روایت آیت‌الله رفسنجانی از سقوط هواپیمای ایران توسط آمریکا

سال 1367 سال پرحادثه‌ای در تاریخ ایران است. یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در این سال رخ داد، سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران از سوی ناوگان آمریکایی بود. 

در دوازدهم تیرماه 1367 شمسی برابر با سوم ژوئیه 1988 میلادی، هواپیمای مسافری ایرباس ایران که از بندرعباس عازم دبی بود، بر فراز آب‌های خلیج فارس و در نزدیکی جزیره «هنگام» با شلیک موشک هدایت شونده از ناو «یواس‌اس وینسنس» متعلق به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا بر فراز خلیج فارس سرنگون شد و تمامی ۲۹۰ سرنشین آن که شامل ۴۶ مسافر غیر ایرانی و ۶۶ کودک بودند، جان باختند.

هاشمی رفسنجانی در کتاب «کارنامه و خاطرات سال 1367؛ پایان دفاع، آغاز بازسازی» که از مجموعه خاطرات وی (سال 1367) است، به اتفاقات این سال اشاره می‌کند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که وی در این کتاب هرچند بسیار کوتاه و مختصر از آن یاد می‌کند، همین حادثه مذکور است که نکات جدید و قابل تاملی در آن‌هاست. 

در ادامه این مطلب، موضوع نامه آیت‌الله منتظری به حضرت امام (ره)، درخواست وی برای مقابله با آمریکا و پاسخ نامه او از سوی امام خمینی(ره) که هاشمی در خاطرات خود به آن اشاره کرده است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. 

12 تیرماه 1367

«آقای [سرتیپ منصور] ستاری [فرمانده نیروی هوایی ارتش] اطلاع داد که یک هواپیمای ایرباس ایرانی بر فراز تنگه هرمز دچار سانحه شده و فرود اضطراری در دریا داشته و از سرنوشت آن بی‌اطلاعیم. بلافاصله آقای شمخانی اطلاع داد که نیروی دریایی سپاه می‌گوید با ناوها و هلی‌کوپترهای آمریکایی درگیر شده، یک قایق ما و یک هلی‌کوپتر آمریکایی غرق شده‌اند و ناو آمریکایی، هواپیمای مسافربری را که همان موقع به آنجا رسیده، با موشک ساقط کرده است.

گزارش‌های بعدی هم این گزارش سپاه را تایید کرد. جنایت عجیبی است. 290 مسافر و خدمه شهید شده‌اند. گفتم سریعاً اعلان کنند که آمریکایی‌ها در اعلان جلو نیفتند.» (1)

١ - هواپیمای ایرباس – 300 متعلق به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) با 290 سرنشین شامل 274 مسافر و 16 خدمه پرواز، قرار بود ساعت 10 صبح از بندر عباس به مقصد دوبی پرواز کند که این پرواز با 15 دقیقه تأخیر یعنی در ساعت 15/10 دقیقه صورت گرفت.

هواپیمای مسافربری ایران، ارتفاع 7 هزار پایی را پشت سر گذاشته بود و به سمت 12 هزار پا می‌رفت، در این حال ناو وینسنس آمریکا 2 فروند موشک سطح به هوا شلیک کرد که هواپیما در همان لحظه اول اصابت دو نیم شد و سقوط کرد.

هواپیما پس از سقوط در دریا به زیر آب رفت و بخشی از آن که علیرغم انفجار از بین نرفته بود، دچار صدمه کامل شد. سرنشینان هواپیما پس از انفجار به شهادت رسیدند.

بررسی پیکر شهدا که تکه تکه شده و لباس برتن نداشتند، نشان داد، در اثر موج انفجار و فشار هوا هنگام سقوط همه له شده‌اند و آثار سوختگی بر روی تعدادی از آن‌ها مشخص بود. در میان شهدا اجساد کودکان، زنان و افراد سالمند نیز دیده می‌شد.

13 تیرماه 1367

در راه مجلس از محل ستاد کل و دفتر فرماندهی، ستاد مشترک و مقر عقیدتی سیاسی ارتش بازدید کردم.

ساعت هشت و نیم به مجلس رسیدم. در گزارش‌ها مسئله سقوط هواپیمای ایرباس ایران، همه اخبار را تحت‌الشعاع گرفته و موج وسیع انتقاد و محکومیت علیه آمریکا بلند شده و سران آمریکا به تناقض افتاده‌اند و در انفعال، موضع دفاعی گرفته‌اند.(1)

آقای شمخانی اطلاع داد دشمن در هزار قلّه و دوپازا حمله کرده ولی موفقیت ندارد، اما درگیری ادامه دارد. این درگیری تا شب ادامه داشت و بعضی جاها نفوذ کرده بود و عقب رانده شده است.

سرتیپ جمالی [جانشین فرمانده نیروی زمینی ارتش] هم اطلاع داد که دشمن با ارتش هم در دهانه شیلر درگیر است. او از دادن درجه و ترفیع از من تشکر کرد. عصر در جلسه ستاد کل شرکت کردم.

درباره کیفیت تبلیغات در مورد جنایت اخیر آمریکا مذاکره شد. سپس درباره عملیات آینده صحبت کردیم. قرار شد محدود و کم تبلیغات انجام شود؛ به عنوان اصلاح خط و انهدام دشمن.

شب به خانه رسیدم. به اخبار گوش دادم. محسن هم آمد و خبر یک آزمایش موفق موشکی را داد.

امروز نامه آیت‌الله منتظری به امام و جواب امام منتشر شد. امام در جواب، دستور حمایت از من در جنگ به ایشان داده‌اند. (2)

1- رسانه‌های بین‌المللی که از هر موضوعی برای ایجاد اختلاف در ایران استفاده می‌کردند، جنایت آمریکا در حمله به هواپیمای ایرباس ایران را مورد تحلیل قرار دادند.

روزنامه نیویورک تایمز برای ایجاد اختلاف میان مسئولان کشور ادعا کرد: «سرنگونی این هواپیما موجب بروز خشم و غضب و در عین حال اختلاف و دو دستگی در ایران شده است. گروه تحت رهبری هاشمی رفسنجانی خواستار آن است که زمینه برای محکوم ساختن آمریکا در سطح بین‌المللی فراهم شود، اما گروهی که حسینعلی منتظری آنان را رهبری می‌کند، حمله به منافع آمریکا را توصیه کرده است. رفسنجانی علیه پاسخی عجولانه به اقدام آمریکا هشدار داد. او گفت ما باید بگذاریم همه در جهان از این جنایت باخبر شوند، درباره آن بحث و تبادل نظر کنند و مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد. رئیس مجلس افزود: «آمریکایی‌ها برای آنکه بتوانند فشار تبلیغاتی را از دوش آمریکا به نقطه دیگر منتقل کنند، ممکن است در گوشه ای از جهان در انتظار اقدامی ناشیانه باشند.» رفسنجانی گفت که ایران حق انتقام گرفتن را برای خود محفوظ می دارد، اما افزود: «تعیین زمان انتقام با ما است نه با آمریکا.»

روزنامه واشنگتن پست نیز نوشت: رفسنجانی اولین مسئول ایرانی است که گفت: «سقوط هواپیمای ایرانی، ممکن است عمدی نباشد.» با همه این احوال رفسنجانی در سخنان خود گفت: «حتی اگر این سانحه حادثه‌ای بیش نبوده باشد، باز آمریکا برای این کشتار باید مورد سرزنش قرار گیرد.»

2- آیت‌الله منتظری در نامه خود به حضرت امام (ره) خواستار حمله به منافع آمریکا شد.

در بخشی از این نامه آمده است: «این جنایت دلخراش بار دیگر چهره ضد انسانی و منافقانه دولت آمریکا را برای جهانیان روشن نمود... امید وافر دارم که اگر مقام معظم رهبری مصلحت دیدند و دستور اقدام دادند، توده‌های میلیونی مسلمانان جهان، امکانات مادی و معنوی فوق العاده خود را برای جنگ و مبارزه با دشمن اصلی اسلام و قرآن و ملت‌های مظلوم در اختیار قرار خواهند داد.»

امام خمینی (ره) نیز در نامه‌ای پاسخ آیت‌الله منتظری را دادند که متن پاسخ ایشان را در زیر می‌خوانید.

تاریخ: 13/04/1367

محل: تهران، جماران

موضوع: پاسخ پیام تسلیت شهادت ده‌ها هموطن در جریان سقوط هواپیمای مسافربری توسط امریکا

بسم‌اللّه‏ الرحمن الرحیم

جناب آیت‌اللّه‏ آقای منتظری ـ دامت افاضاته

پیام جنابعالی تسکینی بود بر آلام تمامی کسانی که از شیطان بزرگ، امریکای حیله‏‌گر ضربه خورده‏اند. مردم آزادۀ جهان همیشه از ابرقدرتها خصوصاً امریکای جنایتکار صدمه دیده‌‏اند و تا عزم خود را برای رویارویی با کفر و شرک جهانی و امریکای سلطه‌‏گر جزم ننمایند، هر روز شاهد جنایتی تازه خواهند بود.

مردم شریف ایران باید توجه کنند که امروز، روز مبارزه و جنگیدن با تمام شیاطینی است که حقوق حقه تمامی پابرهنگان جهان را صرف عیش و نوش و تهیۀ سلاحهایی می‏نمایند که برای همیشه حاکم دنیای گرسنگان باشند.

جنگ امروز ما، جنگ با عراق و اسرائیل نیست؛ جنگ ما، جنگ با عربستان و شیوخ خلیج فارس نیست؛ جنگ ما، جنگ با مصر و اردن و مراکش نیست؛ جنگ ما، جنگ با ابرقدرتهای شرق و غرب نیست؛ جنگ ما، جنگ مکتب ماست علیه تمامی ظلم و جور؛ جنگ ما جنگ اسلام است علیه تمامی نابرابریهای دنیای سرمایه‌داری و کمونیزم؛ جنگ ما جنگ پابرهنگی علیه خوشگذرانیهای مرفهین و حاکمان بی‏درد کشورهای اسلامی است. این جنگ سلاح نمی‏‌شناسد، این جنگ محصور در مرز و بوم نیست، این جنگ، خانه و کاشانه و شکست و تلخی کمبود و فقر و گرسنگی نمی‏داند. این جنگ، جنگ اعتقاد است، جنگ ارزشهای اعتقادی ـ انقلابی علیه دنیای کثیف زور و پول و خوشگذرانی است. جنگ ما، جنگ قداست، عزت و شرف و استقامت علیه نامردمی‌هاست.

رزمندگان ما در دنیای پاکِ اعتقاد و در جهان ایمان تنفس می‏کنند و مسلمین جهان هم که می‏دانند جنگ بین استکبار و اسلام است، جهانخواران را آرام نخواهند گذاشت و ضربه‏‌های خود را بر همۀ کاخ‏‌نشینان وارد می‏کنند.

جنابعالی که یکی از ذخایر این انقلاب می‏ باشید، با پشتیبانی از آقای هاشمی[1]وقت خود را مصروف در ساختن دنیا[یی]از کرامت و بزرگواری نمایید و مردم شریف ایران نیز بدانند که این روزها دستهای ناپاک شرق و غرب برای هدم اسلام و مسلمین در یکدیگر گره خورده است، باید نگذاریم که تلاش فرزندان انقلابی‏مان در جبهه‏ها از بین برود. برای برپایی احکام اسلام عزیز دست اتحاد به یکدیگر داده، محکم و استوار تا پیروزی اسلام حرکت کنیم.

مسئولین نظام باید تمامی همّ خود را در خدمت جنگ صرف کنند. این روزها باید تلاش کنیم تا تحولی عظیم در تمامی مسائلی که مربوط به جنگ است به وجود آوریم. باید همه برای جنگی تمام عیار علیه امریکا و اذنابش به سوی جبهه رو کنیم. امروز تردید به هر شکلی خیانت به اسلام است، غفلت از مسائل جنگ، خیانت به رسول اللّه‏ ـ صلی اللّه‏ علیه و آله و سلم ـ است. اینجانب جان ناقابل خود را به رزمندگان صحنه‏ های نبرد، تقدیم می‏ نمایم.

انفجار هواپیمای مسافربری، زنگ خطری است برای تمامی مسافرتهای هوایی. باید با تمام وجود تلاش کنیم تا چنین صحنه‏های دردناکی پیش نیاید.

اینجانب به تمامی بستگان این فاجعه تسلیت عرض نموده و خود را در غم و اندوه از دست دادن عزیزانشان شریک می‏دانم. من به جنابعالی و تمام کسانی که برای رسیدن به هدف مقدس پیروزی اسلام تلاش می ‏نمایید، دعا می‏کنم.

والسلام علیکم و رحمة‏اللّه‏

13 /4/ 67

روح‏‌اللّه‏ الموسوی الخمینی