حسین ‌پاشا خان امیربهادر جنگ

در ابتدا ‌‌‌در دستگاه مظفرالدین میرزای ولیعهد در تبریز وارد خدمت شد و به سال 1301 قمری هنگامی که محمدحسین ‌خان بختیاری هفت‌لنگ پسر حاج امامقلی‌خان ایلخانی قوللر آقاسی‌باشی (رئیس غلامان) مظفرالدین میرزا در تبریز بود، حسین‌پاشا‌خان در دسته غلامان عهده‌دار شغل یوزباشی بود و به تدریج ترقی کرد تا اینکه در سال 1303 قمری جانشین محمدحسین‌خان بختیاری شد و دارای سمت قوللر آقاسی‌باشی گردید. سال 1308 قمری به دلیل جدیت در انجام وظیفه بنا به پیشنهاد امیرنظام گروسی (پیشکار ولیعهد و وزیر آذربایجان)، به درجه سرتیپی اول نائل آمد و سپس آجودان‌باشی آذربایجان گردید. دو سال بعد از طرف ناصرالدین شاه ملقب به امیربهادر شد و از سال 1313 قمری پس از جلوس مظفرالدین میرزا به سلطنت رئیس کشیکخانه دربار گردید و در این سمت به گونه‌ای وفاداری خود را به شاه ابراز نمود که در زمره محارم دربار درآمد به طوری که در هر سه سفر مظفرالدین شاه به اروپا جز همران وی بود. ²

 

 

مهدیقلی هدایت در کتاب خاطرات و خطرات خود می‌نویسد: «امیربهادر به واسطه مسافرتهای مظفرالدین شاه به فرنگ نشان بسیار داشت گاهی که طرف سینه کفایت نمی‌کرد کار بر روی دامن می‌کشید». ³ سال 1321 قمری امیربهادر به جای حکیم‌الممالک وزیر دربار مظفرالدین شاه شد و تا سال 1324 قمری در این سمت خدمت نمود و از سال 1323 قمری که موضوع تشکیل عدالتخانه و مشروطه پیش آمد، امیربهادر به دلیل علاقه به سلطنت جزء مخالفین مشروطیت بود. در همان سال که به دستور مظفرالدین شاه جلسه‌ای با حضور جمعی از رجال کشور برای مشورت درباره تاسیس عدالتخانه در باغشاه تشکیل گردید، او نیز در آن جلسه حضور داشت و به شدت با تغییر حکومت مخالفت نمود. در واقعه تحصن روحانیون و تجار در حرم حضرت عبدالعظیم(ع)، از طرف مظفرالدین شاه و عین‌الدوله صدراعظم مامور مذاکره با متحصنین شد که در این کار توفیقی نیافت و در بازگشت به تهران مخالفت خود را با مشروطه و مشروطه‌خواهان علنی ساخت.

 

مظفرالدین شاه قاجار در سفر به اروپا به اتفاق عده ای از رجال دربار (حسین پاشا امیربهادر، علی امین حضرت، ابراهیم حکیمی، نظام‌الدین غفاری کاشی، مغرور میرزا موثق‌الدوله، ابوالقاسم ناصرالملک) در مقابل یک آموزشگاه دوچرخه‌سواری در اتریش

ادوارد براون در کتاب انقلاب ایران در این باره اینگونه می‌گوید: « و رفتن امیربهادر جنگ با سیصد سوار به شاه عبدالعظیم(ع) برای ارضای خاطر آنها و مراجعتشان به جایی نرسید، چه پس از یک رشته مذاکرات که از دو طرف کوشش به وارد ساختن تقصیر به گردن طرف دیگر می‌‌شد و یکدیگر را متهم می‌نمودند، سرانجام بدون حصول مطلوب و اخذ نتیجه به شهر مراجعت کرد». ⁴

 

امیربهادر در دوره محمدعلی میرزا به ریاست کشیک‌خانه سلطنتی منصوب شد و در روی برگرداندن وی محمدعلی میرزا از مشروطه و اقدامات ارتجاعی او نقش موثری داشت و به استناد همین اقدامات وی، مجلس عزل او و پنج نفر دیگر را مصرا از دربار خواستار شد و محمدعلی میرزا نیز متقابلا اخراج چند نماینده تندرو از جمله سید حسن تقی‌زاده را از مجلس درخواست نمود و در نهایت محمدعلی میرزا به برکناری امیربهادر و عده‌ای دیگر رضایت داد. امیربهادر در دوره استبداد صغیر به سال 1326 قمری در کابینه‌های سوم و چهارم میرزا احمدخان مشیرالسلطنه وزیر جنگ بود و پس از فتح تهران و خلع محمدعلی شاه به همراه شاه به سفارت روس پناهنده شد و با وی رهسپار اروپا گردید. سپس با گرفتن تامین از دولت ایران به کشور بازگشت و در حدود سال 1336 قمری در تهران درگذشت. ⁵

 

محمدعلی شاه و عده ای از درباریان و شاهزادگان هنگام اقامت در باغ شاه، چند روز قبل از بمباران مجلس 1. مصطفی حاجب‌الدوله 2. محمدعلی علاءالسلطنه 3. محمدعلی سردار افخمی 4. حسین پاشا امیربهادر جنگ 5. لیاخوف (پالکونیک) 6. احمد میرزا قاجار (ولیعهد) 7. حسینقلی میرزا نصرت‌السلطنه 8. محمدعلی شاه قاجار 9. شاهزاده مشدی (پسر کامران میرزا) 10. احمد مشیرالسلطنه 11. علی موثق‌الملک 12. ناصرالدوله دیبا 13. مهدیقلی مجدالدوله 14. محمود علاءالملک 15. محمدولی آصف‌السلطنه شاه قاجار

امیربهادر به مشروطه اعتقادی نداشت و حکومت قانون را برای ایران زود می‌دانست. بنابه گفته محمد غفاری (کمال‌الملک) او رنگ خارجی به خود نگرفته بود و پای‌بند سنن و آداب بود. امیربهادر به فردوسی و شاهنامه بسیار علاقه‌مند بود و به همین دلیل با هزینه شخصی شاهنامه را به خط حسین عمادالکتاب و تصحیح شیخ عبدالعلی موید بیدگلی با چاپ سنگی منتشر ساخت که امروزه این کتاب به شاهنامه امیربهادری معروف می‌باشد. ⁶ او در تمام مدت عمر در ایام محرم و صفر در منزل خود واقع در خیابان امیریه که امروزه نیز به همان اسم امیربهادر باقی مانده است، مجالس روضه‌خوانی و تعزیه برپا می‌ساخت، این همان محلی است که اکنون آن را انجمن آثار ملی خریداری کرده است. ⁷

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. مهدی بامداد، ایران در قرن 12 و 13 و 14 هجری (تهران : زوار ، 1347-1351)، ج1، ص 384-386.

2. ریدر ویلیام بولارد، یاسنت لوئی رابینو، جورج پرسی چرچیل؛ ترجمه غلامحسین میرزا صالح، ‎رجال و دیپلمات‌های عصر قاجار و پهلوی (تهران: معین، ۱۳۹۲)، ص 73-74 .

3. مهدیقلی هدایت، خاطرات و خطرات: توشه‌ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه‌ای از دوره زندگی من (تهران: زوار، 1344)، ص 398 .

4. ادوارد براون؛ ترجمه و حواشی بقلم احمد پژوه (مبشر همایون)، انقلاب ایران (تهران: کانون معرفت، ‎۱۳۳۸)، ص 115 .

5. باقر عاقلی، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (تهران: نشر گفتار؛ نشر علم، 1380)، ج1، ص 190-193 .

6. همان ، ص 193 .

7. مهین‌دخت آزرم‌سا، خانه‌های پراهمیت تهران در عصر مشروطه، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، شماره 10 (تابستان 1378): 174.