انقلاب فرهنگی از نگاه شهید باهنر

اشاره:

در سی ام  فروردین ماه سال ۱۳۵۹ ، شورای انقلاب، با تأیید امام خمینی، به گروه‌های سیاسی فعال در دانشگاه‌ها، برای تخلیه دفترهای خود در دانشگاه‌ها، مهلتی سه روزه داد. به دلیل مقاومت گروه های معاند ومعارض انقلاب فرهنگی و تحویل ندادن دفاتر خود ،  درگیری و خشونت در دانشگاه‌های مختلف ایران شدت گرفت و در اثر این درگیری ها چندین نفر کشته و تعداد زیادی نیز مجروح شدند که عمدتا از دانشجویان بودند.

این رویداد، سرآغاز حرکتی در دانشگاه ها شد که از آن تحت عنوان «انقلاب فرهنگی» یاد می‌شود.به همین مناسبت ترجمه مصاحبه با شهید دکترمحمدجواد باهنر در موضوعات مختلف به ویژه انقلاب فرهنگی را باز نشر کردیم  تا نسل جدید با ابعاد این موضوع از زبان کسی که خود در آن زمان عضو شورای انقلاب بوده بیشتر آشنا شود. البته این مصاحبه حدود یکسال از انقلاب فرهنگی ، در زمان تصدی شهید باهنر به عنوان وزیر آموزش و پرورش درخردادماه ۱۳۶۰ (چند ماه قبل از شهادت ایشان) انجام شده است.

نظام دانشگاهی متناسب با جمهوری اسلامی نبود

پرسش نخست ما پیرامون تعداد دانشگاه‌ها و دانشگاهیان و مدارس و دانش‌آموزان در داخل و خارج کشور می‌باشد؟

در حال حاضر [خرداد 1360]در ایران حدود ۲۲۰ دانشگاه و دانشکده و مرکز آموزش عالی وجود دارد که در فرایند انقلاب فرهنگی این دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در هم ادغام خواهند شد. اما در مورد تعداد دانشگاهیان داخل کشور باید گفت که حدود ۱۷۰ هزار دانشگاهی داخل کشور وجود دارد، و ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار دانشجوی ایرانی نیز خارج از کشور تحصیل می‌کنند. البته آمار مربوط به دانشجویان خارج از کشور خیلی دقیق نمی‌باشد، چرا که برخی از این دانشجویان با روادید گردشگری و برخی دیگر به نام کار از کشور خارج شده و برخی دیگر نیز رسما به دلیل تکمیل تحصیلات خود از کشور خارج شده‌اند. تعداد دانش‌آموزان نیز حدود ۹ و نیم میلیون دختر و پسر می‌باشد و تعداد مدارس نیز بین ۴۵ تا ۵۰ هزار باب مدرسه برآورد می‌شود.

تا حالا چه اقدام هایی و پیشنهادهایی در زمینه انقلاب فرهنگی به انجام رسیده‌اند؟

انقلاب فرهنگی در مفهوم کلی خود به معنی انقلاب ارزش‌ها و اخلاق و روابط اجتماعی و خصلت‌های فردی و اجتماعی است، و به نظر ما این انقلاب پیش از انقلاب عملیاتی‌ای که در صحنه‌های درگیری صورت پذیرفت، آغاز شده بود، انقلابی که نسلی نوین با خصلت‌ها و ارزش‌هایی نوین و بر آمده از اسلام پدید آورد. در واقع انقلاب فرهنگی پیش از این آغاز شده بود و در حال حاضر راه خود را ادامه می‌دهد، این از مفهوم کلی انقلاب فرهنگی. اما انقلاب فرهنگی در مفهوم خاص و ویژه‌اش، انقلابی علیه نظام آموزش پیشین می‌باشد، که با صدور بیانیه امام پیرامون ضرورت انقلاب علیه این نظام آموزشی، ستادی از فرهنگیان و اساتید دانشگاه باورمند به انقلاب اسلامی شکل گرفت. این ستاد در حال حاضر پیشرفت خوبی دارد. در حال حاضر ۱۵۰ کمیته در زمینه‌های مختلف پزشکی، فنی - مهندسی، علوم پایه و کشاورزی و… مشغول به فعالیت می‌باشند. در دوره تعطیلی دانشگاه‌ها نهادهای مختلفی برای جذب این نیروی بزرگ از دانشجویان به راه افتادند، از همین طریق برخی از دانشجویان در تحقیقات علمی و صنعتی به ویژه در زمینه تولید قطعات یدکی صنایع نظامی مشغول به فعالیت شدند، بیشتر این افراد نیز با جهاد سازندگی همکاری کرده و به روستا‌ها رفتند تا در مدرسه‌سازی و ساخت راه و پل‌های مواصلاتی و برق‌رسانی و آب‌رسانی به روستا‌ها سهیم شوند. امیدواریم در سال آینده برخی از دانشگاه‌ها آماده پذیرش دانشجو شوند.

در مورد آموزش و پرورش نیز باید گفت که در حال حاضر حدود ۵۰۰ استاد دانشگاه با کمک تعدادی از دانشجویان انقلاب فرهنگی در آموزش پرورش را مورد بررسی قرار داده‌اند تا راهکارهای اساسی را در این زمینه تعیین نمایند. هنوز ۴۰ درصد از متون درسی تغییر نکرده‌اند که می‌بایست در مراحل بعدی تغییر کنند. از سویی وزارت (آموزش و پرورش) در راستای استفاده از دانشجویان مؤمن و متعهد، بسیاری از این جوانان مؤمن را برای تدریس در مدارس کشور استخدام نموده است. لازم به ذکر است که در مورد آموزش و پرورش، ما مدارس را همچون دانشگاه‌ها تعطیل نکردیم بلکه سعی کردیم تا آرام‌آرام روش‌های آموزش را متحول سازیم تا به یکباره با ده میلیون دانش‌آموز بیکار مواجه نشویم.

گروه‌های چپ‌گرا و راست‌گرا سعی می‌کنند در مدارس و دانشگاه‌ها به ویژه دبیرستان‌ها نفوذ کنند، آیا این گروه‌ها در این امر موفق بوده‌اند یا خیر؟

همان‌گونه که فرمودید این گروه‌ها برآنند تا در مدارس و دانشگاه‌ها نفوذ کنند، و هدف اصلی ایشان ایجاد هرج و مرج و درست کردن مشکل در این محیط‌ها می‌باشد. این گروه‌ها می‌خواهند بر مدارس تسلط یابند تا در ‌‌نهایت مدارس را به تعطیلی کشانده و نوعی کینه و خشم در میان دانش‌آموزان به وجود آورند تا زمینه را برای انتشار بیانیه‌ها و ترویج شعارهای ضد انقلابی خود آماده سازند. اما دانش‌آموزان مسلمان با پیوستن به انجمن‌های اسلامی در مقابل ایشان ایستادگی کرده و طرح‌های ایشان را نقش برآب می‌کنند. در حال حاضر نیز انجمن‌های اسلامی هماهنگ با یکدیگر در راستای ناکام گذاشتن طرح‌های شوم این گروه‌ها در مدارس عمل می‌کنند.

دلیل تعطیلی دانشگاه‌ها چه بود، از این اقدام چه هدفی را دنبال می‌کنید؟

تعطیلی دانشگاه‌ها دلایل مختلفی دارد. از یک سو نظام دانشگاهی ایران متناسب با نظام جمهوری اسلامی نبود، در واقع محتوای علمی بسیاری از گروه‌ها ضعیف و کج‌مدار بوده و با جامعه استقلال‌خواه ایران تناسبی نداشتند. به طور خلاصه می‌توان گفت که نظام آموزشی رایج ما را وابسته می‌خواست، از همین رو می‌بینیم که تعداد زیادی از پزشکان و مهندسان ما در بیمارستان‌های بزرگ و کارخانه‌های عظیم آمریکا و کشورهای اروپایی کار می‌کنند، و در واقع در خدمت طبقات محروم مردم خودشان نیستند.

از سوی دیگر... بر اثر مسائل سیاسی و اجتماعی بعد از انقلاب... وقتی این گروه‌ها دیدند که از سوی جامعه طرد شده‌اند، به این فکر افتادند تا محیط دانشگاه را به پایگاهی برای خود تبدیل کنند، و از همین رو در دانشگاه‌ها مراکزی برای جاسوسی و توطئه و شایعه‌پراکنی و فعالیت‌های ضد انقلابی ایجاد کرده بودند.

از سوی دیگر تعداد دانشگاه‌ها و موقعیت جغرافیایی آن‌ها و رابطه این نهاد‌ها با میزان نیروی انسانی‌ای که برای این مراکز استاد تربیت می‌کنند با یکدیگر تناسبی نداشتند. به این دلایل و دلایل دیگری از این دست دانشگاه‌ها به طور موقت تعطیل شدند تا نظام آموزشی جدیدی متناسب با جامعه و نظام اسلامی شکل گیرد.

از سویی ما مصمم هستیم تا به یاری خداوند مدارس کشور را مجهز به کتابخانه کنیم، به همین دلیل در تابستان آینده ۳۰ هزار کتابخانه در مدارس تأسیس خواهیم کرد، هر یک از این کتابخانه‌ها دست‌کم ۴۰۰ عنوان کتاب در اختیار خواهند داشت...امیدواریم در آینده کتابخانه‌های بزرگی را تأسیس نماییم.

همچنان که می‌دانید پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ملت‌های مسلمان به ویژه دانشجویان مسلمان جهان اشتیاق فراوانی برای آشنایی با انقلاب اسلامی از خود نشان می‌دهند. در این زمینه چه اقداماتی صورت پذیرفته است به ویژه اینکه این مسئله تا حدودی به اقدامات ستاد مرکزی انقلاب فرهنگی باز می‌گردد؟

برای نیل به این هدف زمینه تحصیل دانشجویان مسلمان دیگر کشور‌ها را در کشور فراهم کرده‌ایم تا این افراد با انقلاب اسلامی آشنا شوند. به نظر ما این بهترین راه برای صدور انقلاب می‌باشد. دیگر رویکرد ما در این زمینه ایجاد روابط گرم با برادران مسلمان در کشورهای عربی و دیگر کشور‌ها می‌باشد، این اجمال قضیه است اما اینکه تحصیل این افراد علاقمند به انقلاب اسلامی در چه زمان و در چه دانشگاه‌هایی صورت پذیرد نیاز به اقدامات لازم دیگری دارد که هنوز اجزایی نشده‌اند.

بخش زیادی از طبقه مستضعف روستا‌ها از پدیده بی‌سوادی رنج می‌برند لطفا بفرمایید در این زمینه چه اقداماتی کرده‌اید؟

یکی از کارهایی که انجام شده است ایجاد ده هزار مدرسه در روستاهای دور افتاده بوده است، که هشتاد درصد آن‌ها به بهره برداری رسیده‌اند. در این زمینه وزارت آموزش و پرورش تنها نهاد فعال نیست، بلکه نهضت‌های سوادآموزی که برای این منظور ایجاد شده‌اند نقش فعالی در این زمینه ایفا کرده‌اند. پس از دستور امام مبنی بر ریشه کنی بی‌سوادی در کشور مراکز نهضت سوادآموزی فعالیت خود را آغاز کرده و بسیاری از برادران و خواهران دانشگاهی از سوی این مراکز به روستا‌ها اعزام شدند تا به بزرگسالان بی‌سواد، خواندن و نوشتن بیاموزند.. از همین رو فقط در سال گذشته بیش از ۲۴۰ هزار نفر در این مراکز خواندن و نوشتن را فرا گرفتند.

پیام شما به دانشجویان و دانش‌آموزان جهان اسلام چیست؟

می‌خواهیم از سویی این دانشجویان و دانش‌آموزان مسلمان روح این انقلاب اسلامی بزرگ را دریابند، و از طرف دیگر می‌خواهیم به ایشان بگوییم که دانش‌آموزان و دانشجویان ایرانی نقش بزرگی در شکل گیری و پاسداری از انقلاب اسلامی داشته‌اند. ایشان باید خود را به گونه‌ای اسلامی آماده سازند تا جایگاه واقعی خود را دریابند و در انقلاب‌های اسلامی ملت‌ها در اقصی نقاط جهان علیه ظلم و کفر و سرکشی جباران مشارکت جویند و در صدور انقلاب جهانی اسلام مشارکت کنند که در واقع صدور ارزش‌ها و اخلاق و احکام و بنیادهای اسلامی صحیح می‌باشد.