13 آبان 1400
آتش اختلاف مصدق و کاشانی را آمریکایی‌ها دامن می‌زنند
مجله خواندنیها؛ 4 بهمن 1331
«بحران شدیدی که بر سر لایحه اختیارات یک‌ساله دکتر مصدق روی داد و منجر به اعطای این اختیارات گردید یکبار دیگر توجه جهانیان را به اوضاع ایران معطوف داشت. مطبوعات خارجی از موقع تقاضای اختیارات یک‌ساله دکتر مصدق و تشنجی که در مجلس بر سر این لایحه برپا شد متوجه اوضاع ایران شده بودند، ولی جریان جلسه روز یکشنبه مجلس و نامه شدیداللحن آیت الله کاشانی به مجلس در خصوص اختیارات، مثل بمب در دنیا صدا کرد و به عنوان یک خبر مهم و فوق‌العاده در دنیا منتشر گردید.
روزنامه‌های خارجی، مخصوصاً مطبوعات انگلیس و کشورهای همسایه همان روز یکشنبه این خبر را مورد تفسیر قرار دادند و نوشتند که با علنی شدن شکاف و اختلاف بین آیت الله کاشانی و دکتر مصدق حوادث مهم و فوق‌العاده‌ای در ایران پیش خواهد آمد.
«دیلی اکسپرس» و «نیوزکرونیکل» چاپ لندن و «کومبا» و «پاریزین لیبره» چاپ پاریس در شماره‌های روز دوشنبه خود اظهار عقیده کرده‌اند که «آغاز مبارزه آیت الله کاشانی با دکتر مصدق صفحه جدید و مرحله تازه‌ای را در تاریخ سیاسی دو سال اخیر ایران باز می‌کند. این مبارزه به نفع هر کس که انجام پذیرد ثبات اوضاع سیاسی ایران را از میان خواهد برد و نتایج مهمتری در پی خواهد داشت».
«کومبا» چاپ پاریس در تفسیر بروز اختلاف بین مصدق و کاشانی می‌نویسد:«اختلاف بین دکتر مصدق و آیت الله کاشانی از شش ماه قبل، یعنی از فردای قیام سی‌ام تیر و تجدید زمامداری دکتر مصدق شروع می‌شود. این اختلاف که ابتدا بر سر شاه و حزب توده و سیاست دولت درباره نفت شروع شده بود، به تدریج بر سر مسائل مختلف سیاسی و خصوصی توسعه یافت تا اینکه در آخرین ملاقات بین دکتر مصدق و کاشانی کلمات تندی بین آنان ردوبدل گردید و کاشانی دشنام‌گویان از خانه مصدق خارج شد. پس از این ملاقات روابط مصدق و کاشانی قطع شد و مصدق دستور داد به توصیه‌ها و دستورات آیت الله کاشانی ترتیب اثر داده نشود و از طرف دیگر او را به کلی از جریان امور دور نگاهداشت.
مراجعت سفیر آمریکا به تهران در یک ماه قبل، شکاف بین دکتر مصدق و آیت الله کاشانی را عمیق‌تر کرد، زیرا سفیرکبیر آمریکا در اولین ملاقات‌های خود با دکتر مصدق سوءظن و نگرانی دولت آمریکا را نسبت به فعالیت‌های کاشانی اعلام داشت و شرط شروع مذاکرات برای حل قضیه نفت را عدم مداخله کاشانی در این امر قرار داد. مصدق هم که از کاشانی دل خوشی نداشت این تقاضا را پذیرفت و در مذاکرات اخیر نفت حاضر نشد کوچکترین اطلاعی در اختیار آیت الله کاشانی بگذارد. از طرف دیگر چند نفر از کسانی که به دشمنی و خصومت با آیت الله کاشانی معروف بودند بر سر کارهای مهم گماشته شدند و این اقدامات بیش از پیش کاشانی را نسبت به مصدق خشمگین ساخت.
ولی با وجود تمام این ناملایمات کاشانی میل نداشت اختلاف خود را با دکتر مصدق علنی سازد و در جواب شایعاتی که راجع به این اختلاف در افواه جریان داشت مرتباً توافق و هم‌آهنگی خود را با دکتر مصدق اعلام می‌کرد. تا اینکه دکتر مصدق به توصیه سفیر آمریکا تقاضای یک سال تمدید اختیارات خود را کرد و این اقدام که مجلس و رئیس آن آیت الله کاشانی را بیش از پیش تضعیف می‌نمود، طاقت آیت الله کاشانی را طاق کرد و او را به مبارزه علنی و جدی با دکتر مصدق واداشت».
روزنامه سویسی «تریبون دوژنو» راجع به عکس‌العمل دکتر مصدق در برابر نامه آقای کاشانی می‌نویسد:«از قرائت نامه آیت الله کاشانی در مجلس تا تصویب اختیارات، دکتر مصدق کمال خونسردی و خوشحالی خود را داشت. مصدق بلندتر از هر روز می‌خندید و با نمایندگانی که به ملاقات او می‌رفتند شوخی می‌کرد. او یقین داشت که مجلس مجبور است اختیارات را تصویب کند و در غیر این صورت هم بیمی نداشت. زیرا استعفا می‌داد و با خیال راحت تختخواب و پتو را به «احمدآباد» انتقال می‌داد.
هندرسن، سفیرکبیر آمریکا در همان روز با دکتر مصدق ملاقات کرد و برخلاف تصور قبلی خود، مصدق را بشاش‌تر و خندان‌تر از هر روز دید. مصدق به قدری اعتماد به نفس داشت و با لحن محکم سابق مذاکرات نفت را دنبال می‌کرد که گویی بحرانی وجود ندارد. هندرسن که با حالت نگران و مأیوس وارد منزل مصدق شده بود، پس از این مذاکرات با اطمینان خاطر از نزد مصدق خارج شد و پیش از اینکه نتیجه رأی مجلس معلوم شود به واشنگتن اطلاع داد:«وضع مصدق محکم است».
مصدق پیروز شده است، ولی آیا این پیروزی قطعی است؟...کاشانی ظاهراً در مبارزه برای جلوگیری از تصویب اختیارات مصدق شکست خورده است، ولی آیا میدان را خالی خواهد کرد؟...روزنامه آمریکایی «نیویورک پست» به این سؤالات پاسخ منفی می‌دهد و می‌نویسد:«بدون شک کاشانی به این آسانی دست از مبارزه برنخواهد داشت و به یک تیر از کارزار برنمی‌گردد...و اگر جنگی را آغاز کرد تا پیروزی یا شکست نهایی آن را دنبال می‌کند. کاشانی اکنون خود را علمدار دفاع از قانون اساسی و رژیم دموکراسی پارلمانی قلمداد می‌کند و می‌گوید من با مصدق نمی‌جنگم، بلکه با دیکتاتوری فردی مبارزه می‌کنم و به حقانیت خود ایمان دارم».
روزنامه‌های دیگر آمریکایی به طور کلی از جریانات اخیر و شکست کاشانی در برابر مصدق خوشحالند. «نیویورک تایمز» و «واشنگتن پست» اظهار امیدواری می‌کنند که با دور شدن کاشانی از صحنه سیاست ایران، مسأله نفت به نحو «مطلوب» حل شود».
«بحران شدیدی که بر سر لایحه اختیارات یک‌ساله دکتر مصدق روی داد و منجر به اعطای این اختیارات گردید یکبار دیگر توجه جهانیان را به اوضاع ایران معطوف داشت. مطبوعات خارجی از موقع تقاضای اختیارات یک‌ساله دکتر مصدق و تشنجی که در مجلس بر سر این لایحه برپا شد متوجه اوضاع ایران شده بودند، ولی جریان جلسه روز یکشنبه مجلس و نامه شدیداللحن آیت الله کاشانی به مجلس در خصوص اختیارات، مثل بمب در دنیا صدا کرد و به عنوان یک خبر مهم و فوق‌العاده در دنیا منتشر گردید.
روزنامه‌های خارجی، مخصوصاً مطبوعات انگلیس و کشورهای همسایه همان روز یکشنبه این خبر را مورد تفسیر قرار دادند و نوشتند که با علنی شدن شکاف و اختلاف بین آیت الله کاشانی و دکتر مصدق حوادث مهم و فوق‌العاده‌ای در ایران پیش خواهد آمد.
«دیلی اکسپرس» و «نیوزکرونیکل» چاپ لندن و «کومبا» و «پاریزین لیبره» چاپ پاریس در شماره‌های روز دوشنبه خود اظهار عقیده کرده‌اند که «آغاز مبارزه آیت الله کاشانی با دکتر مصدق صفحه جدید و مرحله تازه‌ای را در تاریخ سیاسی دو سال اخیر ایران باز می‌کند. این مبارزه به نفع هر کس که انجام پذیرد ثبات اوضاع سیاسی ایران را از میان خواهد برد و نتایج مهمتری در پی خواهد داشت».
«کومبا» چاپ پاریس در تفسیر بروز اختلاف بین مصدق و کاشانی می‌نویسد:«اختلاف بین دکتر مصدق و آیت الله کاشانی از شش ماه قبل، یعنی از فردای قیام سی‌ام تیر و تجدید زمامداری دکتر مصدق شروع می‌شود. این اختلاف که ابتدا بر سر شاه و حزب توده و سیاست دولت درباره نفت شروع شده بود، به تدریج بر سر مسائل مختلف سیاسی و خصوصی توسعه یافت تا اینکه در آخرین ملاقات بین دکتر مصدق و کاشانی کلمات تندی بین آنان ردوبدل گردید و کاشانی دشنام‌گویان از خانه مصدق خارج شد. پس از این ملاقات روابط مصدق و کاشانی قطع شد و مصدق دستور داد به توصیه‌ها و دستورات آیت الله کاشانی ترتیب اثر داده نشود و از طرف دیگر او را به کلی از جریان امور دور نگاهداشت.
مراجعت سفیر آمریکا به تهران در یک ماه قبل، شکاف بین دکتر مصدق و آیت الله کاشانی را عمیق‌تر کرد، زیرا سفیرکبیر آمریکا در اولین ملاقات‌های خود با دکتر مصدق سوءظن و نگرانی دولت آمریکا را نسبت به فعالیت‌های کاشانی اعلام داشت و شرط شروع مذاکرات برای حل قضیه نفت را عدم مداخله کاشانی در این امر قرار داد. مصدق هم که از کاشانی دل خوشی نداشت این تقاضا را پذیرفت و در مذاکرات اخیر نفت حاضر نشد کوچکترین اطلاعی در اختیار آیت الله کاشانی بگذارد. از طرف دیگر چند نفر از کسانی که به دشمنی و خصومت با آیت الله کاشانی معروف بودند بر سر کارهای مهم گماشته شدند و این اقدامات بیش از پیش کاشانی را نسبت به مصدق خشمگین ساخت.
ولی با وجود تمام این ناملایمات کاشانی میل نداشت اختلاف خود را با دکتر مصدق علنی سازد و در جواب شایعاتی که راجع به این اختلاف در افواه جریان داشت مرتباً توافق و هم‌آهنگی خود را با دکتر مصدق اعلام می‌کرد. تا اینکه دکتر مصدق به توصیه سفیر آمریکا تقاضای یک سال تمدید اختیارات خود را کرد و این اقدام که مجلس و رئیس آن آیت الله کاشانی را بیش از پیش تضعیف می‌نمود، طاقت آیت الله کاشانی را طاق کرد و او را به مبارزه علنی و جدی با دکتر مصدق واداشت».
روزنامه سویسی «تریبون دوژنو» راجع به عکس‌العمل دکتر مصدق در برابر نامه آقای کاشانی می‌نویسد:«از قرائت نامه آیت الله کاشانی در مجلس تا تصویب اختیارات، دکتر مصدق کمال خونسردی و خوشحالی خود را داشت. مصدق بلندتر از هر روز می‌خندید و با نمایندگانی که به ملاقات او می‌رفتند شوخی می‌کرد. او یقین داشت که مجلس مجبور است اختیارات را تصویب کند و در غیر این صورت هم بیمی نداشت. زیرا استعفا می‌داد و با خیال راحت تختخواب و پتو را به «احمدآباد» انتقال می‌داد.
هندرسن، سفیرکبیر آمریکا در همان روز با دکتر مصدق ملاقات کرد و برخلاف تصور قبلی خود، مصدق را بشاش‌تر و خندان‌تر از هر روز دید. مصدق به قدری اعتماد به نفس داشت و با لحن محکم سابق مذاکرات نفت را دنبال می‌کرد که گویی بحرانی وجود ندارد. هندرسن که با حالت نگران و مأیوس وارد منزل مصدق شده بود، پس از این مذاکرات با اطمینان خاطر از نزد مصدق خارج شد و پیش از اینکه نتیجه رأی مجلس معلوم شود به واشنگتن اطلاع داد:«وضع مصدق محکم است».
مصدق پیروز شده است، ولی آیا این پیروزی قطعی است؟...کاشانی ظاهراً در مبارزه برای جلوگیری از تصویب اختیارات مصدق شکست خورده است، ولی آیا میدان را خالی خواهد کرد؟...روزنامه آمریکایی «نیویورک پست» به این سؤالات پاسخ منفی می‌دهد و می‌نویسد:«بدون شک کاشانی به این آسانی دست از مبارزه برنخواهد داشت و به یک تیر از کارزار برنمی‌گردد...و اگر جنگی را آغاز کرد تا پیروزی یا شکست نهایی آن را دنبال می‌کند. کاشانی اکنون خود را علمدار دفاع از قانون اساسی و رژیم دموکراسی پارلمانی قلمداد می‌کند و می‌گوید من با مصدق نمی‌جنگم، بلکه با دیکتاتوری فردی مبارزه می‌کنم و به حقانیت خود ایمان دارم».
روزنامه‌های دیگر آمریکایی به طور کلی از جریانات اخیر و شکست کاشانی در برابر مصدق خوشحالند. «نیویورک تایمز» و «واشنگتن پست» اظهار امیدواری می‌کنند که با دور شدن کاشانی از صحنه سیاست ایران، مسأله نفت به نحو «مطلوب» حل شود».