نصیحت مکتوب پدر به پسرش؛ اوضاع بد جوری پس است!

اگر می‌خواهید فضل‌الله زاهدی را بیشتر بشناسید؛‌ وی فرزند ابوالحسن خان بصیردیوان از مالکان همدان بود. در دوره جوانی به بریگاد قزاق پیوست. در دوره رضا شاه فرماندار نظامی خوزستان شد. زاهدی در جریان نهضت ملی شدن نفت، هوادار این نهضت بود. وی در ابتدا  از حامیان جبهه ملی بود، ولی نهایتا با مصدق دچار اختلاف شد.

 

در 25 مرداد 1332، فرمان نخست‌وزیری زاهدی توسط محمدرضا شاه صادر شد، ولی مصدق آن را نپذیرفت. دولت در جریان کودتای 28 مرداد 1332 سقوط کرد، زاهدی نخست‌وزیر شد و شاه به کشور بازگشت. پسرزاهدی، اردشیر، با شهناز پهلوی ازدواج کرد و به این ترتیب رابطه‌اش با شاه نزدیکتر شد.

 

گرایش محمدرضا شاه به امریکا، به ویژه بعد از کودتای 28 مرداد،بیشتر شد. با براندازی نهضت ملی نفت و تشکیل کنسرسیومهای نفت که شرکتهای امریکایی 40 درصد سهم نفت ایران را به دست می‌آوردند، روابط دو کشور گسترش بیشتری یافت.

 

فضل‌الله زاهدی در نامه‌ای خطاب به فرزندش اردشیر از سفرهای بی نتیجه وی به امریکا و ژنو و صرف هزینه‏های هنگفت ابراز نارضایتی کرده و با استناد به تاکید روزنامه‌های اروپا در نامناسب بودن اوضاع ایران، وی را ملزم به دقت بیشتر در امور مالی‏اش می‏کند. زاهدی همچنین در این نامه به سفر دکتر کشاورز با گذرنامه عراقی و فعالیتهای نامبرده با دانشجویان در تبلیغ علیه دولت، تظاهرات تعدادی از دانشجویان مقابل خانه دکتر اقبال، احتمال یکسره شدن اوضاع ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری امریکا، بی‏تفاوتی محمدرضا شاه نسبت به اوضاع ایران و اطمینان بیش از اندازه به امریکا، بی فایده بودن نخست‌وزیری شریف امامی، ترس از سهم خواهی بیشتر حزب ایران و جبهه ملی در صورت به قدرت رسیدن، سفر مهناز زاهدی اشاره دارد. سند زیر که برگرفته از اسناد موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران می‏باشد به این نامه اشاره دارد.

 

اردشیر عزیزم

فردا یکشنبه با والاحضرت به فرانکفورت می‌روم که در آنجا روز سه شنبه حرکت کند. من خیلی میل داشتم مهناز برای یک ماه دیگر به امریکا نیاید ولی چون والاحضرت مایل بودند چیزی نگفتم بعد از یک ماه چرا والاحضرت مجددا مراجعت می‌کند نپرسیدم در مدت کم ماموریت چندین دفعه ایاب و ذهاب با مخارج هنگفت و از حد زیادی بالاخره از کجا باید پرداخت و از کدام درآمد نمی‌دانم شما یک ماه مخارج تلفنی خودت و خانواده زاهدی را در امریکا ژنو و تهران حساب کنی خوب ملتفت می‌شوی مطلب از چه قرار است.

 

اینها خیلی مهم نیست هنگام رفتنت به امریکا گفتم دیر شده و کار مهمی از پیش نمی‌رود حالا هم همین عقیده را دارم. تقریبا تمام روزنامه‌های اروپا کم و بیش بد  می‌نویسند و بدبین هستند به اوضاع موضوع ژنو اگر یک مقاله انتقال یافته یا فرستاده‌اند هنوز نتوانسته‌ایم معلوم کنیم.

 

اما دکتر کشاورز معروف در سویس است با تذکره عراقی چند نفر دیگر از آنها در تمام اروپا با دانشجویان مشغول تبلیغ هستند. شاید به امریکا هم رفته رخنه کرده باشند در تهران مصدق فیروز است از طرف دانشجویانی که رفته بودند درب خانه اقبال بعضی بی احترامی و فحش شنیده شده.

 

روزنامه‌ها راجع به وضع مالی ما می نویسند من از اعلیحضرت پرسیدم فرمودند هر چه امریکا[ییها] می‌خواستند قبول کردیم آمدن شریف امامی کاری درست نمی‌کند ولی رفقای حزب ایران و جبهه ملی ایشان بیشتر روی کار خواهند آمد آنچه به نظر می‌رسد اعلیحضرت همایونی امرار وقت می‏کند بفرمایند و کار مهمی برای کشور در نظر ندارند. من تصور می‌کنم وضع ایران با تجدید انتخابات امریکا یکسره بشود شما از حالا باید گوش باشید. کوشش بی فایده که اعضای شما را ناراضی کند و خرج فوق‌العاده آنجای شما ثمری ندارد. قدرت ماها جلوگیری از سیاست خارجی نمی‌کند قدری حوصله و خلق خوش و ضمنا صرفه جویی در خرج برای آینده لازم است. تو این حدیث مفصل بخوان از این مجمل. امروز ناهار سفیرکبیر مسکو آقای انصاری و قریب و خانمهایشان میهمان والاحضرت هستند. هما اینجا است تا دو هفته دیگر می‌رود. انتخاب فاطمی برادرزاده فاطمی در امریکا بین دانشجویان راهکار به کلی منتفی می‌کند. [امضا] زاهدی

[ 3 تا 1-11-115ز]