تاثیر سیاست‌های رضاشاه بر ادبیات ایران

وضعیت ادبیات داستانی در دوره پهلوی اول، تأثیر حضور رضا شاه در رأس امور و بازتاب سیاست‌های پهلوی اول بر ادبیات ایران موضوع کتابی است که کامران پارسی‌نژاد در جلد نخست از یک مجموعه به آن پرداخته است.

کامران پارسی‌نژاد، نویسنده، با اشاره به اتمام کتاب «ادبیات داستانی در دوره پهلوی اول»، گفت: این اثر یکی از مجلدات مجموعه سه‌جلدی است که تلاش دارد بدون نگاه جانبدارانه به بررسی وضعیت ادبیات داستانی در دوره‌های پهلوی اول، پهلوی دوم و انقلاب اسلامی بپردازد.

وی ادامه داد: جلد نخست این اثر به اتمام رسیده و در حال حاضر برای چاپ در اختیار انتشارات علمی و فرهنگی قرار گرفته است. به محض اینکه این جلد به چاپ برسد، نگارش جلد دیگر را نیز آغاز خواهیم کرد.

پارسی‌نژاد پیش‌تر درباره وضعیت ادبیات داستانی در دوره پهلوی اول به تسنیم گفت: ادبیات داستانی در دوره پهلوی برگرفته از ادبیات دوره مشروطه است. در دوره مشروطه شاهد ظهور ذهنیت‌های نو بودیم. نویسندگانی مانند طالبوف، مراغه‌ای، آخوندزاده و... ظهور کردند، هر چند داستان‌های آنها مدرن نبود، اما نوع داستان‌ها و تفکر آنها جریانی به اصطلاح اصلاح‌طلبانه بود؛ البته هدف این نبود که حکومتی را براندازند، بلکه می‌خواستند در بستر فرهنگی کشورشان تحول بزرگی را ایجاد کنند. به همین دلیل ابتدای کار خود را با نثر ادبی آغاز کردند. اعتقاد بر این بود که نثر دوره قاجار سنگین و مختص به دربار است، و باید نثر فارسی سلیس و روان باشد که مردم هم آن را درک کنند. یعنی در صدد بودند که مردم را به وادی ادبیات آشنا کنند. بر این اصل، نظریاتی که دادند روی ادبیات داستانی تأثیر عمیقی داشت که بعدها شاهد تأثیرگذاری آن بر ادبیات داستانی دوره پهلوی اول هم هستیم.

این نویسنده ادامه داد: ما در این دوران نویسندگان شاخصی داشتیم که قد علم کردند و تأثیر عمیقی روی ادبیات ایران گذاشتند. به طوری که اولین داستانی که شگرد مدرن را داشت، از مؤلفه‌های ادبیات داستانی مدرن برخوردار بود و بعد تأثیر فراوانی روی ادبیات داستانی ایران گذاشت، «یکی بود یکی نبود» جمالزاده بود. این کتاب به عنوان اولین اثری تلقی می‌شود که در حوزه ادبیات داستانی معاصر قرار می‌گیرد و کاملاً منطبق با قالب داستان‌نویسی امروزی است. جمالزاده مقدمه‌ای بر این کتاب نوشت که راهکار داستان‌نویسی را ارائه می‌داد؛ به عبارت دیگر تجارب خود را در این مقدمه نوشت و نویسندگان را دعوت کرد که اصول اولیه را مراعات کنند، به همین دلیل این مقدمه به مانیفیست ادبی برای پژوهشگران و منتقدان مبدل و سبب شد تا نویسندگان بعدی تحت تأثیر وی، راهشان را ادامه دهند.