محسن کنگرلو؛ خدمتگزاری درسایه

محسن کنگرلو، در پانزدهم شهریور 1326 در روستای آب‌باریک در حواشی کویر ورامین به دنیا آمد. دوره دبستان را در ورامین گذراند و در نوجوانی به دنبال کار به تهران مهاجرت کرد. دوره تحصیلات متوسطه را در تهران به پایان رسانید و به کارگری در مشاغل مختلف پرداخت. پس از تلاش بی وقفه سرانجام توانست برای خود یک کارگاه تولیدی محصولات بافندگی دست و پا کند.

از همان دوران  جوانی به جرگه مبارزان با رژیم شاه پیوست و در این کار نیز کم کم چنان پیش رفت که به یک انقلابی و مبارز حرفه‌ای تبدیل شد. مرحوم کنگرلو همچنین در عرصه  مبارزه فرهنگی با رژیم‌ ستم‌شاهی فعال بود.اغلب روحانیون مبارز، بخصوص شهید بهشتی و مرحوم ربانی شیرازی و شهید شاه آبادی او را می‌شناختند. شهید بهشتی به توانایی های ویژه او واقف بود و به او علاقه خاصی داشت.

کنگرلو به همراه شهید بروجردی گروه توحیدی صف را تشکیل داد. همچنین او پایه گذار گروه فجر اسلام در سال 1354 بود. همه کسانی که اهل مبارزه و سیاست بودند، امضای گروه فجر اسلام را پای بسیاری از اعلامیه های مبارزاتی، مخصوصا اعلامیه‌ها و بیانیه‌های امام خمینی دیده اند.

به عنوان نمونه در یکی از اسناد ساواک در باره گروه فجر اسلام می خوانیم:

تاریخ سند: 29 مرداد 1357

موضوع : اعلامیه مضره از گروه فجر اسلام1

متن سند:

«به : 324 از : 10 ه شماره : 9526 /10 ه 2 اخیرا اعلامیه پیوست از گروه فجر اسلام تحت عنوان گروهی از نظامیان نیروهای مسلح در اصفهان پخش که در زیر آن مهر ارتش یکم رکن 1 چاپ شده است جهت بررسی به پیوست ایفاد می گردد.

2 نظریه شنبه : چاپ مهر ارتش یکم قابل بررسی است.

نظریه یکشنبه : مفاد گزارش مورد تایید است.

نظریه چهارشنبه : ضمن تایید مفاد گزارش ضمنا با توجه به این که مهر چاپ شده مربوط به رکن یک ارتش یکم است و دفترچه های پایان خدمت مشمولین را رکن یکم امضا و ممهور می کند احتمالاً از روی دفترچه پایان خدمت جعل شده است.

الهام نظریه جمعه : نظریه چهارشنبه مورد تایید است.

پژواک نظریه 10 ه : به امنیت داخلی دستور داده شد در زمینه شناسایی پخش کنندگان اقدام نماید.»

کنگرلو مردی فعال و دارای هنر سازمان دهی بود. او در کار مبارزه، همچون نخ تسبیح، در حد امکانات ان زمان ، بسیاری از افراد مبارز را در قشرها و صنوف مختلف به هم پیوند داده بود و از امکانات آنها برای مبارزه با رژیم شاه بهره می‌برد. علاوه بر آن در کارهای مبارزاتی در دوران پر اختناق ستم شاهی که مستلزم هشیاری و مخفی کاری بود؛ چنان خبره و ماهر بود که خیلی دیر برای ماموران امنیتی رژیم شاه شناسایی شد و وقتی هم که او را شناختند، نتوانستند او را دستگیر کنند و او تا پیروزی انقلاب همچنان فعال و منشا اثر در مبارزه باقی ماند.

در سند بازجویی ساواک از شهید شاه آبادی در مورد مرحوم کنگرلو آمده است:

تاریخ سند: 5 تیر 1357

بازجویی از مهدی شاه آبادی فرزند محمدعلی

متن سند:

«س ـ لطفا توضیح دهید با آقای کنگرلو چگونه آشنا شده اید و شغل و محل کارشان کجاست .

ج ـ فکر می کنم از طریق صندوق قرض الحسنه به نام صندوق ذخیره علوی در ارتباط با من قرار گرفت که ممکن است به وسیله افراد دیگری که از صندوق وام گرفته اند راهنمایی شده باشد و اکنون از این که چقدر وام گرفت یاد ندارم یقینا مبلغ سه یا چهار هزار تومان وام گرفت که چون شاید بیش از دو سال است نمی دانم چه نیازی داشت شاید به خاطر کسب بوده و اکنون محل کار ایشان روبروی بانک ملی خیابان بوذرجمهری جدید در ساختمان چند طبقه بلندی ظاهرا طبقه آخر کشبافی دارد مهدی شاه آبادی

س ـ آقای کنگرلو متن اعلامیه هایی را که باید چاپ نماید به وسیله چه شخصی دریافت می دارد و در چه محلی چاپ و پس از تکثیر آنها را چگونه در اختیار روحانیون و دیگر عناصر پخش کننده قرار می دهد

ج ـ چنانچه عرض شد با ابهامی پس از مدتها تفاهم شد که ایشان یک نحو وابستگی به چاپ این اعلامیه ها دارد و رویه اولیه آقایان این بود که دستنویس می شد و گاهی دستنویس ها فتوکپی می شد و شاید ابتدا از آن طریق ها به دست آنها می رسید ولی بعد از آن که احساس کردم ایشان در این کار آگاهی دارد یکی از برگه های دستنویس خودم را به ایشان دادم و عملاً آخر سر فقط دست نویس به یکی دو تا بیشتر نمی رسید که من در اختیار ایشان قرار می دادم و کمتر احتمال می دهم که دست نویس دیگران هم به دست آنها برسد و حتی احتمال زیاد می دهم آقای کنگرلو نیز مستقیما در کار شرکت ندارد و فقط یک رابط آن هم به احتمال قوی باشد و از چگونگی کار و محل آن و افراد دیگر به هیچ وجه آگاهی و اطلاعی ندارم مهدی شاه آبادی

س ـ دلیل این امر که معتقد هستید به احتمال زیاد آقای کنگرلو خود در امر چاپ دخالت نداشته بلکه به وسیله فرد واسطه ای این امر صورت می گیرد چیست؟ توضیح دهید

ج ـ چنانچه عرض شد فاصله زیادتری که خیال می کنم چنانچه خود مستقیما این کار را انجام می داد سریعتر اوراق نشر و در دسترس من قرار می گرفت ولی فقط صرف احتمال است مهدی شاه آبادی س ـ به غیر از محسن کنگرلو چه فرد یا افراد دیگری در تهیه و تکثیر و پخش اعلامیه ها «اعم از روحانی و یا غیرروحانی» دخالت دارند معرفی کنید. »

محسن کنگرلو ازهمان سال 1357 نظر به مهارت و کارشناسی و تجربه‌اش در کارهای اطلاعاتی، در همین زمینه‌ها در خدمت انقلاب بود و از سوی شهید بهشتی به ماموریت‌‌های گوناگون رفت. او بسیار مورد اعتماد و توجه و علاقه شهید بهشتی و مرحوم هاشمی رفسنجانی بود. ازجمله درغائله خوزستان در ماه‌های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی برای کمک به مردم محرومیت‌زده آن روزگار، به دستور دکتر بهشتی به خوزستان رفت. وی در آنجا برای پشتیبانی اجتماعی از مردم و خشک‌کردن عقبه جذب اجتماعی گروه‌هایی نظیر خلق عرب، نقش پررنگی در ایجاد آرامش و خنثی‌کردن توطئه‌های خوزستان ایفاء کرد.

کنگرلو،دردوران دفاع مقدس نیز،در سمت‌های بالای مشورتی و عملیاتی و اطلاعاتی خدمت کرد.در همین دوران مرحوم کنگرلو کارهای زیادی در پشت پرده سیاست خارجی ایران کرد و منشا تاثیر و خدمات بزرگی شد. 

نام او با ماجرای مک فارلین چنان پیوند خورده است که از او به عنوان «جعبه سیاه ماجرای مک فارلین» یاد می کنند.ماجرای مک فارلین، یکی از ماجراهایی است که او در آن نقش داشت. افسوس که خاطرات خود را چه از دوران مبارزه و چه در کارهای بعد از انقلاب نه خود تدوین کرد و نه برای اهلش باز گفت.

شادروان محسن کنگرلو، چند سالی بود که به بیماری نادر و حاد تنفسی دچار شده بود و سرانجام نیز بر اثر همین بیماری در روز ششم  اسفند 98 در بیمارستان پارس تهران به دیدار معبود شتافت. روحش شاد باد.