دو روی یک سکه

وقتی تاریخچه روابط آمریکایی‌ها با ایران را حداقل طی 80 سالی که از آغاز حکومت پهلوی دوم می‌گذرد، مورد بررسی قرار می‌دهیم، - چه در مقطعی که دوست و متحد حکومت ایران بودند (۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷) و چه مقطعی که رفتارشان با دولت و ملت ایران خصمانه بوده (۱۳۵7 تا 1400) - یک نکته اساسی را برجسته و قابل تامل می‌یابیم و آن اینکه به هیچ روی نمی‌توان گفت که در این 80 سال کدام یک از دو حزب سیاسی حاکم بر آمریکا بیشتر از دیگری مرتکب جرم و جنایت علیه مردم ایران شده‌اند.

 از پاسخ سرد توام با بی‌اعتنایی فرانکلین روزولت دمکرات به نامه استمداد رضاشاه برای جلوگیری از ورود قوای روس و انگلیس به ایران(1) که بگذریم، کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ را دولت جمهوری‌خواه آیزنهاور با کمک انگلیسی‌ها در ایران به راه انداخت. علاوه بر این، پیمان کنسرسیوم و ازسرگیری غارت منابع نفتی ایران و همچنین تاسیس ساواک بر پایه طرح «سیا»، محصول همین دوره بود.

بازداشت و تبعید امام خمینی(ره) در زمان دولت دمکرات لیندون‌جانسون به وقوع پیوست. انتقال بخش عظیمی از ذخایر نفتی ایران به آمریکا در ازای سرازیر کردن سیل سلاح‌های آمریکایی - که بدون سرازیر شدن دهها هزار مستشار آمریکایی به ایران برای حکومت شاه قابل استفاده نبودند - و به عبارت دیگر، سلطه بر ارتش ایران، عمدتاً در دولت جمهوری‌خواه ریچارد نیکسون صورت گرفت.

دولت دمکرات جیمی‌کارتر تا آخرین نفس برای برقرار نگاه داشتن شاه در برابر موج خواست و اراده مردم ایران در انقلاب اسلامی تلاش کرد. علاوه بر این نقب زدن به لیبرال‌ها و سیاستمداران محافظه‌کار برای مهار انقلاب، آغاز حصر اقتصادی ایران، بلوکه کردن دارایی‌های ایران، شروع تحریم‌ها، حمایت از آشوب‌های فرقه‌ای در کردستان و خوزستان و.... عموماً در دوران حکومت چهارساله جیمی‌کارتر دموکرات صورت گرفت. راه اندازی کودتای نقاب(نوژه)، پیاده کردن قوای نظامی در خاک ایران(طبس)، و سپس تحریک عراق به جنگ علیه ایران نیز حاصل همین دوره بود.

در جریان جنگ تحمیلی رونالدریگان جمهوری‌خواه در فروردین سال ۱۳۶۳ فرستاده ویژه خود دونالد رامسفلد را به عراق فرستاد تا زمینه حمایت علنی آمریکا از رژیم صدام در جنگ علیه ایران را فراهم آورد. سپس در آذر همان سال دولت ریگان به تحریم سیاسی عراق خاتمه داد و روابط رسمی با دولت عراق برقرار کرد.(2) دولت ریگان پس از این تحول بلافاصله اعتباری به مبلغ ۸۴۰ میلیون دلار برای واردات مواد غذایی در اختیار حکومت صدام گذاشت و وامی به مبلغ یک میلیارد دلار نیز برای خرید و توانمندی در زمینه ساخت سلاح رژیم بغداد واگذار کرد. این در شرایطی بود که جمهوریخواهان آمریکا همه توان بین‌المللی خود را برای جلوگیری از ارسال سلاح به ایران به کار بسته بودند.(3)

علاوه بر این در سال‌های دفاع مقدس بسیاری از فرازهای برجسته جنگ از جمله حمله آمریکا به سکوهای نفتی ایران در خلیج فارس، حمله به کشتی‌ها و ناوچه‌های ایرانی (سهند، سبلان، جوشن، و....) حمله به هواپیمای مسافربری ایران و کشتار ۳۰۰ مسافر و خدمه آن (۱۳۶۷) و یا انتقال اطلاعات جاسوسی هواپیماهای آواکس درباره محل‌های تجمع نیروهای ایرانی به عراقی‌ها، محصول تصمیم‌گیری دولت‌های جمهوری‌خواه ریگان و بوش (پدر) بود.

پس از آن در دوران بیل‌کلینتون دمکرات، سنگین‌ترین تحریم‌ها که تصویب قانون موسوم به «مهار دوگانه» علیه ایران و عراق (4)، ممنوعیت همکاری شرکت‌های آمریکایی با طرف‌های ایرانی (5)، ممنوعیت کلیه معاملات تجاری با ایران (6)، تحریم دولت‌ها و شرکت‌های طرف معامله با منابع نفت و گاز ایران (7)، نمونه‌هایی از آن به حساب می‌آمد، علیه جمهوری اسلامی ایران وضع گردید.

در دولت جمهوری‌خواه بوش (پسر)، علناً سخن از «براندازی» در ایران به میان ‌آمد و برای تحقق این هدف، بودجه‌های سنگین سالانه در سنای این کشور به تصویب ‌رسید، دولت ایران «محور شرارت» نامیده شد (8)، روابط علنی میان سناتورها و بعضی مقامات کاخ سفید با سازمان تروریستی مجاهدین خلق شکل گرفت و کارشکنی آمریکا در انجام فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران تشدید گردید.

دوران دولت دمکرات اوباما، دوران اوج سیاست تحریمی آمریکا علیه ایران بود. در این دوران ابتدا آمریکا به تمامی بانک‌های دنیا اعلام کرد که در صورت انجام تراکنش با نهادهای ایرانی، آنها را از داشتن حساب کارگزاری دلار محروم می‌کند. در مرحله بعد صادرات فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین به ایران ممنوع شد. سپس افراد و نهادهایی از ایران به بهانه نقض حقوق بشر در لیست تحریم قرار گرفتند. دولت اوباما علاوه بر قراردادن نهادهای مهمی از ایران از جمله بانک مرکزی در لیست تحریم، اعلام کرد هرگونه انجام تراکنش با بانک مرکزی ایران و یا خرید نفت از ایران باعث محرومیت بانک‌های تراکنش کننده از نظام مالی آمریکا و حساب کارگزاری دلار می‌شود. به این ترتیب تلاش گسترده برای کاهش فروش نفت و کاهش دسترسی‌های ارزی ایران در دوران اوباما شکل گرفت.(9)

در دوره اوباما قطعنامه ۱۹۲۹ که تمرکز آن بر ایجاد نظام یکپارچه تحریم ایران از طریق تشدید فشار بر بخش انرژی، مالی و تجارت هوایی و دریایی این کشور با هدف جلوگیری از توسعه برنامه‌های موشکی و هسته‌ای جمهوری اسلامی استوار بود، در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسید(19 خرداد 1389). وزارت خزانه‌داری دولت اوباما برپایه این قطعنامه در ۲۸ آبان ۱۳۹۰ بخش پتروشیمی، مالی و زیرساخت‌های حمل و نقل ایران را تحریم کرد. سپس تحریم نفت ایران نیز از دی ماه همان سال وارد فاز اجرایی شد. این تحریم‌ها تا خرداد ۱۳۹۲ صنایع خودروسازی، کشتی‌سازی، شرکت‌های هواپیمایی، محصولات فلزی، شرکت‌های بیمه به علاوه ده‌ها فرد حقیقی و حقوقی را در بر گرفت.(10)

یکی از لکه‌های سیاه عملکرد دولت دمکرات اوباما، تلاش این دولت برای تشکیل داعش بود. در واقع گروه تروریستی داعش مولود اراده حزب دموکرات‌ آمریکا بود. در این رابطه هیلاری کلینتون وزیرخارجه دولت اوباما در کتاب خود با عنوان "گزینه‌های دشوار" سخنان غافلگیر کننده‌ای را مطرح ساخته و اذعان کرده که داعش ساخته دست آمریکا با هدف تقسیم خاورمیانه بوده است. وی در کتاب خود تصریح کرد که: «من به 112 کشور جهان سفر کردم و با برخی از دوستان این توافق حاصل شد تا به محض اعلام تاسیس داعش، این گروه به رسمیت شناخته شود و....»(11)

ترامپ جمهوری‌خواه نیز در دوران ریاست جمهوری خود دهها مورد تحریم جدید علیه جمهوری اسلامی ایران برقرار کرد. حجم این تحریم‌ها آنقدر فراوان و سنگین بود که «رابرت اوبراین» مشاور امنیت ملی کاخ سفید در آبان سال 1399 گفته بود: آمریکا چنان تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرده که دولت این کشور دیگر امکانی برای اعمال محدودیت‌ها و تحریم‌های جدید ندارد.(12)

علاوه بر موارد فوق، طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد اقدامات دولتمردان هر دو حزب آمریکا در پیگیری پروژه‌ ایران‌هراسی در منطقه، حمایت دائمی از آشوب‌ها و اغتشاشات داخلی، پشتیبانی علنی از گروه‌های تروریستی، و همچنین شرکت آشکار یا نهان در پروژه‌های ترور دانشمندان هسته‌ای ایران بوده‌ایم. پروژه‌هایی که بعضاً با برنامه‌ریزی و طراحی صهیونیستها به اجرا در می‌آمد.

بنابراین یکی از بزرگ‌ترین خطاها در ارزیابی نتایج انتخابات آمریکا این است که تصور کنیم فلان کاندید بهتر از دیگری است. این تلقی مبتنی بر محاسباتی غیرواقعی است که موجبات نگرانی دلسوزان کشور را فراهم می‌کند که مبادا با دل بستن به افق‌های غیرواقعی، پرداختن به ریشه‌های واقعی مشکلات اقتصادی به حاشیه برود. فراموش نکنیم روسای جمهوری آمریکا از هر حزبی که باشند، تنها مجریان سیاست‌های برنامه‌ریزی‌شده کانون‌های اصلی قدرت در آن کشور هستند. این سیاست‌ها به منزله دستورالعملی است که هیچ کاندیدی قادر به تغییر آنها نمی‌باشد. فقط راههای تحقق آنها سلیقه‌ای و متفاوت است. دو حزب جمهوری‌خواه و دمکرات آمریکا دو روی یک سکه، و مجریان منویات لابی‌های پنهانی قدرت در مدیریت آن کشور هستند.

پی‌نوشت:

1 - وزیر خارجه آمریکا در ملاقات با محمد شایسته وزیرمختار ایران در واشنگتن، درخواست رضاشاه برای جلوگیری از دخالت نظامی بریتانیا در ایران را رد کرده و گفتند ما هدف بریتانیا را هدف خودمان می‌شماریم/ بهروز طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1379، ص 28

2 - دکتر حسین علایی، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق، انتشارات مرز و بوم، تهران ۱۳۹۵، جلد دوم، صفحه ۹1

3 - دکتر حسین علایی، همان، ص 92

4 - دستورالعمل موسوم به «مهار دوجانبه» در 29 اردیبهشت 1372 از سوی «مارتین ایندایک» مسئول امور خارجی شورای امنیت ملی آمریکا در اجلاس سالانه «مؤسسه مطالعات خاور نزدیک» در شهر واشنگتن علیه ایران و عراق اعلام شد./ بهروز طیرانی، روزشمار روابط ایران و آمریکا، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1379، ص 358

5 - دستورالعمل بیل کلینتون در مورد ممنوعیت معاملات شرکتهای نفتی آمریکایی با ایران از نیمه شب 25 اسفند 1373 به اجرا درآمد./ روزنامه کیهان، 25 اسفند 1373

6 - دستورالعمل بیل کلینتون در مورد ممنوعیت هرگونه معامله تجاری بین ایران و آمریکا روز 16 اردیبهشت 1374 در کنگره بین‌المللی یهود در نیویورک و در حضور خانواده‌های گروگانهای آمریکایی اعلام شد. این فرمان با عنوان «تحریم ثانویه» 30 روز پس از امضا به اجرا درآمد./ دکتر یحیی فوزی، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، چاپ و نشر عروج، ج 2، ص 306

7 - دستورالعمل بیل کلینتون در مورد مجازات هر دولت یا شرکت خارجی که بیش از 40 میلیون دلار در سال در بخش نفت و گاز ایران و لیبی سرمایه گذاری کند، روز 15 مرداد 1375 به امضا رسید. این دستورالعمل که «آلفونس داماتو» سناتور آمریکایی طراح آن است به «قانون داماتو» معروف شد./ روزنامه جمهوری اسلامی، 17 مرداد 1375

8 - «محور شرارت» اصطلاحی ا‌ست که جورج بوش رئیس‌جمهور وقت آمریکا در 9 بهمن 1380 در سخنرانی سالیانه خود در کنگره آمریکا در اشاره به سه کشور ایران، کره شمالی و عراق به کار گرفت./ خبرگزاری جمهوری اسلامی ۹ بهمن ۱۳۸۲

9 – برگرفته از مقاله: «بیشترین و شدیدترین تحریم‌ها توسط کدام حزب آمریکا بوده؟»، خبرگزاری مهر، گروه سیاسی، ۲۰ آبان ۱۳۹۹

10 – برگرفته از مقاله: «قیاس تاثیر تحریم‌های ترامپ و اوباما»، یورونیوز فارسی، به روز شده در: 15 شهریور 1398

11 – خبرگزاری ایسنا، 15 مرداد 1393، لینک:

https://www.isna.ir/news/93051507194/

12 – خبرگزاری تسنیم، 4 آبان 1399، لینک: https://www.tasnimnews.com/fa/news/1399/08/04/2376471