سیاست انگلیسی!

اشاره: هم‌سویی رضاشاه با تکاپوی صهیونیستی در ایران و مساعدت و همکاری او با کانون‌های یهودی و صهیونی در مسیر فراهم‌سازی زمینه‌ها برای برپایی دولت صهیونیستی، از فرازهای حساس و اسرارآمیز تاریخ معاصر ایران است. خدمات شایان توجه رضاشاه به آرمان صهیونیسم و مساعدت و همکاری همه‌جانبه او با حرکت‌های صهیونیستی در ایران، آن‌چنان جایگاهی نزد رهبران و کانون‌های صهیونیستی داشت که تاریخ‌نگاران و نویسندگان مشهور یهودی و صهیونیست تصریح و تأکید کرده‌اند که «دوره سلطنت رضاخان برای یهودیان ایران، نظیر زمان کورش کبیر و عصر فرزند او محمدرضا نظیر عصر داریوش اول بوده است». از آن‌سو درباره مسأله فلسطین نیز پهلوی اول هیچ‌گاه مواضع صریح و قاطعی از خود نشان نمی‌داد و اگرچه در ظاهر وانمود می‌کرد که طرفدار اعراب و فلسطینیان است، ولی در عمل هم‌سو با سیاست‌های انگلستان در جهت تشکیل دولت اسرائیل رفتار می‌کرد. سند حاضر که نامه محمدعلی فروغی وزیر امورخارجه به حسین علاء نماینده ایران در مقر جامعه ملل است، نمونه‌ای از این «سیاست انگلیسی» است.

****

تاریخ سند: ۱۶ شهریور ۱۳۰۹

وزارت امور خارجه

ژنو - آقای [حسین] علاء

[نامه شماره] ۲۰۳ به واسطه مکشوف نشدن بعضی کلمات و مجمل بودن عبارات درست مفهوم نشد. نظر دولت این است که وظیفه‌ای که از طرف جامعه ملل [=نیای سازمان ملل] راجع به فلسطین و کانون ملی یهود بر عهده انگلیس گذاشته شده، طوری اجرا شود که مسلمین در مقابل یهود ضعیف نشوند. اگر چنانچه استنباط می‌شود تنقید کمیسیون* از عملیات انگلیس بر حمایت یهود است، پس باید با انگلیس موافق شد[!]، و در هرحال طوری باید صحبت کرد که بدون ضدّیت صریح با دولتی یا جماعتی، طرفداری از مسلمین شود؛ و لزوم رعایت این فقره که مسلمین در خانه خود هستند و یهود مهمان ناخوانده می‌باشند و کانون ملی شدن فلسطین برای یهود مستلزم این نیست که یهودی‌ها فلسطین را از دست سکنه آن‌جا بگیرند. با این حال به‌طوری که مقتضی است مذاکره فرمایید و اگر هم دستور صریح‌تر لازم دارید مطلب را صریح‌تر اظهار فرمایید.

[محمدعلی] فروغی [وزیر امور خارجه]

نمره ۵۸۲ – ۹/۶/۱۶

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

* کمیسیونی که در لندن برای رسیدگی به دعاوی فلسطینیان و یهودیان مهاجر تشکیل شده بود.