20 اردیبهشت 1399
گزارش ساواک درباره قماربازی وزیران دوره محمدرضاشاه
در اینجا هفت برگ سند مربوط به گزارش ساواک شامل بولتن ویژه‌ای با طبقه‌بندی سری را مشاهده می کنید. این بولتن تحت عنوان درباره:«جلسات قمار برخی از وزرا و مقامات مسئول» درپنجم مرداد 1350 تهیه شده است. توجه به این گزارش اسنادی ساواک می تواند به پژوهشگران تاریخ معاصر کمک کند تا به لایه‌های درونی فساد موجود درحاکمیت پهلوی دست یابند. زیرا منبع تهیه این گزارش در واقع نیروهای امنیتی همان نظام است. و در مورد صحت مطالب مطرح شده نمی توان تردیدی داشت .همچنین این اسناد بخوبی بیانگر یکی ازعلل و عوامل مهم فروپاشی نـظام شـاهنشاهی در ایران بشمار میروند.
متن کامل بولتن ساواک به شرح زیر است:
« سرّی نخست‌وزیری سازمان اطلاعات و امنیت کشور س.ا.و.ا.ک امنیت داخلی
شماره تاریخ 5/5/50
بولتن:ویژه
درباره:جلسات قمار برخی از وزراء و مقامات مسئول
این بولتن شامل 7 برگ اسـت
سـری
در اجرای امر جلال آهنچیان احضار و پس از مذاکراتی که با وی شد و تذکراتی که بوی داده شد قبول نمود کلیه اطلاعات خود را درباره جلسات قماری که برخی از وزراء و مقامات مسئول در آنها شـرکت دارنـد در اختیار گذارده و در آینده نیز مستمرا در این زمینه همکاری لازم را بعمل آورد.
نامبرده اظهار مینماید حدود سه سال قبل وی در منزل خود یک جلسه میهمانی عادی ترتیب داده که در آن عده زیادی از شخصیتهای نـظامی و سـیاسی از جـمله ارتشبد اویسی-سپهبد مبصر -سـپهبد خـسروانی-سـپهبد شفقت-گلسرخی وزیر منابع طبیعی-زاهدی وزیر کشور-علی ایزدی رئیس دفتر والاحضرت اشرف پهلوی-سرهنگ معصومی معاون وزارت کشاورزی- هادی امـیر ابـراهیمی-فـریدون سودآور-علی عبده-تقی علوی‌کیا و عده دیگری از شـخصیتها شـرکت داشتند.
در این میهمانی تعدادی از میهمانان به بازی قمار سرگرم شدند و بعدها همین جلسه پایه و اساس تشکیل جلسات قمار شـد و هـهم هـفته سه‌شنبه این جلسات تشکیل گردید.البته تعدادی از افراد نیز در جـلسات سه‌شنبه‌ها شرکت مینمودند ولی در جلسات جدی قمار شرکت نمی‌جستند.
این جلسات هرهفته منزل یکی از افراد بود ولی غالبا یا در مـنزل خـود مـن(آهنچیان)یا سپهبد پرویز خسروانی یا علی ایزدی بود.
چون در جـلسات سـه‌شنبه که ظاهرا جنبه میهمانی داشت خانمها نیز شرکت داشتند جلسات دیگری نیز بوجود امد که فـقط مـردها شـرکت داشتند و بطوریکه در این اواخر تقریبا هفته‌ای دو بار این جلسات تشکیل میشود و تـقریبا کـلیه جـلسات در منزل سپهبد خسروانی است.
مشار‌الیه اضافه مینماید در یکسال اخیر که میزان بردوباخت بـازی بـیشتر شـده است افرادی که در بازی شرکت میکنند عبارتند از سپهبد پرویز خسروانی-ناصر گلسرخی وزیر مـنابع طـبیعی- جلال آهنچیان-حسن زاهدی وزیر کشور-منوچهر پرتو وزیر دادگستری-هدایت ذو الفقاری آجـودان کـشوری اعـلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر-حدادزاده تاجر بازار-حسین وهاب‌زاده بازرگان-علی ایزدی رئیس دفتر والاحـضرت اشـرف پهلوی-قلی معصومی معاون وزارت کشاورزی و در بعضی از جلسات اسکندر اریه-علی رضائی و القانیان نـیز شـرکت کـرده‌اند.
درباره میزان بردوباختها جلال آهنچیان اظهار میدارد بتدریج میزان بردوباخت افزایش پیدا کرده است بـنحوی کـه در بعضی از جلسات ممکن است 200-300 یا 600 هزار تومان برد و باخت شود.اشخاص غـالبا 50 هـزار تـومان اول را نقدا میپردازند ولی بقیه با چک 50 هزارتومانی پرداخت میشود ولی توافق شده هرماه یکی از چکها بـانک بـرده شـود و گاهی قبل از اینکه چک ببانک برده شود ممکن است در اثر برنده شـدن صـاحب آن عینا مسترد گردد.
جلسات گاهی تا 3 الی 4 ساعت بعد از نیمه‌شب بطول می‌انجامد و البته اشخاصی که بـا وزراء و مـقامات مسئول شرکت‌کننده در این جلسات احتیاجات و یا مراجعاتی دارند بدیهی است که در هـمین جـلسات با آنها مطرح میکنند.
جلال آهنچیان کـه در واقـع یـکی از افراد ثابت این جلسات است و درباره هـمه افـراد اطلاعات کافی دارد در مورد بردوباخت هریک از افراد چنین توضیح میدهد:
سپهبد پرویز خسروانی-خـسروانی اوایـل در بازی مهارتی نداشت ولی بـتدریج مـهارت پیدا کـرده اسـت مـعهذا در بازیها غالبا بازنده است.خسروانی ظـرف یـکی دو سال اخیر تقریبا سه میلیون تومان باخته است البته میزان باخت سـپهبد خـسروانی بمراتب بیش از این مبلغ بوده اسـت ولی خسروانی در بعضی از بازیها در خـاتمه بـازی باخت خود را نمی‌پردازد مثلا در یـک جـلسه خسروانی 560 هزار تومان به ناصر گلسرخی و حسن زاهدی باخت ولی در خاتمه بازی چـکها را پاره کـرد و وجه آن را نپرداخت و بعضا در ایـن قـبیل مـواقع رنجشها و ناراحتیهایی بـین شـرکت‌کنندگان پدید میآید ولی بعد بـا وسـاطیت سایرین حل میشود.
آهنچیان میافزاید چون با خسروانی دوستی چندین ساله دارد وجوهی را که در بـازی از او مـیبرد بوی برمیگرداند ولی خسروانی وجوهی را که از آهـنچیان مـیبرد بوی مـسترد نـمیدارد.
مـشار الیه اضافه میکند چـون در بازی برای صاحب‌منزل مبلغی بعنوان کانیات برداشت میشود (مخارج پذیرائی و غیره)در یکسال اخیر غالب جـلسات بـمنزل سپهبد پرویز خسروانی انتقال یافته اسـت و بـهانه ظـاهری قـضیه ایـن است که هـمسر خـسروانی که با شوهرش اختلافاتی دارد مایل نیست شوهرش در خانه دیگران ببازی بپردازد و این وجوه در هریک از جلسات بـتفاوت بـین 10 تـا 15 هزار تومان میشود و شاید از این بابت خـسروانی طـی یـکسال گـذشته مـتجاوز از یـک میلیون تومان عایدی داشته است و این امر میزان باخت ویرا از حدود 4 میلیون تومان بحدود 3 میلیون تومان کاهش داده است.
ناصر گلسرخی وزیر منابع طبیعی-ناصر گلسرخی در بازیها گـاهی برنده و گاهی بازنده است.ولی در مجموع برنده است و شاید ظرف یکسال اخیر حدود یک میلیون تومان برنده باشد.ناصر گلسرخی شخصا به آهنچیان گفته است چنانچه دو فقره باختی را که در جلسات مـتشکله در شـمال با شرکت پرتو وزیر دادگستری و شیبانی استاندار مازندران نموده نداشت میزان برد وی متجاوز از یک میلیون و هفتصد هزار تومان میشد ولی باختهای مذکور برد او را به یک میلیون تومان کاهش داده است.
آهـنچیان مـیافزاید گلسرخی چندی پیش به وی گفته است چون ممکن بود در مورد بازیهای من گزارشی بشرفعرض مبارک ملوکانه برسد شخصا مراتب را بشرفعرض ملوکانه رسانده و عـرض کـردم من در ساعات فراغت برای سـرگرمی بـقمار میپردازم و با اقبال اعلیحضرت همانطور که در کارهای دیگر نیز موفق بوده‌ام در قمار نیز موفقم و برنده هستم.شاهنشاه فرموده‌اند این یک امر خصوصی است و مـانعی نـدارد.
آهنچیان در مورد سایر اقـدامات و ثـروت ناصر گلسرخی اضافه میکند گلسرخی در شمال در منطقه نشتارود مقادیر زیادی اراضی ساحلی دارد که ظاهرا در گذشته قبل از انتصاب بمقام وزارت خریده و خود گلسرخی هفته پیش گفته است اراضی او را در شمال 18 میلیون تومان مـیخرند ولی فـعلا قصد فروش ندارد.گلسرخی در چالوس و لاهیجان نیز دو قطعه زمین جنگلی که از لحاظ مناظر طبیعی وضع ممتازی دارد ظاهرا از محلیها یکی را به مبلغ 13 هزار تومان و دیگری را به مبلغ 40 هزار تومان اخیرا خـریداری کـرده و تصرف نـموده است و از لحاظ قانونی و ثبتی این اراضی چه وضعی دارد من خبری ندارم.
آهنچیان اضافه میکند در مورد اراضی سـاحلی غازیان متعلق بخانواده دریابیگی که میزان آن حدود یک میلیون و 400 هـزار مـتر اسـت و بهای آن حدود 40 الی 50 میلیون تومان میشود و از صورت ملی بغیر ملی درآمده و شایعاتی در این‌باره انتشار یافته شخصا از ناصر گـلسرخی سـئوال کرده است.
گلسرخی بوی اظهار نموده این اراضی را که متعلق بخانواده دریابیگی مـأمورین مـنابع طـبیعی ملی اعلام کرده بودند از دفتر مخصوص شاهنشاهی به وزارت منابع طبیعی ابلاغ شد که ایـن اراضی غیر ملی اعلام شود ولی من جواب دادم که مصلحت نیست ولی بعدا اعلیحضرت هـمایون شاهنشاه آریامهر شخصا بـمن امـر فرمودند که این اراضی غیر ملی اعلام شود که در اجرای امر اقدام شده است.
(توضیح-این اراضی را جلال سادات تهرانی بقرار متری 15 ریال از خانواده دریابیگی خریده و سپس این اراضی غیر مـلی اعلام شده و بهای آن متری بین 300 الی 400 ریال است که سادات تهرانی سرگرم تقسیم آن است و شایع است که سادات تهرانی گفته برای انجام این معامله 5 میلیون تومان رشوه پرداخته است).
منوچهر پرتو وزیـر دادگـستری-آهنچیان اظهار میدارد پرتو در جلسات متشکله در منزل خسروانی شرکت مینماید ولی میزان بردوباخت او چندان قابل توجه نیست و از 10 هزار تومان تجاوز نمیکند ولی گویا در جلسات دیگری که پرتو با گلسرخی-علی ایزدی-حـیدر عـلی ارفع و حسن زاهدی دارند و همچنین در جلساتی که با مهدی شیبانی و گلسرخی دارند برد و باختهای وی شاید زیاد باشد.
حسن زاهدی وزیر کشور-وزیر کشور در بازی غالبا برنده است ولی دو سه ماه قـبل در یـک جلسه 200 هزار تومان باخت و بعد از آن مدتی است در جلسات بازی منزل خسروانی شرکت نمیکند و اگر هم شرکت میکند بردوباخت چندانی ندارد.
علی ایزدی-علی ایزدی در جلسات ما شرکت داشـت ولی چـون غـالبا پس از آنکه 30 یا 40 هزار تـومان بـرنده مـیشد بازی را ترک میکرد تصمیم گرفته شد دیگر از او دعوت نشود ولی همانطوریکه گفته شد با گلسرخی-ارفع-حسن زاهدی و پرتو جلسات دیـگری دارنـد.
هـدایت اله ذو الفقاری-هدایت ذو الفقاری آجودان کشوری اعلیحضرت همایون شـاهنشاه آریـامهر در جلسات ما غالبا برنده است و شاید ظرف یکسال اخیر حدود 2 میلیون و پانصد هزار تومان برده باشد و از خود من(آهـنچیان)در حـال حـاضر 700 یا 800 هزار تومان چک دارد.
حدادزاده تاجر بازار-حدادزاده غالبا در بـازی بازنده است و ظرف یکسال اخیر حدود 2 میلیون تومان باخته است.
حسین وهاب‌زاده بازرگان-حسین وهاب‌زاده گاهی در جلسات مـا شـرکت مـیکند و تاکنون حدود یک میلیون و 400 هزار تومان باخته است.
اسکندر اریه-اسـکندر اریـه نیز چند جلسه در بازی شرکت داشته و در یک جلسه ناصر گلسرخی و حسن زاهدی مبلغ 700 هزار تومان از اسـکندر اریـه بـردند.
قلی معصومی معاون وزارت کشاورزی-مشار الیه نیز در بازیها برنده است و تاکنون حـدود 700 هـزار تـومان برد داشته است.
خلیلی مدیرکل مالی وزارت منابع طبیعی-خلیلی چند جلسه در بازی شرکت کـرده و در یـک جـلسه 27 هزار تومان به سپهبد خسروانی باخته که فقط 7 هزار تومان آنرا پرداخته است.
جـلال آهـنچیان همچنین افزود در بعضی از جلسات که صورت میهمانی دارد ارتشبد اویسی- امیر متقی و برخی دیـگر بـبازی تـخته میپردازند و بزرگترین رقم باخت ارتشبد اویسی در تخته 2 هزار تومان بوده است.
در یک جلسه کـه روز سـیزده فروردین در کرج تشکیل گردید هوشنگ انصاری وزیر اقتصاد و روحانی وزیر آب و برق نیز شـرکت داشـتند و در ایـن جلسه میزان بردوباخت حدود 15 هزار تومان بود و میافزاید جلسات قمار دیگری نیز با شرکت اسـکندر اریـه-حسین وهاب‌زاده-قاسم طاهباز-اسکندر ارجمند و هراتی تشکیل میشود که منم در آنـ شـرکت نـمیکنم ولی میزان برد و باخت در هریک از اینجلسات بین یکتا دو میلیون تومان است.
آهنچیان اضافه میکند خود وی در بـازی گـاهی بـرنده و گاهی بازنده است ولی در مجموع میتواند بگوید که برنده است.
مشار الیه مـیگوید در چـند جلسه که در مازندران با شرکت ناصر گلسرخی-حسن زاهدی و مهدی شیبانی تشکیل بوده او نیز شرکت و در یـک جـلسه 220 هزار تومان باخته است.»
فصلنامه مطالعات تاریخی ، شماره 5 ، زمستان 1383 - صفحه 283 تا 301