بررسی 400 رمان و داستان انقلاب در جایزه «شهید غنی‌پور»/ از طنز در ادبیات بی‌بهره‌ایم

به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات باشگاه خبری فارس «توانا»، نشست نقد و بررسی ادبیات دفاع مقدس و جشنواره ادبی شهید حبیب غنی‌پور عصر امروز با حضور محمدعلی قربانی و خسرو باباخانی از داوران این جشنواره و ابراهیم زاهدی مطلق، نویسنده و جمعی از اهالی فرهنگ و رسانه در خبرگزاری ایبنا برگزار شد.

* مشاهده تأثیر سینما و تلویزیون بر ادبیات و نثر نویسندگان کشور

باباخانی در ابتدای این مراسم بیان داشت: در این دوره از جشنواره مقدار اندکی پیشرفت در حوزه  داستان انقلاب مشاهده کردم که با توجه به جوان بودن داستان انقلاب، پیشرفت‌های خوبی در این زمینه دیده می‌شود.

وی اضافه کرد: در حوزه دفاع مقدس با توجه به قدمتی که وجود دارد و نویسندگانی به مدت طولانی در حال نوشتن در این ژانر هستند، سطح توقع و انتظار بنده را برآورده نکرده است، همچنین یکی از مسائلی که برایم بسیار جالب بود، تأثیر فیلم‌ها بر نویسندگان کشور است یعنی گاهی احساس می‌شود که همان چیزهایی که در سینما و تلویزیون به نمایش درمی‌آید، در ادبیات و حتی در دیالوگ‌ها، نثر و تصویرسازی‌ها ما منعکس می‌شود.

باباخانی ادامه داد: تعداد داوران جشنواره شهید حبیب غنی‌پور محدود است به همین منظور نمی‌توانیم بخش‌های مختلف ادبیات را در این جشنواره مورد داوری قرار دهیم اما بنا به دلایلی اصرار داریم که دواران این جشنواره از بخش نویسندگان و عضو شورای مسجد جواد الائمه(ع) باشند.

وی افزود: تعداد بخش‌ها و حوزه‌های ادبیات بسیار زیاد است که جشنواره شهید غنی‌پور ظرفیت و توان فیزیکی آن را ندارد که همه حوزه‌ها را مورد داوری قرار دهد که در این راستا باید گفت، ناگزیر هستیم بخش‌هایی را به دلایلی که برخی از مشترکات را دارند، کنار یکدیگر قرار دهیم یعنی اگر حوزه ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را کنار هم قرار دادیم نه اینکه این دو ژانر کاملاً منطبق بر هم است، به هیچ وجه اینگونه نبوده و هر بخش را به صورت جداگانه مورد داوری قرار داده‌ایم.

* مغفول ماندن مضمون انقلاب در کشور

این نویسنده گفت: اگر امکانی فراهم شود که برخی از حوزه‌ها و بخش‌های ادبیات را به صورت مجزا در جشنواره ادبی شهید حبیب غنی‌پور برگزار کنیم، خیلی خوب است یعنی موافق این مطلب هستم که برای هر ژانری یک هیأت داورانی  در این جشنواره وجود داشته باشد اما عملاً می‌دانیم که امکان این مهم فعلاً وجود نداشته است.

وی اضافه کرد: جشنواره ادبی شهید حبیب غنی‌پور جزو معدود جشنواره‌هایی است که به انقلاب می‌پردازد به همین منظور نباید این نکته را فراموش کنیم که مرحوم فردی، پایه‌گذار جشنواره داستان انقلاب بوده است و بنده کارشناس ارشد این جشنواره امسال بیش از 400 رمان و داستان انقلاب را مورد بررسی قرار دادم و الان وارد فاز و مرحله نهایی شده است که در این راستا باید گفت از این 400 اثر اگر ما با بدبینانه‌ترین شکل بگوییم که فقط 10 درصد از این آثار حرفی برای گفتن دارند و از آن 10 درصد باز هم 10 درصد فقط کارهای خوبی وجود داشته باشد، در نهایت 4 عنوان کتاب و یا رمان خوب درباره انقلاب خواهیم داشت.

* وجود چند چهرگی در فرهنگ

به گفته باباخانی، بنا به دلایلی مضمون انقلاب، سال‌ها مغفول مانده بود که البته جنگ یکی از دلایل عمده آن به شمار می‌رفت یعنی آنقدر این حادثه بزرگ بود که اجازه نداد که نویسندگان ما به موضوع انقلاب بپردازند به همین منظور این خلاء خود به خود همانند روال طبیعی، پر نشد در نهایت جشنواره داستان انقلاب گذاشته شد و خوشبختانه جشنواره شهید غنی‌پور هم به آثار ادبیات انقلاب اسلامی توجه ویژه‌ای می‌کند، همچنین در موقع داوری آثار ادبیات انقلاب، کمی سهل‌تر می‌گیرم و آن هم به دلیل جوان بود این حوزه است.

به گفته وی، یک اتفاق میمونی که دارد در کشور اتفاق می‌افتد به خصوص برای نسل جوان، این است که این نسل بسیار منطقی هستند و یک اتفاق خوب دیگر این است که داریم به خودمان برمی‌گردیم و اندک اندک از فرافکنی دوری می‌کنیم یعنی به این نتیجه رسیده‌ایم که اشکال از من است به گونه‌ای که اگر مسئولی به من دروغ می‌گوید برای اینکه من آدم دروغگویی هستم و اگر مسئول من چند چهره است برای اینکه من هم چند چهره هستم که متأسفانه این چند چهره‌ای در فرهنگ ما وجود دارد.

باباخانی ادامه داد: ما به شدت آدم‌های تنبلی هستیم یعنی به قدر باورنکردنی تنبل هستیم؛ رمان و داستان یک حوزه بسیار وحشتناک در عرصه کار است، واقعاً چند درصد ما حاضر به تحمل رنج و زحمت نگارش رمان هستیم؟ کدام یک از ما نویسندگان حدود 5 سال بر روی یک رمان کار می‌کنیم؟.

* متأسفانه هنرمندان ما جرأت و جسارت تجربه‌کردن را ندارند

وی افزود: بنده چیزی را می‌نویسم که آن را کسب کرده و در خودم جذب کرده باشم اما وقتی در طول سال وقتی 4 عنوان رمان نمی‌خوانم چگونه می‌توانم کتابی را خلق کنم که شاهکار هم باشد؟ حال در این جا این سوال مطرح است که چرا ما در کشور شاهکار ادبی نداریم؟ چون آدم‌های متوسطی هستیم.

این منتقد معتقد است، برای نویسندگان قضاوت دیگران بسیار مهم است، به گونه‌ای که متأسفانه هنرمندان ما جرأت و جسارت تجربه کردن را ندارند چراکه قضاوت دیگران برای آنها بسیار حائز اهمیت است.

وی اضافه کرد: نویسندگان سایر کشورها تجربیات نابی را کسب می‌کنند بدون اینکه فکر کنند که قضاوت دیگران نسبت به آنها چه چیزی هست؛ بسیاری از نویسندگان ما شاید دفاع مقدس را ندیده باشند، حال این نویسنده وقتی می‌خواهد درباره انقلاب اسلامی و یا دفاع مقدس بنویسد چقدر برای آن وقت می‌گذارد؟ این موضوع که می‌گوید فیلم بر ما بیشتر از کتاب تأثیر می‌گذارد به خاطر راحت طلبی ما است.

* خودسانسوری توسط نویسنده باعث عدم خلق شاهکار ادبی می‌شود

باباخانی با بیان اینکه  متأسفانه ما انباشت تجربه نمی‌کنیم، ادامه داد: انسان‌ها به گونه‌ای هستند که رفتار، کردار و اعمالشان را توجیه می‌کنند همه ما می‌دانیم که به شهداء بدهکار هستیم حال چگونه می‌توانیم این بدهی را پرداخت کنیم آیا تنها با نامگذاری چندین کوچه، خیابان و میادین به نام این عزیزان، و به نوعی آنها را ازعمق به سطح بیاوریم؟ در صورتی که عرصه ادبیات داستانی، عرصه بسیار سختی است.

وی افزود: یکی دیگر از دلایلی که ما به خلق شاهکارادبی نمی‌پردازیم همان خودسانسوری است؛ گاهی اوقات می‌شنویم که برخی از نویسندگان معتقدند که آثارشان سانسور می‌شود اما بنده معتقدم که 99 درصد آثار توسط خود نویسنده خودسانسوری می‌شود و متأسفانه در کارهای ما عشق و زن و شوهر هیچ‌کدام معنی خاص خودشان را ندارند.

* عدم بهره‌گرفتن از طنز در ادبیات

به گفته باباخانی، 99 درصد کتاب‌هایی که برای جانبازان می‌نویسند، برای جانبازان اعصاب و روان و یا شیمیایی است که معتقدم نویسنده برای انتقال حس به مخاطب هیچ کاری را انجام نمی‌دهد بلکه سوژه به خودی خود حس‌برانگیز است.

وی با اشاره به این مطلب که حدود یک سوم محتوای برخی از آثار قابل حذف هستند و اگر حذف شوند هیچ خلاء و مشکلی را در متن اثر ایجاد نمی‌کند، ادامه داد: متأسفانه در زبان نگارش اثر، از طنز استفاده نمی‌شود در صورتی که در زبان و روابط‌ از طنز بسیار استفاده می‌شود اما در ادبیات از این طنزها بهره‌مند نمی‌شویم.

این نویسنده گفت: برخی از نویسندگان، جشنواره پسند به نگارش کتاب می‌پردازند، به گونه‌ای که رگ خواب نویسندگان را به خوبی فهمیده‌اند و بیشتر آثارشان عام مردم پسند نیست بلکه داور پسند است.