قطعنامه را به دلیل عدم محکومیت عراق به عنوان آغازگر جنگ و ادامه دهنده حملات به نفت کش ها فاقد اعتبار و مغایر با اصول منشور سازمان ملل متحد دانست و آن را محکوم کرد.
6- قطعنامه شماره 582 در 5 اسفند ماه 1364 مصادف با 24 فوریه 1986 در پی فتح فاو در عملیات پیروزمندانه والفجر 8 و به درخواست عراق و شش عضو دیگر کشورهای اتحادیه عرب تشکیل شد و به اتفاق آرا به تصویب رسید. این قطعنامه در حالی که ایران در موضع برتر نظامی بود و منطقه استراتژیک فاو را فتح کرد بود از طرفین می خواست که بی درنگ همه نیروهای خود را به مرزهای بین المللی عقب بکشند. همچنین در این قطعنامه استفاده از سلاح های شیمیایی(بدون ذکر نام عراق به عنوان بکاربرنده این مواد) و حمله به مناطق غیرنظامی اظهار تأسف شده بود.
7- قطعنامه شماره 588 در 16 مهر 1365 مصادف با 8 اکتبر 1986 به اتفاق آرا تصویب شد که حاوی مطالب کلی و تکراری قطنامه های قبلی بود.
8- قطعنامه شماره 598 در 29 تیر ماه 1366 برابر با 20 ژوئیه (جولای) 1987 پس از عملیات مهم کربلای 5 در منطقه شلمچه و شرق بصره و سقوط هواپیمای مسافربری ایران توسط ناو امریکا در خلیج فارس به اتفاق آرا به تصویب رسید. در این قطعنامه برای اولین بار از جنگ ایران و عراق «با عنوان مخاصمه بین ایران و عراق» این قطعنامه تا حدودی نسبت به قطعنامه¬های قبلی خواسته¬های ایران را بیشتر برآورده می کرد. این قطعنامه یک سال پس از صدور یعنی در تاریخ 27 تیرماه 1367 توسط امام خمینی (ره) پذیرفته شد.
9- قطعنامه شماره 612 در 19 اردیبهشت 1367 مصادف با 9 می 1988، پس از استفاده شدید عراق از سلاح های شیمیایی علیه مردم شهر حلبچه عراق بعد از عملیات والفجر 10 در این منطقه و کشته شدن حدود 5000 کرد عراقی و همچنین کاربرد این سلاح ها در بازپس گیری فاو در محکومیت استفاده از این گونه سلاح ها بدون ذکر نام عراق به عنوان استفاده کننده سلاح های شیمیایی، صادر شد.
10- قطعنامه شماره 616 در 29 تیر 1367 مصادف با 20 ژوئیه (جولای) 1988،دو روز پس از اعلام پذیرفتن قطعنامه 598 توسط جمهوری اسلامی ایران، درباره محکومیت اقدام آمریکا در ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایران توسط ناو امریکا در خلیج فارس (در12/4/1367) و تأکید بر اجرای فوری و کامل قطعنامه 598، به تصویب رسید.
11- قطعنامه شماره 619 در 18 مرداد 1367 مصادف با 9 اگوست 1988 در روزهای پایانی جنگ مبنی بر عملیاتی شدن بند 2 قطعنامه 598 مبنی بر اعزام و نظارت نیروهای سازمان ملل بر آتش بس و عقب نشینی نیروهای طرفین درگیر تصویب شد.
12- قطعنامه شماره 620 در 4 شهریور 1367 مصادف با 26 اگوست 1988، شش روز پس از آتش بس بین ایران و عراق در این قطعنامه بدون محکومیت عراق، با توجه به گزارش های هیئت اعزامی دبیر کل سازمان ملل به منطقه از اینکه استفاده از سلاح های شیمیایی علیه ایران شدیدتر و بیشتر شده است ابراز تأسف می شود. همچنین از کشورهای جهان خواسته شد که نسبت به ارسال مواد و تجهیزات شیمیایی به دو کشور، کنترل بیشتری داشته باشند.
13- قطعنامه شماره 631 در 19 بهمن 1367 مصادف با 8 فوریه 1989، نزدیک به شش ماه پس از جنگ درباره اجرای قطعنامه 598 و تعویض نیروهای ناظر سازمان ملل (یونیماگ) به تصویب رسید.
14- قطعنامه شماره 642 در 7 مهر 1368 مصادف با 29 سپتامبر 1989، در زمان رهبری امام خامنه ای در مورد تمدید مأموریت نیروهای ناظر بر اجرای موارد آتش بس و قطعنامه 598 سازمان ملل صادر شد.
15- قطعنامه شماره 651 در 9 فروردین 1369 مصادف با 29 مارس 1990، در ارتباط با تمدید مهلت اقامت مأموران سازمان ملل متحد تا تاریخ 8 مهر 1369 برابر با 30 سپتامبر 1990 و همچنین اجرای موفقیت‌آمیز قطعنامه 598 صادر شد.
16- قطعنامه شماره 671 در 5 مهر 1369 مصادف با 27 سپتامبر 1990، در مورد تمدید مدت مأموران سازمان ملل تا تاریخ 9 آذر 1369 برابر با 30 نوامبر 1990 به درخواست مدیرکل سازمان ملل و همچنین درخواست ارسال یک گزارش در ارتباط با وضعیت نیروهای نظامی دو کشور به تصویب رسید.
17- قطعنامه شماره 676 در 7 آذر 1369 مصادف با 28 سپتامبر 1990، درباره تمدید مأموریت نیروهای ناظر سازمان ملل تا تاریخ 11 بهمن 1369 برابر با 31 ژوئیه 1991 به درخواست دبیر کل سازمان ملل بر طبق گزارش قبلی ناظرین، به تصویب رسید.
18- قطعنامه شماره 685 در 11 بهمن 1369 مصادف با 31 ژانویه 1991، آخرین قطعنامه شورای امنیت در موضوع جنگ ایران و عراق، نزدیک به دو سال و نیم بعد از پایان جنگ صادر شد. در این قطعنامه، مأموریت بازرسان سازمان ملل تا 2 اسفند 1369 برابر با 21 فوریه 1991 تمدید شد و همچنین بازرسان و دبیر کل سازمان ملل موظف به ارسال گزارش شدند.
ماهها پس از آتش بس، نیروهای عراقی همچنان در قسمت¬هایی از خاک ایران حضور داشتند ولی شورای امنیت بدون اینکه به طور مستقیم به این موضوع اشاره کند تنها از دو طرف درگیر می خواست که مفاد قطعنامه 598 را به اجرا در آورند. این در حالی بود که گروه نظارت سازمان ملل (یونیماگ) نیز در منطقه حاضر بود و وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در گزارش های متعدد خود به طور مرتب تخلفات عراق را به اطلاع این سازمان و شخص دبیر کل می رساند تا اینکه با تغییر سیاست های منطقه ای عراق و بعد از اشغال کویت توسط صدام، در تاریخ 23 مرداد 1369 طی نامه ای به رئیس جمهور ایران قرار داد 1975 الجزایر را مجدداً پذیرفت و در تاریخ 26 مرداد 1369 یعنی دو سال پس از آغاز آتش بس، از خاک جمهوری اسلامی ایران عقب نشینی کرد و شروع به آزادی اسرا نمود.
سایت سیاست ما