آخرین وزیر دربار

روز چهارم مهر 1357 دکتر علیقلی اردلان از سوی شاه به سمت وزیر دربار منصوب شد. علیقلی اردلان در 1280 در کردستان متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسط در ایران برای ادامه تحصیل به آلمان رفت و تحصیلات خود را تا دریافت درجه دکترا در رشته علوم سیاسی و اقتصادی از دانشگاه «فردریک ویلهلم» برلن ادامه داد.
علیقلی اردلان سپس به کشور بازگشت و در 1302 به کار دولتی مشغول شد و به عنوان سخنگوی مطبوعاتی سفارت ایران در برلن انتخاب شد. وی مدتی بعد به وزارت دادگستری منتقل شد ولی دوباره به وزارت امور خارجه بازگشت و به عنوان نایب سوم سفارت شاهنشاهی عازم واشنگتن شد و در این قسمت بود که به مقام نایب دومی ارتقاء یافت.
اردلان سپس به کشور فراخوانده شد و مدیریت شعبه تحریرات اداره اطلاعات را عهده دار شد ولی مدتی بعد به فرانسه رفت و دبیر اول و سپس کاردار سفارت ایران در پاریس شد. او پس از پایان فعالیتش در فرانسه در سمتهای بازرس وزارتی و رئیس ادارۀ سوم سیاسی در ایران مشغول به کار شد و سپس به ترکیه رفت و کاردار سفارت ایران در آنکارا شد و در این سمت بود که وزیر مختاری ایران در آنکارا به او محول شد. در 1329 علیقلی اردلان به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل متحد انتخاب شد و تا 1334 در این سمت بود. سپس در همان سال با تشکیل دولت دوم علاء به عنوان وزیر مشاور، وزیر صنایع و معادن و دست آخر به عنوان وزیر امور خارجه معرفی گردید که در دولت منوچهر اقبال نیز در همین سمت ابقاء شد. در 1337 به مدت یکسال به عنوان سفیر کبیر ایران در امریکا معرفی شد و سال بعد برکنار گردید و تا 1340 که با پادرمیانی حسین علاء مجدداً وارد فعالیت سیاسی در وزارت خارجه گردید مدتی خانه نشین گردید. علت این خانه نشینی حادثه ای بود که در یکی از هتل های آمریکا رخ داد:
اردلان از دی 1334 تا فروردین 1337 وزیر امور خارجه بود و سپس در اردیبهشت این سال به سمت سفیرکبیر ایران در واشنگتن تعیین شد و به واشنگتن رفت. هنگامی که وی سفیرکبیر ایران در واشنگتن بود، «محمدرضا پهلوی» یک سفر غیررسمی به آمریکا کرد و در یکی از هتل‌های بزرگ آن کشور مسکن گزید و یک میهمانی خصوصی دائر کرد که فقط جمعی از رجال آمریکا در آن شرکت داشتند. در همان روز شاه به هنگام خرید در یکی از مغازه‌های هتل، با فروشنده آن که زنی زیبارو و خوش‌اندام بود آشنا شد و پس از معرفی خود، از وی دعوت کرد در میهمانی او در همان هتل شرکت کند. این دعوت مورد قبول فروشنده قرار می‌گیرد و وی در این میهمانی که عده‌ای از رجال آمریکا شرکت داشتند، مشارکت کرد. به محض ورود فروشنده، شاه به استقبال دختر رفته و او را به محل سالن می‌آورد و در تمام مدت از آن دختر جدا نشده و با یکدیگر می‌رقصند. این برنامه مورد تعجب میهمان‌ها واقع شده و هر کدام، از دکتر اردلان سفیرکبیر ایران هویت این دختر را می‌پرسند ولی او از شناسایی وی اظهار بی‌اطلاعی می‌کند. به هر کیفیت آن شب به پایان می‌رسد و فردای آن روز روزنامه‌های بزرگ واشنگتن عکس شاه ایران و دخترک فروشنده را با تفصیلات در صفحه اول روزنامه‌های خود منتشر می‌سازند و هر کدام پیرایه‌ای بر آن می‌افزایند. روز بعد اردلان تمام روزنامه‌ها را در پوشه‌ای قرار داده برای دیدار شاه به هتل می‌رود. حدود ساعت 11 صبح شاه در حالی که صبحانه می‌خورد اردلان را احضار کرده و می‌گوید: «دیشب به ما خیلی خوش گذشت؛ شما چطور؟» اردلان می‌گوید به چاکر و سایر میهمان‌ها فوق‌العاده بد گذشت، چون همه با تعجب از من هویت آن دختر را می‌پرسیدند و من از همه جا بی‌خبر بودم. بعد با عصبانیت پوشه را که در دست داشت و پر از روزنامه‌های مختلف بود به شاه می‌دهد و می‌گوید: «واقعاً آبروریزی شده است». شاه نظری به روزنامه‌ها انداخته از اردلان می‌پرسد: «تو هم ناراحت شدی؟» او پاسخ‌ می‌دهد: «فوق‌العاده ناراحت شدم». شاه با ملایمت می‌گوید: «گر تو نمی‌پسندی تغییر ده قضا را» و بعد اضافه می‌کند یک روز بعد از حرکت من به تهران، وظایف سفارت را به ارشد اعضا تحویل داده به تهران حرکت کنید و در این چند روزی هم که من در اینجا هستم ملاقات نیایید. اردلان بلافاصله به تهران آمده و حضور و برکناری خود را اعلام می‌دارد و بلافاصله حکم بازنشستگی خود را دریافت می‌دارد. «اردشیر زاهدی» به جای وی به سفارت ایران در واشنگتن منصوب می‌شود.
اردلان مدتی دوران بازنشستگی خود را طی می‌کند تا بالاخره با شفاعت «حسین علا»، سال 1340  به سفارت ایران در شوروی منصوب می‌شود. این مأموریت یک سال و پنج ماه بیشتر به طول نمی‌انجامد. از آنجا به سفارت ایران در آلمان‌غربی می‌رود و در 1344 مأموریتش پایان می‌یابد. اردلان مدتی پس از بازنشستگی، وارد بخش خصوصی شد و ریاست مدرسه عالی ارتباطات را عهده‌دار گردید. مؤسس و صاحب این مدرسه عالی، دکتر مصطفی مصباح‌زاده،‌ استاد دانشگاه و صاحب روزنامه کیهان بود. ریاست وی بر این مدرسه سال‌ها به درازا کشید تا اینکه نیمه دوم سال 1357 که شعله‌های انقلاب از هر طرف زبانه می‌کشید، از طرف محمدرضا پهلوی دعوت به کار شد و به جای امیرعباس هویدا عهده‌دار وزارت دربار پهلوی شد. وی در این سمت دست به اصلاحاتی زد. آیین‌نامه رفتار خاندان سلطنتی را اعلام کرد و آنها را از هرگونه اعمال نفوذ و دخالت در معامله و مشارکت در امور مرتبط با دولت، قبول شغلی در شرکت‌های دولتی و بانک‌ها و بیمه ممنوع و محروم کرد ولی این اقدامات ظاهری که مورد تمسخر مردم واقع شده بود، کوچک‌ترین تأثیری در کند کردن شتاب انقلاب نداشت. شاه تصمیم به ترک ایران گرفت و شورای سلطنت را تشکیل داد و علیقلی اردلان عضو این شورا شد و این سمت را تا پیروزی انقلاب اسلامی حفظ کرد. او کوتاه‌ترین دوره وزارت دربار را بر عهده داشت . علیقلی اردلان در 28 اسفند 1357 در تهران دستگیر و در 22 اردیبهشت سال بعد به دستور دادستانی آزاد شد و در 12 مرداد 1365، به علت کهولت سن درگذشت.
منابع:
-    روزشمار انقلاب اسلامی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، جلد 6 ، ص 52 و 53
-    زندگینامه و شرح حال وزرای امور خارجه ، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه