ظل السلطان یا مسعود میرزا

  سلطان مسعود میرزا(1229-1297) ملقب به ظل السلطان شاهزاده قاجار و بزرگترین پسر ناصرالدین شاه بود. ظل‌ السلطان مدت زیادی حاکم اصفهان بود. او خود را مالک بر حق تاج و تخت می دانست. تاریخ مسعودی به قلم اوست. پس از مرگ ناصر الدین شاه به دلیل اینکه مادر وی از خاندان قاجار نبود با اینکه مسن تر از مظفر الدین شاه بود از تاج و تخت محروم شد.
زندگی
سلطان مسعود میرزا در 20 صفر 1266 (1229 شمسی) در تبریز متولد شد. پدر او ناصرالدین شاه و مادرش عفت السطنه از زنان صیغه شاه و دختر رضاقلی بیگ، غلام پیشخدمت بهمن میرزا برادر اعیانی محمد شاه، بود. به خاطر آنکه از مادری غیر قاجار زاده‌ شده‌ بود به جای او مظفرالدین ‌میرزا به ولیعهدی انتخاب شد.
او در جوانی حکمران مازندران بود و از سال 1288 حاکم اصفهان شد. در طول سالهای بعد، حکومت ایالت های فارس، کردستان، لرستان و یزد نیز به او داده شد. او همواره مایل به داشتن نیروی نظامی شخصی بود . بنابر این در اصفهان فوج های نظامی با لباس و اسلحه ارتش اتریش تشکیل داد و برای تعلیم دادن آنها از آلمان معلم های نظامی استخدام کرد. ناصرالدین شاه که از خود سری های ظل السلطان در اصفهان بیم داشت، او را شبانه از تمام حکومت های خود عزل کرد و تنها شهر اصفهان را برایش باقی گذاشت. مسعود میرزا تا سال 1225 قمری، حاکم اصفهان بود.
وی در مدت حکومت در اصفهان برخی از عمارتهای باقی مانده از دوره صفوی را کاملاً نابود کرد ، عمارت هایی مانند عمارت آیینه خانه در کنار زاینده رود)، و برخی دیگر را به مرز نابودی کشاند. او آینه کاری‌ های روی ستونهای عالی قاپو و چهل ستون را از میان برد. وی همچنین دستور داد روی نقاشی های نفیس داخل چهل ستون را با گچ بپوشانند و نقاشان قاجاری بر روی آنها نقاشی‌ های کم‌ارزش خود را بنگارند..
پس از به قدرت رسیدن محمد علی شاه، وی به امی ‌د حمایت مشروطه خواهان از وی و برکناری محمد علی شاه گاهی کمک های کمی به مشروطه خواهان می کرد.در روز به توپ بستن مجلس توسط لیاخوف، خانه ی وی (عمارت مسعودیه) در کنار می ‌دان بهارستان یکی از محلهایی بود که مشروطه خواهان در آن سنگر گرفته بودند و به سوی قزاقان تیر اندازی می کردند.
وی در سال ۱۳۳۶ هجری قمری برابر با ۱۲ تیر ۱۲۹۷ در باغ نو اصفهان در گذشت و در مشهد . به خاک سپرده شد. تاریخ مسعودی به قلم اوست. ظل السلطان، علاوه بر فارسی و عربی، زبان فرانسه را نیز می دانست. او کتابخانه بزرگی داشت و در آن کتاب های نفیس خطی جمع می کرد.
از شاهزادگان دوره قاجاریه، مسعود میرزا ظل السلطان، پسر ارشد ناصرالدین شاه، از نظر تمول و ثروت و طول مدت حکمرانی و قدرت، یکی از رجال شاخص و منحصر به فردی است که با هیچ یک از اقوام خود قابل مقایسه نیست. وی در طول مدت عمر خود، سی و چهار سال متوالی حاکم اصفهان و قریب چهل و پنج سال متناوب حاکم مازندران و اصفهان و فارس و مدتی نیز فرمانروای مطلق العنان هفده شهر ایران بوده است.
مسعود میرزا ظل السلطان در روز بیستم صفر سال 1266ه.ق از بطن عفت السلطنه بدنیا آمد. او سه سال از مظفرالدین شاه بزرگتر بود ولی چون عفت السلطنه از دودمان شاهان قاجار و از زنهای عقدی ناصرالدین شاه نبود، ظل السلطان به ولیعهدی انتخاب نشد. حسرت ولایتعهدی، از اوان کودکی حسادت برادرش مظفرالدین میرزا را در جانش بر انگیخت و تا پایان عمر، آرزوی مالکیت و پادشاهی یک دم از مخیله اش دور نشد.
ظل السلطان در سال 1278ه در حالی که سیزده سال بیشتر نداشت، به حکومت مازندران و ترکمن صحرا و سمنان و دامغان منصوب گردید و چهار سال در این سمت باقی ماند.
پس از پایان دوره حکمرانی اش در مازندران، به تهران احضار شد و پس از ورود به پایتخت با همدم الملوک (دختر امیر کبیر) که بعدها به همدم السلطنه ملقب گردید ازدواج کرد و پس از برگزاری مراسم عقد ازدواج به فرمانروایی فارس انتخاب شد. در سال 1921 به اصفهان می رود و این مرتبه دوره حکمرانی او تا سال 1325 یعنی سی و پنج سال متوالی ادامه پیدا می کند. از همان اوان شباب و عنفوان جوانی راه استفاده و یا به اصطلاح آن ایام، دخل و مداخل را خوب می دانست و به جمع آوری نقدینه و جواهر و املاک عشق و علاقه مفرطی داشت و روز به روز بر دامنه سلطه و چنگ اندازی بر املاک حومه اصفهان می افزود.
پارک مسعودیه تهران، باغ نو، باغ حاجی آباد، باغ ابریشم، باغ اکبرآباد، شکارگاه و عمارت قمشلو و ابنیه قهدزیجان و کوجان اصفهان، میل وافر شاهزاده قاجار را به ملک و دارایی نشان می دهد. آنچه مسلم است این است که رعایت حال رعیت و رضایت فروشندگان املاک اهمیت چندانی برای او نداشت.
دوران حکومت ظل السلطان در اصفهان، به قلع و قمع مخالفان و سرکوب شورشهای محلی و داخلی و یا افزون بر داراییهای کلان، از طریق دست اندازی بر اموال مردم می گذشت و از آنجا که مملکت داری جایی در ذهنیت قاجار نداشت، اغلب اوقات را به شکار و بلوک گر دی و خوشگذرانی سپری می کرد. با این حال، نباید از نظر دور داشت که تشکیل قشون منظم، تأسیس روزنامه فرهنگ، افتتاح مدرسه همایونی به سبک جدید و اکل دو میلیتر (Ecole de Militaire) یا مدرسه نظامی برای تعلیم داوطلبان قشون، از جمله اقدامات ظل السلطان در اصفهان است.
سلطان مسعود میرزا(1229-1297) ملقب به ظل السلطان شاهزاده قاجار و بزرگترین پسر ناصرالدین شاه بود. ظل‌ السلطان مدت زیادی حاکم اصفهان بود. او خود را مالک بر حق تاج و تخت می دانست. تاریخ مسعودی به قلم اوست. پس از مرگ ناصر الدین شاه به دلیل اینکه مادر وی از خاندان قاجار نبود با اینکه مسن تر از مظفر الدین شاه بود از تاج و تخت محروم شد.
زندگی
سلطان مسعود میرزا در 20 صفر 1266 (1229 شمسی) در تبریز متولد شد. پدر او ناصرالدین شاه و مادرش عفت السطنه از زنان صیغه شاه و دختر رضاقلی بیگ، غلام پیشخدمت بهمن میرزا برادر اعیانی محمد شاه، بود. به خاطر آنکه از مادری غیر قاجار زاده‌ شده‌ بود به جای او مظفرالدین ‌میرزا به ولیعهدی انتخاب شد.
او در جوانی حکمران مازندران بود و از سال 1288 حاکم اصفهان شد. در طول سالهای بعد، حکومت ایالت های فارس، کردستان، لرستان و یزد نیز به او داده شد. او همواره مایل به داشتن نیروی نظامی شخصی بود . بنابر این در اصفهان فوج های نظامی با لباس و اسلحه ارتش اتریش تشکیل داد و برای تعلیم دادن آنها از آلمان معلم های نظامی استخدام کرد. ناصرالدین شاه که از خود سری های ظل السلطان در اصفهان بیم داشت، او را شبانه از تمام حکومت های خود عزل کرد و تنها شهر اصفهان را برایش باقی گذاشت. مسعود میرزا تا سال 1225 قمری، حاکم اصفهان بود.
وی در مدت حکومت در اصفهان برخی از عمارتهای باقی مانده از دوره صفوی را کاملاً نابود کرد ، عمارت هایی مانند عمارت آیینه خانه در کنار زاینده رود)، و برخی دیگر را به مرز نابودی کشاند. او آینه کاری‌ های روی ستونهای عالی قاپو و چهل ستون را از میان برد. وی همچنین دستور داد روی نقاشی های نفیس داخل چهل ستون را با گچ بپوشانند و نقاشان قاجاری بر روی آنها نقاشی‌ های کم‌ارزش خود را بنگارند..
پس از به قدرت رسیدن محمد علی شاه، وی به امی ‌د حمایت مشروطه خواهان از وی و برکناری محمد علی شاه گاهی کمک های کمی به مشروطه خواهان می کرد.در روز به توپ بستن مجلس توسط لیاخوف، خانه ی وی (عمارت مسعودیه) در کنار می ‌دان بهارستان یکی از محلهایی بود که مشروطه خواهان در آن سنگر گرفته بودند و به سوی قزاقان تیر اندازی می کردند.
وی در سال ۱۳۳۶ هجری قمری برابر با ۱۲ تیر ۱۲۹۷ در باغ نو اصفهان در گذشت و در مشهد . به خاک سپرده شد. تاریخ مسعودی به قلم اوست. ظل السلطان، علاوه بر فارسی و عربی، زبان فرانسه را نیز می دانست. او کتابخانه بزرگی داشت و در آن کتاب های نفیس خطی جمع می کرد.