آرامگاه غزالی نماد اتحاد مذاهب اسلامی

آرامگاه منسوب به امام محمد غزالی مربوط به اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری قمری واقع در محوطه شهر تاریخی توس مشهد چشم انتظار توجه و تخصیص اعتبار به منظور ساماندهی است تا به نمادی از اتحاد مذاهب اسلامی مبدل شود.

ابوحامد محمدبن احمد غزالی توسی سال 437 هجری شمسی در توس خراسان چشم به جهان گشود و در سال 505 هجری قمری در سن 55 سالگی در همین نقطه بدرود زندگی گفت و در طابران به خاک سپرده شد. هم اکنون آرامگاه این متفکر بزرگ و بحث برانگیز جهان اسلام در وضعیتی نه چندان خوشایند نیازمند اقدام مناسب به منظور ساماندهی محوطه و تبدیل به مکانی درخور برای حضور گردشگران داخلی و خارجی است. سایه بانی محقر و فنسهای فلزی قدیمی دور تا دور آرامگاه منسوب به غزالی در کنار جاده، تنها بهره ای است که مقبره این شخصیت شهیر تاریخ تمدن اسلامی تاکنون داشته است.

آثار امام محمد غزالی

گفته می شود در میان عالمان قرون اولیه اسلامی کسی به اندازه ابوحامد محمد غزالی تالیف و تصنیف نداشته بطوری که تالیفهای او را شماره کرده اند و بر روزهای عمرش تقسیم و بر این اساس سهم هر روز عمرش چهار جزوه شده است. تعداد کتابهایی که در طول زمان به غزالی نسبت داده‌اند شش برابر رقمی است که خودش دو سال پیش از مرگ در نامه‌ای به سنجر یادآور شد.

غزالی در این نامه نوشت: بدان که این داعی در علوم دینی هفتاد کتاب کرد. همین موضوع کار پژوهش را بر اهل تحقیق تا حدی دشوار کرده ‌است.

از جمله خاورشناسان و دانشمندانی که در مورد تالیفات غزالی تحقیق کرده‌ اند می‌توان 'گشه، مک دونالد، گلد زیهر، لویی ماسینیون، اسین پلاسیسوس، مونتگمری وات، موریس بوژیر، میشل آلار، و عبدالرحمن بدوی' را نام برد. به خصوص دکتر عبدالرحمن بدوی دانشمند مصری با یاری گرفتن از مجموعه تالیفات خاورشناسان پیش از خود کتاب مؤلفات الغزالی را به نگارش در آورد که در سال 1960 چاپ شد.

بدوی در این کتاب از 457 کتاب اصلی و منسوب به غزالی 72 مورد را بی تردید متعلق به این عالم دانسته اما در صحت انتساب بقیه آنها به غزالی تردید کرده ‌است. در این شرایط باز هم شمار آثار تالیفی امام محمد غزالی بسیار زیاد و نشانگر تلاش وی در عرصه اندیشه اسلامی و سایر علوم روز آن زمان است. به هر حال شکی نیست که امام محمد غزالی با صرف زندگی خود در راه تحصیل علوم دینی، شرعی، تزکیه و اصلاح خویش و دیگران در زمینه های مختلف علمی، کلامی، فقهی، اخلاقی تالیفات و تصنیفات زیادی داشته است.

از جمله تالیفات غزالی می توان به مقاصد الفلاسفه، الاقتضاد فی الاعتقاد، قواعد العقائد، الرساله القدسیه، جواهر القرآن، کتاب الاربعین، بدایه الهدایه، الدره الفاخر، المنقذ من الضلال، المستصفی من أصول الفقه، کیمیای سعادت، نصیحه الملوک و احیاء علوم الدین اشاره کرد.

توس موطن 480 نفر از مشاهیر

مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: طبق تحقیقات 480 نفر از مشاهیر بزرگ و بنام ایران و اسلام، زاده و پرورش یافته شهر تاریخی توس هستند که محل دفن آنها در عرصه داخلی ایران و کشورهای اسلامی و همجوار پراکنده است.

احسان زهره وندی افزود: شمار مشاهیر آرمیده در شهر تاریخی توس بطور واضح روشن نیست اما از جمله برجستگان این مشاهیر می توان به خواجه نظام الملک توسی، شیخ طوسی از علمای بزرگ شیعه، خواجه نصیرالدین توسی و دقیقی توسی اشاره کرد.

وی ادامه داد: از جمله شعرای معاصر و مشهور به خاک سپرده شده در این منطقه تاریخی نیز می توان به مهدی اخوان ثالث در جوار آرامگاه فردوسی و نیز عماد خراسانی و قهرمان در جلوخان آرامگاه و مقبره الشعرا نام برد.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس گفت: امام محمد غزالی از اساتید و متفکران فلسفه و کلام قرن پنجم هجری قمری از جمله مشهورترین و جهانی ترین شخصیتهای آرمیده در توس تاریخی است. وی افزود: اغلب آثار امام محمد غزالی در بیشتر کتابخانه های بزرگ دنیا موجود است و در دانشگاههای مهم تدریس می شود. در پاسداشت مقام این عالم جهان اسلام پارسال همایش گرامیداشتی برگزار شد اما برای معرفی شخصیت برجسته وی باید بیش از اینها کار شود.

وی گفت: پیش از پیدا شدن محل دفن این متفکر بزرگ یادمانی در جوار هارونیه برای غزالی ساخته شد اما بعدها طی کاوشهای باستانشناسی در محل قبرستان سفالقان سال 1373 مزاری پیدا شد که به امام محمد غزالی منسوب است.

ساماندهی آرامگاه غزالی نمادی از اتحاد مذاهب

طی 22 سال گذشته از کشف مدفن غزالی تاکنون اقدام مفید و موثری برای این محل انجام نشده است. مدیر پایگاه توس مهمترین عامل را کمبود بودجه عنوان کرد.

وی افزود: در دوره جدید مدیریت پایگاه تاریخی توس ساماندهی مزار غزالی به عنوان یکی از علمای بزرگ و متکلمان اهل سنت و نمادی از اتحاد مذاهب در دستور کار و مورد توجه قرار گرفته است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس ادامه داد: در بسیاری کشورها تفرقه افکنی در جهان اسلام از سیاستهای جدی و مورد پیگیری است. بر همین اساس معتقدیم با ساماندهی مزار غزالی شاید بتوان آن را به عنوان نمادی از اتحاد مذاهب جهان اسلام معرفی کرد.

زهره وندی افزود: هنوز در این زمینه در منتظر اعتبار و بودجه هستیم، طرح ساماندهی مزار آماده شده که در قالب آن ساماندهی، منظم کردن حریم مزار، اجرای پوشش حفاظتی مطلوب و نورپردازی آرامگاه مدنظر است.

وی ادامه داد: برای ساخت آرامگاه و مقبره غزالی هنوز برآورد هزینه و طراحی انجام نشده اما یکی از مباحث مطرح این است که بنا به شیوه مدرن بازسازی و ساخته شود و یا به همان شکل تاریخی و قدیمی حفاظت شود لذا این مسئله در مورد مزار غزالی باید مورد توافق و بررسی کارشناسی قرار بگیرد. مدیر پایگاه میراث فرهنگی منظر تاریخی توس گفت: شورای راهبردی میراث فرهنگی باید طرحهای مختلف را در این زمینه تهیه و به تائید برساند که این امر روندی طولانی نیاز دارد.

وی افزود: طرحهای بازسازی و مطالعات گسترده در این زمینه قطعا زمانبر است لذا فعلا ساماندهی مزار و ایجاد فضای مطلوب برای حضور گردشگران مد نظر است تا تصمیم گیری در خصوص نحوه ساخت احتمالی آرامگاه صورت گیرد.

زهره وندی گفت: هم اینک تخصیص اعتبار مد نظر است که در این زمینه خوشبختانه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی همراهی لازم را دارد لذا امیدواریم در آینده نزدیک شاهد ساماندهی مزار غزالی در توس باشیم.