زندگی و زمانه محمدابراهیم امیرتیمور کلالی

محمدابراهیم امیر تیمور، ملقب به سردار نصرت در سال 1273 شمسی در خراسان به دنیا آمد. اجداد امیر تیمور ریاست ایل تیموری و مسئولیت حفاظت سرحدات خراسان را بر عهده داشتند. پدر وی علی مردان‌خان تیموری ملقب به نصر‌الملک بود. (1) امیر تیمور در 18 ماهگی پدر و در سه سالگی مادر خود را از دست داد. مادر امیر تیمور بی بی خورد صبیه میرزا اسماعیل، مستوفی باخرز بود که در تاریخ 1301ق به عقد ازدواج علیمردان‌خان ــ پدر محمدابراهیم امیر تیمور ــ درآمد و در سال 1322ق از دنیا رفت. (2)

امیر تیمور تحصیلات خود را از مدرسه رحیمیه مشهد آغاز کرد و سپس در یکی از مدارس نظامی تحت ریاست رضاقلی‌خان افشار  (امجدالملک) و بعد از آن در مدرسه اقدسیه به ادامه تحصیل پرداخت. (3) پس از درگذشت برادرش نصرالملک در سال 1334ق به ضرب گلوله شوکت‌الدوله به جای وی رئیس ایل تیموری شد.(4)
 وی در سال 1296 ش با نیر عظمی ازدواج کرد. شش دختر و یک پسر به نامهای ناهید، محمدرضا، جهان، پری، تیموردخت، افسانه و ژاله ثمره این ازدواج بود. ناهید فرزند ارشد امیر تیمور با اسکندر میرزا، رئیس جمهور اسبق پاکستان ازدواج کرد. (5)

امیر تیمور از سال 1296-1300 فرماندار قوچان بود. وی در سال 1304 به عضویت مجلس موسسان اول درآمد و در آن مجلس به نفع سلطنت پهلوی رای داد. امیر تیمور در دوره ششم (1305) از حوزه تون، طبس و فردوس و در دوره‌های هفتم، هشتم و نهم (1307-1314) و چهاردهم و پانزدهم (1322-1328) نماینده مشهد در دوره‌های دوازدهم و سیزدهم (1318-1322) نماینده کاشمر در مجلس شورای ملی بوده است. وی در کابینه‌های دکتر مصدق از 12 اردیبهشت تا 19 آذر 1330 وزیر کار و از سه‌شنبه 5 آذر تا 27 آذر 1330 با حفظ سمت به جای سرلشکر منصور مزینی به ریاست شهربانی کشور منصوب شد و از 9 آذر 1330 تا شنبه 14 دی 1330 وزیر کشور بود. (6) امیر تیمور در انتخابات دوره هفدهم مجلس شورای ملی با آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدق بر سر انتخاب شمس‌الدین قنات‌آبادی از شاهرود اختلاف پیدا کرد و استعفا نمود. متن استعفای وی به شرح زیر است:
جناب آقای دکتر محمد مصدق نخست‌وزیر معظم ایران
به پاس همکاری و افتخاری که از حسن ظن و توجه جنابعالی از بدو تشکیل دولت داشته است صادقانه و صمیمانه تا جایی که موجبات فراهم بوده است تمام وقت و سعی و هم بنده مصروف خدمتگزاری گردیده و وظایف خطیر و مهمی را که در وزارت کار و سرپرستی اداره کل شهربانی و در وزارت کشور به عهده داشته‌ام شرافتمندانه انجام و به کشور و به اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و به جنابعالی خدمت و در اجرای منویات خیر خواهانه و وطن‌پرستانه شما کوشیده‌ام. اکنون با تشکر از الطاف و محبتهایی که مبذول فرموده‌اید و با اطمینان به این که هرگز خاطرات خوش ایام خدمتگزاری را که زیر نظر مستقیم مرد بزرگ و میهن‌دوستی گذرانیده‌ام فراموش نخواهم نمود و پیوسته وفادار و حق‌شناس خواهم بود، اجازه می‌خواهد استعفاء خود را از وزارت کار و وزارت کشور تقدیم و امید است با موافقتی که انتظار دارم بفرمائید بر مراتب تشکر و امتنانم بیفزایید. از خداوند متعال توفیق جنابعالی را در انجام خدمات ملی مسئلت و فرصت را برای تقدیم و تجدید احترامات فائقه مغتنم می‌شمارم.
             وزیر کار و کشور. امیر تیمور
             تهران عصر جمعه 13 دی ماه 1330 (7)

 امیر تیمور در دوره هجدهم (1332-1335) نماینده حوزه تون، طبس و فردوس در مجلس شورای ملی بود و در جلسه پنجشنبه 29 مهرماه 1333 این دوره هنگام بحث در مورد قرارداد کنسرسیوم معروف به قرارداد "امینی-پیچ" به همراه محمد درخشش، حایری‌زاده، شمس‌الدین قنات‌آبادی و مصطفی کاشانی به مخالفت با این قرارداد پرداخت.

 امیرتیمور در سال 1334 با افروز فرهود ازدواج کرد. دو پسر و دو دختر به نامهای نصرالله متولد 1335، لاله متولد 1338، حمیرا متولد 1339 و علیمردان متولد 1340 نتیجه این ازدواج بود.
 با شروع فعالیت مجدد جبهه‌ی ملی در تیرماه 1339 اسم امیر تیمور نیز به عنوان عضو شورای مرکزی جبهه ملی دوم آمده است. با برگزاری انتخابات فرمایشی دوره بیستم مجلس شورای ملی، شورای مرکزی جبهه ملی در 18 اسفند 1340 تشکیل جلسه داد و در اعلامیه‌ای به امضاء 28 نفر از جمله امیر تیمور کلالی به نحوه برگزاری انتخابات به شدت اعتراض شد. "... مجلس کنونی و دولت متکی به آن غیر قانونی است ...". در اواخر دی ماه 1340 دانشگاه تهران متشنج شد و جمعی از دانشجویان به وسیله نظامیان مورد ضرب و شتم قرار گرفتند و تعدادی از سران جبهه ملی از جمله دکتر صدیقی، دکتر سنجابی، دکتر آذر، مهندس حسیبی ، مهندس زیرک‌زاده و دکتر شمس‌الدین امیرعلایی دستگیر و بازداشت شدند. در پی وقوع این واقعه امیر تیمور به همراه سایر اعضای شورای مرکزی جبهه ملی در نامه‌ای به دادستان کل دیوان عالی کشور به شدت به اتفاق رخ داده اعتراض نمودند و به تعطیل مشروطیت و سانسور مطبوعات و خودکامگی و استبداد دولت اشاره کردند.
 از این به بعد امیر تیمور از سیاست کناره گیری کرد و تا پایان عمر به املاک به ارث رسیده رسیدگی می‌کرد(8) فقط در اواخر سال 1357 با تشدید تظاهرات انقلابی مردم مشهد، امیر تیمور از سپهبد امیر عزیزی استاندار وقت خراسان خواستار برخورد شدید با مردم انقلابی شد، وقتی از این امر نتیجه‌ای نگرفت رهسپار تهران شد و در دیداری با شاه در دی ماه 1357 توصیه‌هایی جهت حفظ نظام شاهنشاهی ارائه نمود البته این رهنمودها نتیجه‌ای نداشت و شاه چهار روز بعد کشور را برای همیشه ترک نمود(9)
 امیر تیمور در سال 1358 به امریکا رفت و در کنار فرزندانش در جنوب کالیفرنیا زندگی کرد. وی در اواخر سال 1361 به ایران برگشت و در 22 بهمن 1366 در 93 سالگی درگذشت. (10)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. محمدابراهیم امیر تیمور، خاطرات امیر تیمور کلالی، رئیس ایل، وکیل مجلس، وزیر کابینه مصدق، ویراستار حبیب لاجوردی (هاروارد: دانشگاه هاروارد، مرکز مطالعات خاورمیانه، 1997م=1376)، ص1-2.
2. محمدابراهیم امیر تیمور، ناگفته‌هایی از دولت دکتر مصدق، مقدمه، استنساخ و ملحقات مرتضی رسولی‌پور (تهران: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1380)، ص10.   
3. ابراهیم زنگنه قاسم‌آبادی، تاریخ و رجال شهرستان تایباد (مشهد: حافظ ابرو، 1388)، ص307.
4. محمود صارم درگزی، خاطرات میرزا محمود صارم‌الملک درگزی، تصحیح، تعلیق و تحشیه ابوطالب صارمی، علی کریمیان (شیروان: شیلان، 1388)، ص411. 
5. محمد ابراهیم امیر تیمور، ناگفته‌هایی از دولت دکتر مصدق، ص11.
6. محمود صارم درگزی، ص412.
7. اسناد موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، شماره ثبت 12841پ.
8. محمد ابراهیم امیر تیمور، ناگفته‌هایی از دولت دکتر مصدق، ص20-21.
9. محمد ابراهیم امیر تیمور، خاطرات امیر تیمور کلالی، رئیس ایل، وکیل مجلس، وزیر کابینه مصدق، ص 94-95 و 140-145.
10. مهرانگیز دولتشاهی، خاطرات مهرانگیز دولتشاهی اولین و تنها سفیر زن ایران (1354-1357) نماینده سه دوره مجلس شورای ملی، مصاحبه کننده شاهرخ مسکوب (تهران: صفحه سفید، 1390).