آموزگار و مقام نخست وزیری !

درباره : دکتر جمشید آموزگار



از : 300/الف تاریخ 11/8/45

به : 322 شماره : 827 ـ 300/الف



مهندس حسن کشتکار که یکى از موسسین حزب ایران نوین میباشد و در ضمن عضو جامعه تحصیلکرده‏هاى اروپائى نیز هست میگفت از دوستان بسیار نزدیک آموزگار وزیر دارائى شنیده است که آموزگار خود را براى تصدى مقام نخست‏وزیرى آماده میسازد و عده‏اى از دوستان خود را مامور کرده است که براى وزارتخانه‏هاى مختلف برنامه‏هائى تهیه کنند تا در صورت رسیدن به مقام نخست وزیرى آنرا مورد اجرا قرار دهد. مهندس کشتکار میگفت آموزگارچون با دکتر اقبال نیز روابط صمیمانه‏اى دارد قرار است در سمت نخست وزیرى برنامه مشترکى را راجع به کنسرسیوم و افزایش درآمد ایران از نفت مورد اجرا قرار دهد و اگر کابینه‏اى تشکیل دهد کابینه او مامور فیصله دادن بکار نفت و اختلاف بین ایران و کنسرسیوم1 خواهد بود.

روى پرونده دکتر جمشید آموزگار ضمیمه و بایگانى شود.

ضمنا بهره‏بردارى و روى پرونده حسن کشتکار و دولت آقاى هویدا و دکتر منوچهر اقبال ضمیمه گردید. 15/8/45

عینا جهت اقدام به اداره 322 ـ 2 ارسال میگردد. 1/8

1 نسخه به 321 تحویل گردید 5 نسخه تکثیر گردید.



1ـ کنسرسیوم نفت ایران (شرکت‏هاى عامل نفت ایران)I.O.D.C . در هفتم آبان ماه 1333 میان على امینى و هاوارد پیچ قراردادى امضاء شد که به کنسرسیوم چند ملیتى یا قرارداد پیچ / امینى معروف شد. به دنبال انعقاد این قرارداد، کنسرسیوم بین المللى نفت با استفاده از الگوهاى خاص خود، براى اکتشاف و تولید و پالایش نفت، مبادرت به تشکیل شرکت‏هاى عامل نفت ایران نمود و مقرر گردید این شرکت‏ها به نمایندگى از طرف شرکت ملى نفت ایران، عملیات فنى مربوطه را انجام داده و حق الزحمه‏اى معادل یک شیلینگ براى هر متر مکعب نفت خام دریافت دارد؛ مشروط به اینکه 50% آنرا به عنوان مالیات به ایران بپردازد و انجام امور غیر صنعتى نیز توسط خود ایران صورت پذیرد. چند مورد از این قرارداد به شرح زیر است :

1ـ توافق شد شرکت ملى نفت ایران تمامى موجودى انبارها ماشین آلات و کلیه ابزارها و دستگاهها را به شرکت‏هاى عامل تحویل دهد.

2ـ نفت خامى که ایران به شرکتهاى عامل مى‏فروخت، در سرچاههاى نفت به مالکیت شرکتهاى مزبور درمى‏آمد. بدین طریق دامنه نفوذ مالکیت نفت توسط کنسرسیوم تا قلب ایران گسترش یافته بود.

3ـ شرکتهاى عامل حق داشتند اراضى مورد نیاز عملیاتى خود در حوزه‏هاى قرارداد را تصرف نمایند.

4ـ هر یک از شرکتهاى تابع کنسرسیوم معادل 5/12 % میزان فروش نفت خام تولیدى به قیمت اعلام شده را به ایران مى‏پرداخت.

5 ـ کنسرسیوم، همانند قبل مشمول معافیتهاى گمرکى و مالیاتى مى‏شد.

6ـ مدت قرارداد 25 ساله بود که مى‏توانست براى 3 دوره 5 ساله دیگر نیز تمدید شود. در این مورد فقط متن انگلیسى قرارداد مورد قبول بود. القاء قرارداد نیز منوط به توافق طرفین بوده، در صورت بروز اختلاف به هیأت سازش و داورى ارجاع داده مى‏شد. مدیران عامل شرکتهاى عامل نفت ایران (کنسرسیوم) اکثرا از ملیتهاى آمریکا، هلند، انگلیس، اسکاتلند بودند. این کنسرسیوم تا سال 1352 ش به مدت 24 سال در صنعت نفت ایران فعالیت کرد و چندین هزار بشکه نفت سبک و سنگین را تولید و به پالایشگاههاى داخلى و خارجى صادر کرد.

به منظور استثمار و بهره بردارى هر چه بیشتر از ذخایر ملى نفت ایران، کنسرسیوم با ایجاد بزرگترین ترمینال بارگیرى و مخازنى با ظرفیت ذخیره 20 میلیون بشکه در جزیره خارک، سرعت بارگیرى را به 30 هزار تن در ساعت رسانید و خارک را جزو بزرگترین بنادر صادراتى دنیا گردانید. کنسرسیوم نفت ایران در سال 1352 ش جاى خود را با امضاء قراردادى به شرکت سهامى خاص خدمات نفت ایران داد. منبع: طرفى (عبداللّه‏ پور)، عباس، مدیران صنعت نفت ایران، (3 جلد)، اهواز انتشارات مردمک، 1375 ش.