چگونگی تشکیل و فعالیت‌های کانون جوانان پیشگام ترکمن‌صحرا در گنبد

قبل از پیروزی انقلاب ازهمان آغاز فعالیت هواداران چریک‌های فدایی در گنبد، برخی از دبیرستان‌ها و مدارس گنبد به محلی برای انجام فعالیت‌های سیاسی تبدیل شده بود. بطوریکه تعداد دانش‌آموزان فعال در رابطه با اینگونه فعالیت‌ها قابل توجه بود. دراول پیروزی انقلاب اسلامی، دانش‌آموزان این مدارس موفق شده بودند در نامگذاری مدارس موفقیت‌هایی کسب نمایند. به دلیل کثرت دانش‌آموزان هوادار و دانش‌آموزان ترکمن در اینگونه مدارس در نام‌گذاری‌ها از اسامی رهبران چریک‌های فدایی خلق و شخصیت‌های ملی و شاعران ترکمن استفاده می‌شد. نام دبیرستان احمد قلی به (بیژن جزنی) و نام دبیرستان دختران ولی‌محمد محمدی به (کمینه) و دبیرستان کاووس به (مختومقلی) تغییر یافت. تغییر نام مدارس مطابق با خواسته های فدائیان خلق در روزهای اول پیروزی انقلاب ، گویای نفوذ آنها در دبیرستان های گنبد بود. بعد از تشکیل کانون فرهنگی، سیاسی خلق ترکمن و ستاد مرکزی شوراهای ترکمن صحرا، برخوردهایی در دبیرستان‌ها و مدارس راهنمایی میان دانش‌آموزان ترکمن که درای گرایش های اسلامی بودند با هواداران چریک‌های فدایی صورت می‌پذیرفت. ابتدا شیوه فعالیت‌ها و رسیدگی به مشکلات و مسائل دانش‌آموزی از طریق ستاد پیگیری می‌شد ولی بعد از درگیری اول، ضرورت پاسخگویی به نیازهای دانش‌آموزان در جهت به وجود آوردن تشکل ویژه دانش‌آموزی، تشکیلات جدیدی مطرح می‌شود و چون این مسئله از دیدگاه سازمان فدائیان، اهمیت داشت ، طرح تشکیل دانش‌آموزان پیشگام تهران، برای گنبد نیز پیشنهاد گردید تا تشکل دمکراتیک دانش‌آموزان پیشگام به وجود آید. حدوداً در اردیبهشت سال 58 ساختمان سالن پیشاهنگی گنبد که در تصرف ستاد قرار داشت به "کانون جوانان پیشگام ترکمن صحرا" تبدیل شد. نحوه فعالیت دانش‌آموزان و جوانان پیشگام درسال 1357 در شهر گنبد، پنج دبیرستان پسرانه و یک هنرستان و یک دبیرستان دخترانه وجود داشت که در همه این مدارس هواداران سازمان فدائیان فعالیت می کردند. وظیفه کانون جوانان و دانش‌آموزان پیشگام این بود که به فعالیت‌های دانش‌آموزی نظم و تشکل بدهد. بدین منظور بعد از کسب اطلاع و گزارش از این گونه مدارس حرکت‌هایی در این جهت صورت گرفت. چون آن موقع شعار و برنامه‌سازان پیشگام مرکز، تشکیل شوراهای دانش‌آموزی و شرکت در فعالیت‌های صنفی، سیاسی دانش‌آموزان بود. در مدارس گنبد شعار دانش‌آموزان (پیشگام) تشکیل شوراها بود اما چون غیر از دانش‌آموزان پیشگام، گروه‌ها و جریانات دیگری از جمله انجمن اسلامی دانش‌آموزان، انجمن دانش‌آموزان مسلمان (هواداران مجاهدین خلق) و کانون دانش‌آموزان (هواداران حزب توده) و ... فعالیت داشتند، تشکیل شوراهای دانش‌آموزی بدون شرکت عمل و رضایت آنان امکان نبود. لذا تشکیل شورا برای همه جریانات سیاسی داخل دانش‌آموزان مطرح بود. از فعالیت دیگر دانش‌آموزان پیشگام، به وجود آوردن تشکل صنفی، سیاسی ویژه دانش‌آموزان پیشگام بود تا ازاین طریق صف این دانش‌آموزان از بقیه گروه‌ها جدا باشد و با تشکل دانش‌آموزان پیشگام امکان گسترش فعالیت‌ها و جذب نیرو فراهم باشد. در مدارس، دانش‌آموزان پیشگام تشکیلات نداشتند ولی تشکل داشتند و فعالیت‌هایی مانند کمیته کوهنوردی، هسته‌های مطالعاتی و پخش اعلامیه داشتند. در اکثر مدارس دانش‌آموزان پیشگام توانسته بودند بیشتر دانش‌آموزان به خصوص دانش‌آموزان ترکمن را زیر پوشش فعالیت خود قرار بدهند. برای هر مدرسه یک نفر به عنوان مسئول انتخاب می‌شد. مسئولین مدارس در جلسه هماهنگی فعالیت‌های خود را ضمن هماهنگ نمودن، رهنمودهای لازم را نیز از پیشگام می‌گرفتند. کانون جوانان پیشگام علاوه بر مدارس در محلات ترکمن‌نشین نیز فعالیت‌هایی انجام می‌داد. تقریباً در 17 محله شهر گنبد کتابخانه‌های محلی فعالیت می‌کرد. دانش‌آموزان و جوانان باسواد محلات در این کتابخانه‌ها فعالیت‌هایی مانند: نمایشگاه کتاب ترتیب می‌دادند و نشریات و اعلامیه‌های سازمان و ستاد و پیشگام را از این محلات پخش می‌کردن. بعضی از این کتابخانه‌های محلی، کمیته کوهنوردی نیز داشتند و در تابستان و ایام تعطیل، مرکز تشکل دانش‌آموزان، محلات بودند. بعد از گسترش فعالیت ستاد، اختصاص یافتن کانون به فعالیت‌های فرهنگی و هنری، و با توجه به وسیع بودن ابعاد فعالیت دانش‌آموزان پیشگام شهر و روستاها، بخشی از فعالیت‌های دانش‌آموزی مدارس و محلات گنبد به کانون واگذار شده بود. البته برنامه فعالیت، همان برنامه پیشگام بود و هیچگونه ویژگی نداشت. برای دانش‌آموزان روستاها نیز که در مدارس و دبیرستان‌ها فعالیت داشتند برنامه‌هایی مانند کتابخانه‌های محلی پیش‌بینی شده بود و در این رابطه بخش دانش‌آموزی پیشگام موفق شده بود کتابخانه‌های زیادی در روستاها تشکیل بدهد. پیشگام علاوه بر فعالیت‌های دانش‌آموزی در زمینه هنری، تبلیغاتی، انتشاراتی نیز فعالیت‌هایی می‌نمود. همچنین کلاس مطالعاتی و تئوریک داشت. سازماندهی و تقسیم مسئولیت‌ها در کانون جوانان پیشگام بخش‌های فعالیت پیشگام عبارت بودند از: 1. بخش دانش‌آموزی؛ 2. بخش تبلیغات؛ 3. بخش انتشارات؛ 4. بخش هنری؛ 5. بخش روستایی؛ 6. بخش آموزش. مسئولیت پیشگام: پیشگام ابتدا در آغاز تشکیل، توسط نظارت مستقیم محمد (نادر) فعالیت می‌کرد. تاجی طالبی و رحمان نقش بیشتری در پیشبرد فعالیتها داشتند. ولی بعداً از اوایل پاییز سال 58، قدیر (اسم مستعار) مسئول پیشگام بود. رحمان (اسم مستعار) نیز رفته بود. مسئول بخش دانش‌آموزی، دبیرستان‌های کمینه، سعدی، خدمات (1) شریعتی، تاجی طالبی بود و دبیرستان مختومقلی، جزنی و هنرستان و خدمات (2) نیز حاجی رحیم بود. چهار مدرسه اول از محل پیشگام با مسئولیت رحمان و تاجی و بعداً نازی معروفی فعالیت می‌کردند و چهار مدرسه بعدی از محل کانون توسط سعید (اسم مستعار) و حاج‌رحیم به فعالیت می‌پرداختند. آموزش مطالعاتی و تئوریک مسئولین دانش‌آموزان با سعد و رحمان از عناصر پیشگام تهران بود. در پیشگام چند نفر از اعضای پیشگام تهران به اسامی رحمان (اسم مستعار) سعید (اسم مستعار) و احمد (اسم مستعار) و بهمن (اسم مستعار) برای دانش‌آموزان پیشگام در فصل تعطیل، کلاس مطالعاتی می‌گذاشتند. بخش روستایی پیشگام چند نفر در این بخش فعالیت می‌کردند به روستاها می‌رفتند. کتابخانه تشکیل می‌دادند و اعلامیه‌ها و نشریات سازمان و ستاد و پیشگام را به آنجا می‌بردند و به مسائل و سئوالات دانش‌آموزان و جوانان روستایی رسیدگی می‌کردند. بخش هنری پیشگام این بخش فعالیت بسیار محدودی داشت چون با بودن فعالیت کانون در بخش هنری و فرهنگی، فعالیت هنری پیشگام زیاد محسوس نبود. تنها چند مورد نمایش فیلم و اجرای نمایشنامه و تئاتر (پانتومیم) و اجرای برنامه سرود در روزهای مراسم از اهم فعالیت‌های پیشگام بود. بخش تبلیغات پیشگام فروش و پخش کلیه نشریات، اعلامیه (تصاویر و عکس‌ها) و ... سازمان و پیشگام در این محل صورت می‌گرفت. البته کانون فرهنگی و ستاد نیز فعالیت تبلیغاتی مستقل داشتند. همچنین نمایشگاه دائمی کتاب توسط بخش تبلیغات در محل پیشگام و گاهاً در معابر عمومی و روزهای مراسم ترتیب داده می‌شد. بخش انتشارات پیشگام انتشارات پیشگام چاپ تکثیر اعلامیه‌ها و نشریات و ... سازمان و ستاد و پیشگام را به عهده داشت. ساختمانی در خارج از محل پیشگام در اختیار بخش انتشارات بود که به علت حجم کار زیاد از این امکان ثانوی نیز استفاده می‌نمود. کلاً انتشارات دارای 4-3 دستگاه پلی‌کپی، یک دستگاه زیراکس، چندین دستگاه ماشین تایپ بود. از نظر توانایی فعالیت انتشارات پیشگام خوب بود. علاوه بر علی رمضانی و عین‌الله بخش‌زاده، مهدی حریری دیبا (مجید) و اصغر (محمد) و محمد مهدویان (محمدی) در این بخش فعالیت می‌کردند. چگونگی تشکیل و فعالیت‌های کانون فرهنگیان ترکمن‌صحرا بعد از گسترش فعالیت ستاد مرکزی شوراها و کانون فرهنگی و سیاسی و اندکی بعد از تشکیل پیشگام عده‌ای از فرهنگیان و کارمندان گنبد که اکثراً ترکمن و از هواداران چریک‌های فدایی خلق بودند تصمیم می‌گیرند تا بر اساس رهنمود سازمان پیشگام تشکل ویژه صنف فرهنگیان را به وجود آورند. چون این عده ارتباط نزدیکی با عناصر فعال فدائیان ترکمن‌صحرا و به ویژه با فعالیت‌های ستاد و کانون داشتند، به راحتی می‌توانستند پایه‌های این تشکل را بنا نمایند. 1. گری 2. محمد عزیزی 3. عاشورمحمد شیرمحمدی 4. مشهد فرد دوجی 5. کوچک کر 6. عراز محمد قرنجیک 7. قربان نیازی هیأت مؤسس این کانون بودند و در این تشکل مسئولیت این کانون را به عهده داشتند. کانون فرهنگیان موفق شده بودند بخش وسیعی از فرهنگیان و معلمان دبیرستان‌ها و مدارس راهنمایی و ابتدایی را به خود جذب نماید و دهها نفر از عناصر معلم و فرهنگی در این کانون فعالیت داشتند علاوه بر آن در انتخابات رئیس آموزش و پرورش گنبد موفق شده بود کاندیدای خود، کوچک کر را به پیروزی برساند که خود نمایانگر گسترش فعالیت و نفوذ این کانون میان فرهنگیان و کارکنان آموزش و پرورش بود. اهداف و برنامه‌های اعلام شده از سوی کانون فرهنگیان ترکمن‌صحرا 1. به وجود آوردن تشکل صنفی سیاسی فرهنگیان و کارکنان آموزش و پرورش 2. تشکیل شوراهای معلمان، فرهنگیان و کارکنان آموزش و پرورش 3. انتخاب ریاست آموزش و پرورش با مراجعه به آرای کارمندان و معلمان 4. انتشار نشریه‌ای پیرامون حقوق کارمندان و فرهنگیان 5. شرکت دادن فرهنگیان و کارکنان در مسائل سیاسی و مهم انقلاب 6. همکاری با شوراهای محلی و ... 7. همکاری با شوراهای روستایی کانون فرهنگیان و کارکنان موفق شده بود تشکل نسبتاً پایداری را به وجود آورد. به خاطر وجهه عناصر مؤسس این کانون در میان کارکنان و فرهنگیان و همچنین نبودن جریانات و گروه‌های رقیب در میان فرهنگیان و به ویژه به خاطر ارتباط نزدیک با ستاد و کانون، اکثریت فرهنگیان از کانون مذکور حمایت می‌کردند. آنها در مدارس توانسته بودند شوراهایی از کارمندان و فرهنگیان به وجود آورند. علاوه بر اینکه در انتخاب کاندیدای خود به ریاست آموزش و پرورش موفق شده بودند موفقیت‌هایی در زمینه فعالیت در تشکیل شوراهای محلی شهر کسب نموده بودند. در روزها و فصل تعطیلی به روستاها می‌رفتند و در جنب ستاد مرکزی شوراها، فعالیت‌های تبلیغی و تشویقی به خاطر تثبیت وضعیت شوراها انجام می‌دادند. در مورد نشریه موفق نشده بودند بیرون بدهند ولی با استفاده از دستگاه انتشاراتی خود برخی اعلامیه‌ها و نشریات فرهنگیان و پیشگام را تکثیر می‌نمودند. در مورد برخی مراسم که توسط ستاد و کانون تشکیل می‌شد مانند میتینگ‌ها و راهپیمایی‌ها کانون فرهنگیان به نفع آنها موضع‌گیری می‌نمود. ارتباط کانون فرهنگیان با سازمان پیشگام و ستاد برخی از هواداران فعال سازمان که فرهنگی بودند در میان فرهنگیان فعالیت می‌کردند. مریم محمدزاده و شهناز مداح، گری، تویلی سبحانی و گرگان بهلکه و ... در زمره این عناصر بودند. با بودن اینگونه نیروها زمینه مناسبی برای نفوذ سازمان و ستاد در میان فرهنگیان به وجود آمده بود. طوری که ابتدا رحمان (اسم مستعار) عضو پیشگام تهران که در کانون پیشگام فعالیت می‌کرد برای فرهنگیان فعال، جلسات تئوریک و مطالعاتی تشکیل می‌داد و مسائل آنان را حل می‌نمود. بعد از عزیمت رحمان از منطقه، قاسم در رابطه با کانون فرهنگیان قرار گرفت و اهداف سازمان را در میان آنان دنبال می‌کرد. چگونگی تشکیل کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن در بندرترکمن یکی از نقطه‌های مهم بحرانی در مقطع پیروزی انقلاب اسلامی بندر ترکمن بود. تظاهرات و راهپیمایی‌هایی از طرف هواداران چریک‌های فدایی و نیروهای روشنفکر شهری ترتیب داده می‌شود، اختلافاتی بر سر اداره شهر و ایجاد مراکز و دفاتر علنی جهت فعالیت هواداران در بندر مابین آنان با کمیته‌های انقلاب و برخی نهادهای دولتی به وجود می‌آید که متأسفانه از جزئیات این برخوردها اطلاعی در دست نیست. سرانجام با استفاده از جو عمومی آن شرایط که به دلیل رشد احساسات قومی و فرهنگی و کثرت هواداران چریک‌های فدایی، نیروهای روشنفکر، هواداران فدائیان خلق موفق می‌شوند. اداره شهر، کنترل گروهان ژاندارمری و شهربانی شهر را به دست بگیرند و هم‌زمان با تشکیل کانون فرهنگی و سیاسی در گنبد نیز عناصر فعال هواداران فدائیان خلق در بندر ترکمن هم کانون فرهنگی و سیاسی تشکیل می‌دهند، که بعد از گنبد اهمیت زیادی داشته و عملاً کلیه فعالیت‌های ستاد مرکزی شوراها و کانون پیشگام را این کانون در منطقه بندر ترکمن به عهده داشت، فعالیت‌های فرهنگی صیادان، کارگران و دهقانی و دانش‌آموزی از اهم فعالیت‌های کانون فرهنگی و سیاسی بندر ترکمن بود. به لحاظ اهمیت این کانون، سازمان چریک‌های فدایی از همان ابتدا مسئولیت کنترل و پیشبرد اهداف و برنامه‌های آنجا را به عهده داشت. یکی از اعضای سازمان به نام حسن جعفری با اسم مستعار قاسم مسئولیت بندر ترکمن را به عهده داشت. افرادی مانند یوسف کر، جمعه بودش، احمد علاقی و حمید آرخی از هواداران پرسابقه و فعال فدائیان خلق بودند که در ایجاد کانون فرهنگی و سیاسی، منازعات این منطقه نقش اصلی را داشته‌اند. در زمینه مسائل صیادان با تشکیل تعاونی یا شوراهای صیادان توانسته بودند موفقیت‌هایی در نفوذ به درون صیادان به دست آورند. در زمینه مسائل دهقانی هر چند اکثر نقاط بندر، شوره‌زار می‌باشد و مانند گنبد و کلاله دارای زمین‌های کشاورزی مرغوب (مسائل زمین‌های غصبی و بزرگ مالکین) نمی‌باشد، ولی باز هم در رابطه با برخی روستاییان که اقداماتی در جهت مصادره زمین‌ها و تشکیل شوراهای دهقانی نموده بودند فعالیت‌های مؤثری نموده بودند و شوراهای روستایی را کنترل می‌کردند. در زمینه فرهنگی فعالیت نسبتاً مؤثری داشته به طوری که تراکمه بندر، گمیشان، خواجه‌نفس و روستاهای اطراف به ویژه نیروهای جوان گرایشات نسبتاً زیادی به این کانون داشتند. این کانون شعبه‌ای در گمیشان داشته که عمدتاً در زمینه مسائل صیادان فعالیت می‌کرده است. چگونگی تشکیل و فعالیت کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن در کلاله به دنبال تشکیل ستاد در کانون و گسترش فعالیت فدائیان خلق، در کلاله نیز شخصی به نام عبدالله فروزش ساکن گنبد که با شهر کلاله آشنایی و به آنجا رفت و آمد داشته، تصمیم می‌گیرد ساختمانی را اجاره نموده و آن محل را به کانون فرهنگی و سیاسی نامگذاری نماید. ایشان هیچگونه آشنایی به مسائل سیاسی و اهداف سازمان و کانون نداشتند فقط بر اساس فرصت‌طلبی و خودنمایی دست به این عمل زده بودند، لذا درگیری اول در ارتباط با ستاد و کانون گنبد فعالیت‌های مختصری می‌نماید. ولی بعد از درگیری ستاد تصمیم می‌گیرد فعالیت‌های خود را در کلاله گسترش دهد و به وضعیت کانون نیز رسیدگی نماید. التدا انین گوگلانی، آتیلا عمادی، حاجی حال‌محمدی و مخی نیک‌پی و غفار دیبائی، حاجی رحمان یارعلی با مسئولیت انین که در روستای اطراف کلاله معلم بود، شروع می‌شود. به دلیل مهم بودن فعالیت‌های کانون مخصوصاً در زمینه مسائل ارضی و شورایی سازمان یکی از عناصر وابسته به سازمان به نام قادر (اسم مستعار) را به کلاله می‌فرستد که ایشان و انین مسئولیت کانون را به عهده داشتند. بعد از اینکه قادر از منطقه بیرون فرستاده می‌شود، فعالیت کانون با مسئولیت قاسم (حسن جعفری) دنبال می‌شود. قاسم و مخی نیک‌پی و انین از مسئولین کانون بوده‌اند و بقیه افراد نیز به ترتیب زیر تقسیم می‌شدند: منطقه کلاله به چند قسمت تقسیم شده بودند و هر کدام از بخش‌ها رایک نفر اداره می‌نمود به ترتیب زیر: 1. روستاهای کُنگُر، گرکز، خوجه لر، روستاهای جاده مشهد تا روستای تنگه، کوسه، حجی قانجق به عهده آتیلا عمادی و حالی حالی‌زاده. 2. روستاهای تابع مراوه‌تپه و گلیداغ به عهده حاجی رحمان یارعلی و غفار دیبائی 3. روستاهایی مانند قوجمز، صوفیان، یلی بدراق، گوگجه تا عزیزآباد و روستاهای میرزا به عهده مخی نیک‌پی و آنه گلدی گوگلانی آن طور که توضیح داده شده کانون کلاله عمدتاً به مسائل دهقانی می‌پرداخت ومسائل دیگری در آنجا مطرح نبوده البته کانون، خودش کار تبلیغاتی نیز می‌کرد، و کتابخانه‌هایی در روستاها تشکیل می‌داد و در خود کانون نمایشگاه دائمی کتاب و نمایشگاه عکس دایر بود. با همکاری و امکانات کانون گنبد در کلاله و روستاها فیلم‌هایی نیز برای روستاییان نمایش داده می‌شد. چگونگی تشکیل و فعالیت کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن در آق‌قلا آق‌قلا نیز یکی از نقاطی بود که در آنجا فعالیت‌هایی صورت می‌گرفت. در جریان انقلاب در خود آق‌قلا حرکاتی وجود نداشت و ظاهراً مسائلی مطرح نبود ولی به دنبال تشکیل ستاد کانون در گنبد و بندر ترکمن بحران به آق‌قلا نیز سرایت نمود. حدود دو هفته بعد از پیروزی انقلاب با تحریک هواداران فدائیان خلق در آنجا نیز اجتماعاتی صورت می‌گیرد، و چون اکثریت مطلق مردم آق‌قلا حدود 95% از ساکنان بومی، ترکمن می‌باشند، اهداف و نیات این نیروها به سهولت پیش می‌رود. ابتدا کانون فرهنگی و سیاسی تشکیل می‌شود و سپس نیز اداره پاسگاه آق‌قلا به دست کانون می‌افتد. با توجه به اینکه در روستاهای اطراف آق‌قلا مسائل زمین‌های غصبی مطرح بود، و کانون آق‌قلا نیز با تشکیل شوراهای دهقانی و فعالیت در این زمینه، حرکات خود را گسترش می‌دهد و تحت جو و شرایط حاکم وجود خود را بر آن نواحی تحمیل می‌نماید. در زمینه فرهنگی، شورای دهقانی، دانش‌آموزی کانون آق‌قلا فعالیت می‌نموده است بعد از مدتی نیز از طرف ستاد گنبد و کانون بندر افرادی به آنجا می‌روند و با سازماندهی، فعالیت کانون را با گنبد و بندر هماهنگ می‌نمایند.